◄ مفهوم توسعه‌یافتگی و رشد و توسعه قطارهای حومه‌ای
توسعه قطارهای حومه‌ای با توجه به وسعت پایتخت و ضرورت دسترسی به شهرهای اقماری و شهرهای جدید، ضرورتی است که حتی در مقایسه با کلان‌شهرهای دیگر ایران، نمی‌توان نسبت به توسعه آن کم‌توجه بود.
افزایش قطارهای حومه‌ای برای تهران و حومه امری ضروری به شمار می‌رود که برای تحقق آن نیاز به سرمایه‌گذاری بسیار زیادی است. این امر تاحدودی محقق شده اما توسعه این نوع قطارها با توجه به تعدد مسافران آن در حومه همه کلانشهرها که به‌منظور انجام شغلشان به شهر مادر سفر می‌کنند، تنها در یکی دو مسیر یا یکی دو کلانشهر کافی نیست.
به گزارش تین نیوز و به نقل از هفته نامه حمل‌ونقل، به‌عنوان‌مثال در پایتخت، لازم است که قطارهای حومه‌ای در شرق و جنوب نیز گسترش یابد و تنها به غرب و محدوده‌ای از حومه شرقی خلاصه نشود. این در حالی است که قرار بود شرکت قطارهای حومه‌ای که کار ساماندهی به این امور را بر عهده دارد ذیل شرکت راه‌آهن راه بیفتد که هنوز این اتفاق نیفتاده اما اساسنامه شرکت قطارهای حومه‌ای سال گذشته در هیئت دولت تصویب شد و حالا منتظر بازگشایی از طرف شرکت راه‌آهن و در دل همان مجموعه است.
این در حالی است که شیوع ویروس کرونا در سراسر جهان هنوز قربانی می‌گیرد و در کشور ما نیز وارد پیک دوم ابتلا شده است. چنین احوالاتی در خانه‌نشینی مردم و استفاده کمتر از سیستم‌های حمل‌ونقلی عمومی تأثیر قابل‌توجهی دارد. همچنین اینکه تمرکز بر اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام باشد نیز امری طبیعی است. اگرچه که ساماندهی وضعیت قطارهای حومه‌ای، از رهگذر ایجاد شرکتی مخصوص برای رسیدگی به امور عدیده آن در کلان‌شهرهای ایران، تحقق خواهد پذیرفت.
در همین زمینه پیش‌ازاین وزیر راه‌وشهرسازی از ایجاد شرکت حمل‌ونقل قطارهای حومه‌ای خبر داده و اعلام کرده است که امیدوار هستیم شهرداری‌ها و بخش خصوصی بتوانند سهم حمل‌ونقل شهری را در محدوده قانونی با ایجاد شرکت قطارهای حومه‌ای بر عهده گیرند و بار ترافیکی سنگینی که مردم را اذیت می‌کند کاسته شود. این در حالی است که قطارهای حومه‌ای، حلقه اتصال توسعه مترو در تهران و توسعه کلی حمل‌ونقل ریلی به‌منظور ریل‌پایه شدن کلانشهرها و شبکه برون‌شهری ریلی هستند و می‌توان گفت که توسعه خطوط ریلی و توسعه قطارهای حومه‌ای از مهم‌ترین مباحث مطروحه در توسعه و رشد صنعت پرمنفعت ریلی است.
این در حالی است که توسعه قطارهای حومه‌ای با توجه به وسعت پایتخت و ضرورت دسترسی به شهرهای اقماری و شهرهای جدید، ضرورتی است که حتی در مقایسه با کلان‌شهرهای دیگر ایران، نمی‌توان نسبت به توسعه آن کم‌توجه بود. مزیت رقابتی این نوع قطارها این است که به دلیل شرایط خاص مانند سرویس‌دهی مستمر در طول روز، فواصل ایستگاهی، سطح خدمات و نوع مسافران دارای جایگاه خاصی در مودهای حمل‌ونقل ریلی است؛ به‌طوری‌که در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، عمده مسافران با هدف اشتغال و تحصیل از آن بهره می‌گیرند. بنابراین بررسی روند شکل‌گیری و فعالیت این حوزه از شقوق حمل‌ونقلی در کشورهای پیشرو درزمینه حمل‌ونقل ریلی شامل (مترویی، حومه‌ای و بین‌شهری) نشان می‌دهد که این کشورها با منطق حاکم بر توسعه و مدیریت، راه‌آهن‌های ملی خود را متولی راه‌اندازی و ایجاد این حوزه کرده‌اند و چنین روندی در کشورهایی مانند فرانسه، اسپانیا، بلژیک، آلمان و ایتالیا قابل‌مشاهده است.
مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی کشور درباره توسعه قطارهای حومه‌ای در ایران گفته است: «هدف‌گذاری این است که با افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای مسافری گامی مؤثر در کاهش آلایندگی زیست‌محیطی کلانشهرها به‌ویژه تهران، کاهش تلفات و تصادفات جاده‌ای و همچنین کاهش مصرف سوخت و صرفه‌جویی آن برداریم.» سعید رسولی در خصوص ارزیابی خود از توسعه پنج محور ریلی خروجی استان تهران اعلام کرد: «برنامه و سیاست‌گذاری روشنی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی استان تهران انجام شده و در دست اجرا قرار گرفته است که در جلسات مستمری که ازاین‌پس با مجموعه استانداری تهران داریم این کار را به جد و با سرعت دنبال خواهیم کرد.»
این در حالی است که در تهران علاوه بر تمامی مزیت‌هایی که حمل‌ونقل ریلی دارد، حمل‌ونقل ریلی حومه‌ای بسیار حائز اهمیت است و طبق وعده برنامه‌های خاصی برای آن دنبال شود. برنامه‌هایی که با توجه به توسعه شهرهای اقماری و شهرهای جدید در اطراف تهران، لازم است هرچه زودتر اجرایی و عملیاتی شوند تا از ترافیک و آلودگی هوا در مبادی ورودی تهران در هر صبح و عصرگاه کاسته شود. دراین‌باره نیز مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران توضیح داد: «سالانه حدود ۸۰۰ میلیون سفر حومه‌ای در تهران اتفاق می‌افتد. در حوزه ریل از ۷۰۰ هزار سفر ریلی حومه‌ای در تهران در سال ۹۳، هم‌اکنون به رقم ۵.۷ میلیون سفر رسیده‌ایم، اما این رقم با ۸۰۰ میلیون سفر اختلاف فاحشی دارد و باید تلاش کرد تا سهم ریل از حمل‌ونقل حومه‌ای افزایش یابد.»
او یادآور شد: «این ضعف بزرگی است که باید با استعدادهایی که برای توسعه حمل‌ونقل حومه‌ای در تهران داریم آن را به میزان قابل قبولی برسانیم.» به گفته رسولی، درحال‌حاضر در مسیر شرق و غرب تهران دو خط فعال و گرم وجود دارد که دو خط دیگر در حال احداث است که بالای ۷۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. یک کارشناس حمل‌ونقل ریلی دراین‌باره و در گفتگو با خبرنگار ما گفت: «از اوایل اردیبهشت‌ماه امسال، تردد قطارهای حومه‌ای به تهران و دیگر کلانشهرها که در پی شیوع کرونا بیش از دو ماه متوقف مانده بود، از سر گرفته شد.»
این عضو فدراسیون حمل‌ونقل ادامه داد: «درحال‌حاضر همچنان حمل‌ونقل ریلی در بخش مسافری با کاهش ۹۰ درصدی مسافر مواجه شده و قیمت بلیت‌ها هم ۲۰ درصد رشد داشته که اگرچه افزایش قیمت‌ها در کمبود مسافر نقشی ندارد اما شیوع کرونا می‌تواند آسیب‌های جدی‌تری را به بخش قطارهای حومه‌ای وارد کند.» ابوالقاسم سعیدی افزود: «قیمت‌های جدید قطارهای حومه‌ای، همچنان از سایر موردهای حمل‌ونقلی رایج پایین‌تر است و این مزیت رقابتی می‌تواند به ارائه تسهیلات بهتر به این بخش کمک کند.»
گفتنی است که در سال گذشته ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر در بخش حومه‌ای جابه‌جاشده‌اند که ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر آن به مسیرهای حومه‌ای تهران اختصاص داشته است. این در حالی است که آمار تردد مسافر در ۴ ماهه اول امسال در مسیرهای حومه‌ای، نمی‌تواند واقعی باشد چراکه امسال شیوع کووید-۱۹ امکان هر نوع مقایسه به دلیل تفاوت داده‌های عینی را گرفته است. درحال‌حاضر ترددها با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و با ظرفیت ۵۰ درصدی قطارها انجام شود.
