تعداد مرگ و میر تصادفات در ایران برابر کل اتحادیه اروپا
آمار ها می گوید از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر تصادفات و حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده اند
آمار ها می گوید از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر تصادفات و حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده اند و با احتساب حدود ۲۷ هزار مرگ و میر در سال های ۸۳-۸۲ می توان گفت در دو دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۱ جمعا ۴۰۵ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای هشت سال جنگ تحمیلی (۲۱۳ هزار و ۲۵۵ نفر) است.
به گزارش تین نیوز به نقل از فرهیختگان، طی چندین دهه، مرگ های حاصل از تصادفات جاده ای به عنوان یک بحران بین المللی شناخته می شد که هر ساله جایگاه بالایی در علل اصلی مرگ ومیر کسب می کرد. اما بررسی وضعیت تصادفات در جهان نشان می دهد طی چند سال اخیر حتی با کنار گذاشتن آثار محدودیت های ترددی دوره شیوع کرونا (که با کاهش تردد موجب کاهش مرگ ومیر شده بود)، تعداد مرگ و میر ناشی از تصادفات با کاهش محسوسی روبه رو بوده است.
این درحالی است که طی یک دهه اخیر مرگ ومیر ناشی از تصادفات رانندگی در ایران که با تلاش های گسترده نظارتی و فرهنگی مجموعه پلیس روند کاهشی را تجربه کرده بود، شوربختانه طی سه سال اخیر روند صعودی به خود گرفته است. آمار ها بسیار قابل تامل است، به طوری که تعداد مرگ ومیر ناشی از تصادفات در ایران با کل مرگ ومیر تصادفات رانندگی در اتحادیه اروپا با ۲۷ کشور و جمعیت ۴۵۰ میلیون نفری برابری می کند.
به نظر می رسد کاهش کیفیت خودرو ها در کنار افزایش تعداد خودرو و خطا های انسانی، نقش زیادی در این جهش آماری دارد که البته به گفته متخصصان این حوزه، خودروسازان بیش از دیگران در این روند مقصر هستند.
صعود مجدد مرگ و میر جاده ای
آمار ها می گوید از سال ۱۳۸۴ تا ۱۴۰۱ در مجموع ۳۵۱ هزار و ۹۹۶ نفر بر اثر حوادث رانندگی در کشور جان خود را از دست داده اند و با احتساب حدود ۲۷ هزار مرگ در سال های ۸۳-۸۲ می توان گفت در دو دهه گذشته یعنی از سال ۱۳۸۲ تا ۱۴۰۱ جمعا ۴۰۵ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان باخته اند؛ عددی که تقریبا دوبرابر کل شهدای هشت سال جنگ تحمیلی (۲۱۳ هزار و ۲۵۵ نفر) است.
طبق این آمار ها، میزان مرگ و میر ناشی از تصادفات رانندگی از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۵ روند کاهشی داشته است، اما از آن سال به بعد دوباره روند افزایشی داشته است. آمار ها نشان می دهد به طور متوسط سالانه حدود ۱۷ هزار نفر در حوادث رانندگی کشور جان خود را از دست می دهند؛ که حدود ۳ هزار نفر آن ها زیر ۱۸ سال هستند.
این نتایج حاکی از عمق یک فاجعه انسانی است. بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور تعداد موارد مرگ ومیر حوادث رانندگی در سال ۱۳۸۴ در ایران ۲۷ هزار و ۷۵۵ نفر بود؛ آماری که زنگ هشدار را در دهه ۱۳۸۰ به صدا درآورد. این وضعیت با سخت گیری های نیروی انتظامی در قوانین راهنمایی و رانندگی، فرهنگ سازی پلیس و مواردی همچون سخت گیری ها برای بستن کمربند، اطلاع رسانی ها درخصوص رعایت سرعت مجاز، سبقت مجاز و افزایش ایمنی راه ها (افزایش طول جاده های دوبانده، بزرگراه و آزادراه و رفع نقاط حادثه خیز جاده ای و...) موجب کاهش مرگ و میر تصادفات شد.
اما در سال های اخیر بار دیگر میزان مرگ و میر تصادفات افزایش یافته است. گرچه پژوهش علمی ای در خصوص علل و دلایل افزایش مرگ و میر جاده ای در چند سال اخیر منتشر نشده؛ اما برخی شواهد از افزایش تعداد خودرو ها در کشور و کاهش کیفیت و ایمنی خودرو ها خبر می دهند. به هر صورت، طی دو دهه اخیر گرچه در بخش عامل انسانی (بهبود آموزش و اثرگذاری قوانین راهنمایی و رانندگی) و جاده اتفاقات مثبت رخ داده، اما در بخش خودرو آن طور که شواهد نشان می دهد، کیفیت خودرو ها افت محسوسی داشته است.
خودرو؛ عامل ۵۰ درصد از مرگ و میر ها
درخصوص اثربخشی کیفیت و ایمنی خودرو بر کاهش مرگ و میر تصادفات، ۱۳ اسفندماه ۱۴۰۱ سردار تیمور حسینی، جانشین سابق رئیس پلیس راهور فراجا - رئیس فعلی پلیس راهور فراجا- در گفتگو با خبرگزاری دولت، می گوید: «پلیس با همکاری سایر دستگاه های دخیل در حوزه تردد و حوادث جاده ای در سال های سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۷ توانست آمار تلفات جاده ای را از تعداد ۲۷ هزار نفر به ۱۵ هزار نفر کاهش دهد. اما در سه سال اخیر شمار تلفات جاده ای با افزایش ۱۳ درصدی به حدود ۱۷ هزار نفر رسیده است که این مساله نشان می دهد باید امنیت و جان مردم در ساخت خودرو های داخلی جدی گرفته شود.»
سردار حسینی با اشاره ای به سهم ۸۰ درصدی خودرو های داخلی در آمار تصادفات سال گذشته، افزود: «وقتی در شرکت های خودروساز داخلی شاهد ارتقای کیفیت و ایمنی محصولات نیستیم، متقابلا آمار بالای تصادفات را نیز باید بپذیریم.»
۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ نیز سردار سید تیمور حسینی، جانشین سابق رئیس پلیس راهور فراجا با اشاره به آمار تصادفات رانندگی و جان باختگان ناشی از آن تا پایان طرح نوروزی ۱۴۰۲ عنوان کرد: «خطای انسانی در تصادفات جاده ای ۲۹ درصد، سهم راه ۲۰ درصد و سهم خودرو به ویژه خودرو های ایرانی مانند پراید و پژو ۵۱ درصد بوده است که متاسفانه رقم قابل توجهی از سهم این تقصیر ها به راه و خودرو اختصاص دارد، ازاین رو در حوادث ترافیکی به دو مفهوم موثر باید توجه ویژه تری داشت؛ ابتدا «وقوع» و سپس «شدت» که اگر براساس متغیر شدت به حوادث ترافیکی نگاه کنیم، سهم انسان کمتر از راه و خودرو می شود.
راه امن و خودروی ایمن، هم پیش از حادثه و هم پس از حادثه، می توانند حافظ جان انسان ها باشند و خسارت های ناشی از حوادث رانندگی را به حداقل برسانند. درباره خودرو، استحکام بدنه، ستون های محکم، کمربند ایمنی مناسب، کیسه هوا و مواردی از این دست، خسارت های جانی و مالی را حتی در صورت وقوع حادثه رانندگی کاهش می دهد که متاسفانه خودرو های داخل، هیچ کدام از این موارد را ندارند.»
سهم ۳ عامل در مرگ و میر
به طور کلی عوامل موثر بر افزایش تصادفات جاده ای شامل سه دسته اساسی می شوند؛ جاده های پر خطر، عوامل انسانی و خودرو های ناایمن.
۱. جاده های پر خطر
در خصوص جاده های پرخطر و نا ایمن کشور این آمار قابل تامل است که تقریبا در ۲۰ درصد از تصادفات رانندگی عامل جاده های پرخطر اثر گذار است.
طبق اعلام وزارت راه و شهرسازی طی سال ۱۴۰۱ در هر ۱۱.۲ کیلومتر در جاده های ایران یک حادثه منجر به مرگ اتفاق می افتد. این در حالی است که در سال ۱۳۹۷ در هر ۱۴.۲ کیلومتر یک حادثه مرگبار رانندگی اتفاق می افتاد. در سال های اخیر تغییرات و پیشرفت های زیادی در جاده های کشور انجام گرفته است؛ اما با وجود اصلاح حدود هزار نقطه حادثه خیز در این سال ها، هنوز ۳۳۹۲ نقطه حادثه خیز در کشور وجود دارد.
بر اساس اعلام پلیس راه کشور از این تعداد هزار و ۵۸۵ نقطه پرتصادف و هزار و ۸۰۰ نقطه نیز دارای تصادف هستند. براساس اظهارات سردار هادیانفر، رئیس سابق پلیس راهور، درحالی حدود ۸۰ درصد تردد خودرو ها درون شهرهاست که ۳۰ درصد تصادفات درون شهر ها و ۷۰ درصد بیرون شهر ها اتفاق می افتد. آمار ۱۱ ساله پلیس نشان می دهد بیشترین میزان تصادفات (حدود ۶۳ درصد) در ۳۰ کیلومتری اول خارج از شهر ها رخ می دهند و ۵۱ درصد این تصادفات منجر به فوت می شود.
۲. خودروی نا ایمن
طبق اعلام مسئولان پلیس راهور، کیفیت پایین خودرو ها و نا ایمن بودن آن ها عامل ۵۱ درصد کشته های تصادفات است. گزارش های مردمی به وضوح نشان می دهد بسیاری خودرو های ساخت داخل در هنگام تحویل به مشتری از در کارخانه نیز حتی از داشتن امکانات اولیه محروم هستند و مشتریان نیز به جهت افزایش روز افزون قیمت قطعات خودرو قادر به استفاده از خودروی خارجی نیستند و مجبورند با قیمت گزاف تن به خرید خودروی تولید داخل با نازل ترین کیفیت مانند پراید یا پژو دهند؛ خودرو هایی که در مواقع اضطراری با مشکل بازنشدن ایربگ و... جان مردم را نشانه می گیرند.
۳. عامل انسانی
برآورد ها نشان می دهد حدود ۲۹ درصد از تصادفات بر اثر خطای انسانی است؛ طبق اعلام رئیس پلیس کشور ۸۲ درصد تصادفات به سبب چهار عامل سرعت غیرمجاز، سبقت غیرمجاز، عدم توجه به جلو و خستگی و خواب آلودگی رانندگان اعلام شده است.
کاهش مرگ ومیر جاده ای در جهان
آمار های جهانی نشان می دهد مرگ ومیر بر اثر تصادفات جاده ای، سالانه تقریبا روندی کاهشی در پیش گرفته است. برای مثال تلفات جاده ای در کشور های عضو اتحادیه اروپا از حدود ۲۹ هزار مورد در سال ۲۰۱۱ به ۲۰ هزار و ۶۴۰ مورد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. در آلمان تعداد مرگ ومیر تصادفات جاده ای از چهار هزار مورد در سال ۲۰۱۱ به ۲۵۰۰ مورد در سال ۲۰۲۲ رسیده است.
در ترکیه نیز مرگ ومیر رانندگی از ۷۵۰۰ مورد در سال ۲۰۱۶ به کمتر از ۵۴۰۰ مورد در سال ۲۰۲۲ رسیده است. به عبارتی، برخلاف کشورمان که مرگ ومیر رانندگی پس از کاهش طی سال های سال های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۸، مجدد از سال ۱۴۰۰ روند صعودی به خود گرفته، در سال ۱۴۰۱ به ۱۹.۵ هزار مورد رسیده است. همچنین طی ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۲ تعداد مرگ ومیر ناشی از تصادفات عدد ۱۷ هزار و ۱۷۷ نفر را به ثبت رسانده که رشد ۵ درصدی نسبت به ۱۰ ماهه پارسال را نشان می دهد.
به نظر می رسد اگر روند رشد ۵ درصدی تا پایان سال ادامه داشته باشد، عدد ۲۰ هزار و ۶۰۰ مورد مرگ ومیر را نیز به ثبت برساند. به نظر می رسد یک برنامه ریزی اصولی طی یک بازه زمانی ده ساله در اروپا و اغلب کشور ها صورت گرفته که با وجود بیشتر شدن جمعیت و تعداد خودرو ها توانسته اند تعداد مرگ ومیر را کاهش دهند.
مرگ ومیر ایران برابر با کل اتحادیه اروپا
سه کشور ایران، آلمان و ترکیه در برخی نقاط با یکدیگر اشتراکاتی دارند؛ از جمله جمعیت نزدیک به هم (نزدیک بر ۸۵ میلیون)، اما با این حال آمار ها نشان می دهد در سال های اخیر، دو کشور دیگر در کاهش تلفات براساس تصادفات موفق تر عمل کرده اند. آمار ها نشان می دهد ایران و آلمان با جمعیت مشابه و با وجود اینکه آلمان از سردمداران حوزه خودرو در جهان به حساب می آید و همچنین دارا بودن بیش از ۵۰ میلیون وسیله نقلیه ثبت شده، نسبت به کشورمان با تصادفات جاده ای و به تبع تلفات کمتری روبه رو است.
براساس این آمار ها در سال ۲۰۲۲ تعداد کشته شدگان تصادفات رانندگی ثبت شده توسط پزشکی قانونی کشورمان رقم ۱۹.۵ هزار مورد را رد می کند، اما با تمام این شرایط آلمان تنها ۲۵۶۲ نفر تلفات ثبت کرده است.
ترکیه نیز با جمعیت مشابه و شرایط فرهنگی نزدیک به ایران و دارا بودن ۲۸ میلیون وسلیه نقلیه ثبتی نسبت به ایران با تلفات حاصل از تصادف کمتری روبه روست. مرگ ومیر حاصل از تصادفات در ترکیه در سال ۲۰۲۲ نیز نزدیک به ۵۳۶۲ می رسد که در مقایسه با سال ۲۰۲۱ کاهش تقریبا ۱۰۰ نفری داشته است. با اینکه ترکیه نسبت به آلمان تقریبا افزایش دو برابری کشته شدگان حاصل از تصادفات را دارد؛ اما هردو کشور نسبت به ایران میزان بسیار کمتری از تلفات را دارند.
گفته شد که طبق آمارها، اگر رشد ۵ درصدی مرگ ومیر ۱۰ ماهه امسال در بهمن و اسفند هم تداوم داشته باشد، شوربختانه تعداد مرگ ومیر تصادفات در کشورمان به عدد بی سابقه ۲۰.۶ هزار نفر خواهد رسید، عددی که برابر کل مرگ ومیر ۲۷ عضو اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۲ است.
رتبه ۵۴ ایران در بالا بودن مرگ ومیر
یکی از شاخص هایی که در سطح جهان و توسط سازمان جهانی بهداشت (who) برای سنجش وضعیت مرگ ومیر ناشی از تصادفات رانندگی استفاده می شود؛ نسبت کشته شدگان به جمعیت کشورهاست. براساس این شاخص هرچه مقدار آن به صفر نزدیک تر باشد؛ وضعیت کشور ها در شرایط مطلوب تری قرار داشته و تعداد کشته شدگان پایین تر است. البته در این شاخص، به مواردی همچون تعداد خودرو و وسایل نقلیه و مواردی همچون وسعت کشور ها اشاره نمی شود. در هر حال، یک شاخص بین المللی برای سنجش وضعیت کشته شدگان ناشی از تصادفات رانندگی است.
آمار های سازمان جهانی بهداشت نشان می دهد طی سال ۲۰۲۱ در بین ۱۸۳ کشور کوچک و بزرگ، جمهوری دومینیکن، زیمبابوه، ونزوئلا، لیبریا، اریتره، جمهوری آفریقای مرکزی، سودان جنوبی، عربستان سعودی، بوروندی و جمهوری کنگو ۱۰ کشوری هستند که به ترتیب بالاترین نسبت کشته شدگان تصادفات رانندگی در جهان را به خود اختصاص داده اند.
در اولین کشور که جمهوری دومینیکن بوده، به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، نزدیک به ۶۵ نفر در تصادفات کشته شده اند. این مقدار در زیمباوه ۴۱ نفر، در ونزوئلا، لیبریا، اریتره، جمهوری آفریقای مرکزی و سودان جنوبی به طور میانگین بین ۳۷ تا ۳۹ نفر و در عربستان سعودی این تعداد ۳۶ نفر است.
در بین کشور های درحال توسعه و کشور های منطقه، وضعیت عربستان سعودی بسیار قابل تامل است. این کشور با وجود امکانات و پیشرفت های کنونی جزء کشور هایی است که بیشترین مرگ ومیر ناشی از تصادفات را داشته است.
پس از عربستان، کشور های یمن با ۲۹ نفر کشته به ازای هر ۱۰۰ هزار جمعیت و عراق با ۲۷ نفر به ترتیب در رتبه های ۳۱ و ۳۸ جهان قرار دارند. پس از این سه کشور (عربستان، یمن و عراق)، کشورمان ایران با حدود ۲۳ کشته به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت، در رتبه ۵۴ جهان قرار دارد.
در این رتبه بندی، چین با ۱۷ کشته در رتبه ۷۶، اردن با ۱۷ کشته رتبه ۷۷، لبنان با ۱۶ کشته رتبه ۸۲، افغانستان ۱۶ کشته ۸۷، کویت ۱۵ کشته ۹۰، روسیه با ۱۲ کشته رتبه ۱۱۶، عمان با ۱۱ کشته رتبه ۱۲۲، مصر با ۱۰ کشته رتبه ۱۲۵، امارات با ۹ کشته رتبه ۱۲۸، قطر با ۷ کشته رتبه ۱۴۲، جمهوری آذربایجان و ترکیه با ۶.۷ کشته رتبه ۱۴۵ و ۱۴۶، ژاپن با ۴ کشته رتبه ۱۷۳، آلمان با ۳ کشته رتبه ۱۷۵، نروژ با ۲ کشته رتبه ۱۸۰ و کشور های سنگاپور با ۲ و مالدیو با ۲ و کمتر از دو کشته در رتبه های ۱۸۱ و ۱۸۳ قرار دارند.
