حادثه اخیر انفجار انتحاری در باجه فروش بلیط قطار شهری در کویته پاکستان رخ داده و دستکم ۲۶ کشته بر جای گذاشت، بدون شک اتفاقی تلخ، دردناک و ناشی از جهل دیرینه تروریست ها بود. در چنین مواقعی دل هر ملتی برای کشته شدن تعداد چشمگیری از انسان ها آن هم تنها به جرم ایستادن در صف تهیه بلیط قطار به درد می آید.

ماجرای تلخ تروریسم در پاکستان!

مشکل تروریسم در پاکستان از همان ابتدای تاسیس در سال ۱۹۴۷ وجود داشته است. جنگ و تنش گسترده مسلمانان و هندوهای مذهبی و نیروهای ملی گرای کمپانی هند شرقی با نیروهای بریتانیا به دلیل نابرابری در میزان قدرت دو طرف درگیر، شکلی نامتعارف به خود گرفت. نیروهای مبارز مجبور شدند به منظور تاب آوری در برابر نیروهای استعمارگر بریتانیا از روش هایی چون ترور استفاده کنند. بعدها ترورهای شکل گرفته در منطقه تحت سیطره کمپانی هند شرقی به حالت سازمان یافته در قالب گروه های مسلح محلی کوچک درآمد.

پس از فروپاشی کمپانی هند شرقی و تشکیل کشورهای متعدد از جمله نام پاکستان، نیروهای ملی گرا، غربگرا، کمونیست و اسلامگرا وارد دور تازه ای از نزاع برای کسب قدرت شدند. دامنه ترورها به شدت رو به افزایش گذاشته و کار به جایی رسید که در سال ۲۰۰۷، بی نظیر بوتو نخست وزیر فقید پاکستان در پی تیراندازی یک تروریست مسلح، جان خود را از دست داد. در این میان، باید به این نکته نیز توجه داشت که ماهیت اقوام محلی در پاکستان به شدت در جامعه سنتی این کشور قالب است.

دولت پاکستان به ویژه در ایالت هایی چون بلوچستان و بخش هایی از وزیرستان، مجبور به جنگ هر روزه با بنیادگرایان مسلح است. گروه موسوم به «ارتش آزادیبخش بلوچستان» که مسئولیت حمله تروریستی به راه آهن پاکستان را نیز بر عهده گرفته، ماهیتی کاملا قومیتی داشته به شدت در ایالت بلوچستان فعالیت سنگین نظامی دارند. این فعالیت های تروریستی این ایالت را به یکی از خطرناکترین نواحی مسکونی خطرناک جهان تبدیل کرده است.
دولت پاکستان معتقد است که تروریست ها از ایالات خیبر پختونخوا و بلوچستان که با افغانستان هم مرز هستند، وارد خاک پاکستان می شوند. اسلام آباد همچنین معتقد است که طالبان پاکستان حملات خود را از خاک افغانستان هدایت و آغاز می کنند؛ موضوعی که منابع اطلاعاتی طالبان افغانستان آن را رد می کنند.

کریدور ترانس افغان و معمای امنیت!

مراد از ذکر این مقدمه طولانی، درک بهتر شرایط امنیتی و جامعه شناختی حاکم بر دو کشور افغانستان و پاکستان است؛ یعنی دو کشوری که قرار است بخش های اصلی کریدور ترانس افغان که ازبکستان و ترکمنستان را به بنادر کراچی و گوادار پاکستان متصل می سازد را تشکیل می دهند. نگاهی به نقشه کریدور ترانس افغان نشان میدهد که این کریدور از شرق افغانستان وارد بخش های شمالی پاکستان شده و نهایتا به بندر کراچی در جنوب این کشور متصل خواهد شد. همین دو روز پیش بود که منابع خبری پاکستان از کشته شدن دو مهندس چینی به ضرب گلوله در شهر کراچی خبر دادند که موجب اعتراض شدید چین شد. حال اینکه مقصد نهایی کریدور ترانس افغان، دو بندر کراچی و گوادار هستند که اتفاقا بندر دوم نیز در ایالت بلوچستان قرار دارد!

باید این نکته را مد نظر داشت که در کشورهایی چون پاکستان و افغانستان، شاهد ملقمه ای از تنازع های قومی – مذهبی هستیم و همانطور که به صورت خلاصه در مقدمه بیان شد، ریشه در شرایط جامعه شناختی این کشور دارد. مقصود اینکه بحران امنیت در پاکستان و افغانستان، موضوعی تازه نبوده و معضلی هم نیست که با حتی چند دهه مبارزه و تلاش از میان برداشته شود.

حال آنکه باید از سرمایه گذاران روی این کریدور، به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس مانند امارات و قطر پرسید که با چه انگیزه ای چنین ریسک بالای سرمایه گذاری را پذیرفته اند؟!

دست بالای مسیرهای ترانزیتی ایران در رقابت با رقبا

امنیت، اساس تشکیل یک مسیر تجاری آن هم در ابعاد کریدورهای بزرگی چون شمال – جنوب را تشکیل می دهد. اگرچه ممکن است برخی از کشورها به ویژه در منطقه ای چون خاورمیانه، با هدف رقابت های منطقه ای با ایران بخواهند کریدورهای ترانزیتی جدیدی در مسیر شمال – جنوب در شرق و غرب ایران تاسیس کنند؛ حتی ممکن است در برخی موارد چنین پروژه هایی به ثمر بنشینند. اما حقیقت امر این است که مسیرهای رقیب عبوری از کشورهایی چون پاکستان، افغانستان یا عراق به هیچ روی در بعد امنیت، با مسیرهای ایرانی قابل رقابت نیستند.

این مهم البته حتی برای کشورهای غربی، چین و روسیه نیز امری اثبات شده است و به مجرد کاسته شدن از فشار تحریم ها، بار دیگر شاهد شکوفایی و رونق هر چه بیشتر مسیرهای ترانزیتی کوتاه، امن و اقتصادی ایران خواهیم بود. از سوی دیگر، دستور رئیس جمهور محترم و وزیر راه شهرسازی دولت چهاردهم برای پیگیری اتصال شبکه ریلی به نقاط استراتژیکی همچون بوشهر و چابهار نیز به توسعه زیرساخت های ترانزیتی کشور خواهد افزود. حال آنکه کریدورهای ابداعی رقیب هنوز اندر خم کوچه «امنیت» گیر افتاده اند!