پروازی ناتمام به مقصد کی یف

هجدهم دی ماه ۱۳۹۸، به عنوان روزی تلخ در تاریخ کشور ما ثبت شد. روزی که پرواز شماره ۷۵۲ شرکت هواپیمایی اوکراین دچارسانحه شد و ۱۷۶ مسافر و خدمه آن، جان باختند.

به گزارش تین نیوز به نقل از صداوسیما، ملتی که هنوز یک هفته از شهادت و ترور ناجوانمردانه سردار دلاورش حاج قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی نگذشته بود و داغ ترور او و همراهانش در فرودگاه بغداد به دست ارتش تروریستی آمریکا را به دل داشت، با شنیدن این خبر، داغ دلش تازه شد و در عزای جمعی از هموطنانی که در این هواپیما بودند بار دیگر به سوگ نشست.

 

این گزارش روایتی است از این پرواز ناتمام:

 

پرواز شماره ۷۵۲ هواپیمایی بین المللی اوکراین یک پرواز مسافری متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال از مبدا تهران به مقصد کی یف بود.

 

این هواپیما ساعت ۶:۱۹ بامداد روز ۱۸ دی ۱۳۹۸ مصادف با ۸ ژانویه ۲۰۲۰، اندکی پس از برخاستن از فرودگاه بین المللی امام خمینی بطور سهوی و درپی یک اشتباه انسانی هدف سامانه تور ام - یک پدافند هوایی قرار گرفت و کمی بعد، هواپیما در نزدیکی شاهد شهر استان تهران سقوط کرد. 

در این سانحه تلخ، همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز شامل ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه هواپیما جان خود را از دست دادند.

 

 

هواپیمای این پرواز از نوع بوئینگ ۷۳۷ و مدل ۸KV، با شماره سریال ۳۸۱۲۴ و کد ثبتی UR-PSR که از زمان ساخت آن ۳ سال و نیم گذشته بود. نخستین پرواز این هواپیما در تاریخ ۲۱ ژوئن ۲۰۱۶ بود و در ۱۹ ژوئیه ۲۰۱۶ تحویل خطوط هوایی اوکراین داده شد. این هواپیما نخستین هواپیمای ۷۳۷ سری KV۸ بود که شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال اقدام به خریداری آن کرده بود.

 

پس از گزارش های اولیه سقوط که تعداد سرنشینان پرواز ۷۵۲ را ۱۸۰ نفر اعلام می کرد، رضا جعفرزاده سخنگوی وقت سازمان هواپیمایی کشوری، تعداد دقیق مسافران را ۱۶۷ و تعداد خدمه را ۹ نفر شامل ۶ مهماندار و سه خلبان (خلبان، کمک خلبان و معلم پرواز) اعلام کرد.

 

گروه خلبانی این هواپیما شامل: کاپیتان ولادیمیر گپوننکو (Volodymyr Gaponenko) با سابقه بیش از ۱۱ هزار و ۵۰۰ ساعت پرواز با هواپیمای ۷۳۷، کمک خلبان سرهی خومنکو (Serhii Khomenko) با سابقه ۷۶۰۰ ساعت پرواز با بویینگ ۷۳۷ و خلبان مربی اولکسی ناومکین (Oleksiy Naumkin) با سابقه ۱۲ هزار ساعت پرواز با این مدل از هواپیمای بوئینگ بودند.

 

 

اکثر مسافران این پرواز را ایرانیان تشکیل می دادند و تعدادی از اتباع سایر کشور ها از جمله سوئد، انگلیس، آلمان، افغانستان و کانادا در این پرواز بودند. طبق اطلاعات منتشر شده ۱۴۶ نفر از مسافران این پرواز دارای تابعیت ایرانی بودند، اما بدلیل اینکه تعداد زیادی از این مسافران دارای تابعیت مضاعف کانادایی بوده و طبق قوانین کانادا شهروند این کشور نیز محسوب می شدند، در روز های اول تناقضات زیادی در ملیت مسافران وجود داشت بخصوص اینکه تعدادی از مسافران این پرواز، بلیت خود را با گذرنامه (پاسپورت) کانادایی و تعدادی دیگر با پاسپورت ایرانی خریداری کرده بودند و ملیت این افراد در سامانه های کنترل مسافری هواپیمایی و فرودگاه مبدا، بسته به پاسپورت ارائه شده، متفاوت درج شده بود. 

 

 

آنچه در روز های بعدی مشخص شد، اینکه حداقل ۱۳۸ نفر از مسافران ایرانی بوده و عده زیادی از این افراد تابعیت کانادا را نیز همزمان دارا بودند چنانچه جاستین ترودو نخست وزیر کانادا در روز های پس از این سانحه، تعداد شهروندان کانادایی این پرواز را ۶۳ و تعداد کسانیکه قصد سفر به این کشور را داشتند ۱۳۸ نفر اعلام کرد.

 

بر اساس آمار سازمان هواپیمایی کشوری، در این پرواز ۱۴۶ ایرانی، ۵ کانادایی، ۱۱ اوکراینی، ۴ سوئدی و ۱۰ تبعه افغانستان در این پرواز حضور داشتند درحالیکه طبق آمار شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال، ۸۲ ایرانی، ۶۳ کانادایی، ۱۱ اوکراینی، ۱۰ سوئدی، ۳ انگلیسی، ۳ آلمانی و ۴ تبعه کشور افغانستان در این پرواز بودند.

 

تفاوت این دو آمار چنانچه اشاره شد، به موضوع تابعیت مضاعف بسیاری از سرنشینان این هواپیما برمی گردد. در روز های بعد، آلمان نیز اعلام کرد: هیچ تبعه این کشور در پرواز ۷۵۲ نبوده و افراد جان باخته صرفا پناهجویانی بوده اند که هنوز تابعیت آلمان را دریافت نکرده بودند.

 

بر اساس اعلام سخنگوی دولت ایران، در این پرواز ۷۰ مرد، ۸۱ زن، ۱۵ کودک و یک نوزاد در کنار ۹ خدمه پرواز جان باختند.

 

 

پرواز ۷۵۲ قرار بود ساعت ۰۵:۱۵ به وقت تهران فرودگاه امام خمینی را به مقصد کی یف ترک کند که با تأخیر روبرو شد. حدود یک ساعت بعد یعنی ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه، این هواپیما از باند ۲۹ راست فرودگاه امام از زمین بلند شد. علت این تاخیراضافه بار مسافران بود. براساس برگه توزین هواپیما، بیشترین وزن مجازبرای پرواز ۷۲ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم بوده و به همین دلیل ۸۲ بسته از بار مسافران به وزن ۲ هزار و ۹۴ کیلوگرم بارگیری نمی شود که این مسئله و جابجایی بار مسافران موجب تاخیر حدود یکساعته پرواز می شود. 

 

ساعت ۶:۱۴ دقیقه یعنی کمتر از ۳ دقیقه پس از تیکاف و برخاستن از باند فرودگاه، هواپیما در ارتفاع ۲ هزار و ۴۱۶ متری بالاتر از سطح دریا با سرعتی معادل ۲۷۵ گره (۵۰۹ کیلومتر در ساعت) در حال پرواز بود. بر اساس اطلاعات مندرج در مراجع بین المللی از جمله پایگاه اینترنتی فلایت رادار ۲۴ و داده های استخراج شده از جعبه سیاه هواپیما که اطلاعات اولیه را تایید می کرد، با توجه به اینکه فرودگاه امام خمینی بیش از هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد، هواپیمای سانحه دیده حدود هزار و ۴۱۰ متر از سطح زمین ارتفاع داشت که مورد اصابت موشک مجاورتی پدافند ایران قرار گرفته و ثانیه هایی بعد، سامانه های ثبت کننده ارتفاع و رهگیری هواپیما از کار افتادند. در نتیجه اصابت دو موشک پدافندی، هواپیما ساعت ۶:۱۹ دقیقه بامداد ۱۸ دی ماه در ۱۵ کیلومتری شمال فرودگاه امام خمینی در نزدیکی روستای خلج آباد شهریار سقوط کرد.

 

سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری ایران بلافاصله پس از حادثه اعلام کرد: علاوه بر عوامل امدادی، تیمی از بازرسان کمیسیون بررسی تحقیقات هوایی ایران برای کشف علت سقوط به محل حادثه اعزام شده اند. مسئولان مختلف سازمان هواپیمایی از جمله رضا جعفرزاده سخنگو و علی عابدزاده رئیس وقت سازمان هواپیمایی کشوری بی خبر از علت اصلی حادثه که ناشی از عملکرد اشتباه اپراتور پدافند هوایی بود، بر اساس پیش فرض های ذهنی و تجربیات خود، از همان ابتدا احتمال نقص فنی را برجسته کرده و گرچه علت اصلی را بازگو نکردند، اما به خبرنگاران گفتند: نقص فنی هواپیما و خرابی در سامانه های هدایت آن علت این سانحه بوده است. 

 

همچنین حسن رضایی فر مدیرکل بررسی سوانح و حوادث سازمان هواپیمایی کشور همان روز بروز حادثه در مصاحبه با خبرنگاران اعلام کرد: بر اساس ضمیمه (انکس) شماره ۱۳ پیمان شیکاگو و مقررات سازمان جهانی هوانوردی، کشور محل سانحه مسئول بررسی رویداد است.

 

بر اساس این ضمیمه، کشور میزبان باید برای بررسی سانحه از شرکت های هواپیمایی آسیب دیده و سازنده هواپیما، و همچنین سازمان های هواپیمایی کشور های ذینفع برای شرکت در عملیات بررسی سانحه دعوت کند. 

 

بلافاصله ایران از سازمان هوانوردی کشور اوکراین به عنوان مالک هواپیمای ساقط شده، شرکت بوئینگ آمریکا به عنوان سازنده هواپیما، کانادا، سوئد، انگلیس و افغانستان به عنوان کشور های ذینفعی که اتباع آن ها در این حادثه فوت کرده بودند دعوت کرد در کمیسیون بررسی سانحه حضور یابند.

 

سازمان هواپیمایی کشوری همچنین همان روز حادثه اعلام کرد: هر دو جعبه سیاه هواپیما پیدا شده اند و بزودی با حضور کارشناسان کشور های عضو کمیسیون بررسی سانحه بازخوانی و دانلود اطلاعات این جعبه سیاه انجام خواهد شد.

 

اوکراین و کانادا هم بلافاصله و شرکت بوئینگ هم پس از اخذ مجوز های لازم از کشور متبوع خود اعلام کردند در روند بازخوانی اطلاعات جعبه های سیاه هواپیما و همچنین بررسی سانحه حضور خواهند داشت.

 

 

چند روز بعد مشخص شد به دلیل فناوری جدید هواپیمای بوئینگ اوکراینی، ایران امکانات لازم برای بازخوانی جعبه سیاه هواپیما را ندارد بنابراین ایران از شرکت بوئینگ درخواست کرد تا نرم افزار های مورد نیاز برای دانلود این اطلاعات را به ایران بدهد. 

 

یک بار دیگر خباثت دولت متخاصم آمریکا علیه ایران و مردم این کشور در این ماجرا نمود عینی پیدا کرد و آمریکا به بهانه تحریم های خود ساخته، مانع تحویل امکانات بازخوانی جعبه سیاه به ایران شد. ایران برای اثبات حسن نیت خود موافقت کرد برغم اقدام غیرقانونی دولت آمریکا، جعبه سیاه هواپیما در آزمایشگاهی در کشور فرانسه بازخوانی و پیاده سازی شود.

 

یک بار دیگر خباثت دولت متخاصم آمریکا علیه ایران و مردم این کشور در این ماجرا نمود عینی پیدا کرد و آمریکا به بهانه تحریم های خود ساخته، مانع تحویل امکانات بازخوانی جعبه سیاه به ایران شد.

سرانجام و پس از کش و قوس های فراوان، ۳۰ تیر امسال سازمان هواپیمایی کشوری در اطلاعیه ای اعلام کرد: آزمایشگاه دفتر بررسی و تحلیل ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه موسوم به BEA موفق به کشف و بازخوانی اطلاعات هر دو جعبه سیاه هواپیما شده است.

 

اما درحالیکه تلاش برای بازخوانی جعبه سیاه و فعالیت کمیسیون بررسی سوانح هوایی کشور به کمک کارشناسان کشور های دخیل همچنان ادامه داشت، مقامات و مسئولان دیگر دستگاه ها نیز به فعالیت خود برای کشف حقیقت و مشخص شدن ابعاد حادثه ادامه دادند.

 

در دو روز نخست، اطلاعات و داده های هواپیمایی کشوری نشان می داد که سانحه بخاطر نقص فنی هواپیما رخ داده است و اصرار مقامات وقت سازمان هواپیمایی کشوری این بود که نقص فنی به احتمال قوی عامل این اتفاق بوده است، اما تصاویر موجود از دوربین های مداربسته و تصاویری که مردم از لحظات آخر پرواز این هواپیما ضبط کرده و بلافاصله در شبکه های مجازی به اشتراک می گذاشتند نشان می داد که علت حادثه چیز دیگری است.

 

همان زمان، رئیس جمهور در پیام تسلیتی که به همین مناسبت صادر کرد دستگاه های مرتبط را مسئول بررسی علت حادثه کرد.

 

رئیس جمهور در این پیام، ضمن ابراز همدردی با خانواده های داغدیده و تسلیت این مصیبت به ملت ایران از همه نیرو های امدادی، انتظامی و دستگاه های مسئول از جمله وزارت خانه های راه و شهرسازی و امور خارجه خواست: ضمن شناسایی و تعیین هویت جان باختگان و کاهش آلام خانواده های این عزیزان، علت وقوع این سانحه تأسف بار را بررسی و پیگیری قانونی لازم را برای احقاق حقوق بازماندگان به عمل آورند.

 

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی هم با صدور پیامی، جان باختن جمعی از هموطنان را در این سانحه و همچنین مراسم تشییع سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در کرمان موجب اندوه شدید خود و مردم ایران دانسته و با خانواده های جان باختگان ابراز همدردی کردند.

 

حادثه تلخ و غم بار جان باختن جمعی از هم میهنان عزیز در هنگام بدرقه شهید عالیقدر و نیز حادثه مصیبت بار سقوط هواپیمای مسافربری و جان باختن مسافران ایرانی و غیر ایرانی، دو نقطه غم انگیز این دو روز است.

 

اینجانب ضمن ابراز صمیمی ترین همدردی ها با خانواده های داغدار و اظهار مراتب تأسف و تأثر، از خداوند متعال صبر و بردباری برای بازماندگان و رحمت و مغفرت برای جان باختگان مسألت میکنم. 

 

سایر مقامات کشوری و لشکری هم با صدور پیام هایی، با مردم ایران و بخصوص خانواده های جان باختگان این حادثه تلخ ابراز همدردی کردند.

 

ایران همچنان در شوک شهادت و ترور ناجوانمردانه سردار شهید خود حاج قاسم سلیمانی بود که به فاصله کمتر از ۲۴ ساعت، در دو حادثه تلخ در کرمان و تهران شاهد جان باختن فرزاندان و عزیزان خود بود. 

 

درحالیکه شواهد حاکی از هدف قرارگرفتن این هواپیما بود ودرحالیکه اظهارات متفاوتی در این زمینه دررسانه ها و فضای مجازی در جریان بود، صبح روز شنبه ۲۱ دی ماه ستاد کل نیرو های مسلح اطلاعیه ای صادر کرد و در اجرای بند ۵ همین اطلاعیه نشستی خبری برگزار شد که به شایعات در خصوص علت سقوط این هواپیما خاتمه داد. 

 

ستادکل نیرو های مسلح در خصوص سقوط هواپیمای مسافربری خطوط هوایی اوکراین اطلاعیه ای در ۵ بند صادر کرد که خطاب به ملت شریف و انقلابی ایران اسلامی آمده بود:

 

درپی وقوع حادثه دلخراش سقوط یک فروند هواپیمای مسافربری بوئینگ ۷۳۷ خطوط هوایی کشور اوکراین در نخستین ساعات صبح چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸ و در بحبوحه تهاجم موشکی به پایگاه آمریکای جنایتکار و احتمال تاثیر اقدامات نظامی در این حادثه، ستاد کل نیرو های مسلح بلافاصله به منظور بررسی این احتمال اقدام به تشکیل هیئت بازرسی متشکل از کارشناسان فنی و عملیاتی، مستقل از سازمان هواپیمایی کشوری کرد که نتایج بررسی شبانه روزی و دقیق این هیأت به استحضار ملت شریف ایران می رسد:

 

در اجرای بند ۵ همین اطلاعیه، ساعاتی بعد یک فرمانده ارشد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در نشستی خبری که بصورت زنده از رسانه ملی نیز پخش شد، واقعیاتی را بر زبان آورد که در هیچ جای دنیا از زبان یک فرمانده ارشد نظامی گفته نمی شود و به صورت عرف، به همان اطلاعیه اکتفا می گردد.

 

سردار امیرعلی حاجی زاده فرمانده نیروی هوا فضای سپاه که چند روز قبل نیرو های تحت امر وی با شجاعتی مثال زدنی پایگاه دو میلیارد دلاری آمریکا در عین الاسد را در انتقام خون شهدای جبهه مقاومت با خاک یکسان کرده بودند، پشت تریبون قرار گرفت و با قبول مسئولیت حادثه سقوط هواپیما بر اثر شلیک اشتباه پدافند هوایی اعلام کرد: ما گردن مان از مو هم باریکتر است و همه مسئولیت این کار را می پذیریم و هر تصمیمی که مسئولان بگیرند ما مطیع اجرای آن هستیم.

 

سردار حاجی زاده در اقدامی بر خلاف عرف مسئولان، مسئولیت نیرو های تحت امر خود را نیز برعهده گرفت و گفت: وقتی این خبر تلخ را شنیدم آرزوی مرگ کردم.

 

فرمانده هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اینکه از همان لحظه که متوجه حادثه شدیم بدنبال مخفی کاری و لاپوشانی نبودیم گفت: این حادثه توسط ستاد های بالاتر و مجموعه قوه قضاییه بررسی و اطلاعات کامل می شود.

 

 

وی ادامه داد: بیش از یک هفته شرایط و التهابات منطقه و احتمال درگیری نسبت به سال های گذشته که شاید از ابتدای انقلاب بی سابقه و احتمال درگیری نیز بالا بود و نیرو های هر دو طرف در آماده باش صددرصد بودند بویژه، چون آمریکایی ها اعلام کرده بودند ۵۲ نقطه ایران را می زنند و برای همین همه یگان های آفندی و پدافندی در آماده باش صد در صد بودند.

 

حاجی زاده گفت: در بررسی ها، شب حادثه وضعیت آمادگی را در سطح جنگی قرار دادیم و بالاترین سطح آماده باش توسط شبکه یکپارچه پدافند به سامانه ها ابلاغ شد. در این شرایط تعدادی از سامانه های پدافندی به رینگ پدافند تهران اضافه شد. یعنی نخستین سامانه ها در محدوده غرب تهران مستقر شد که این حادثه توسط آن رقم خورده است.

 

 

فرمانده هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی افزود: در چندین مرحله این آماده باش سه - سه که بالاترین سطح آماده باش است به همه شبکه تاکید شد و همه سامانه های پدافندی در بالاترین سطح آمادگی به سر می بردند، چون گزارش شده بود کروز به سمت ما شلیک شده است.

 

وی افزود: در مراحل مختلف چندین بار به این سامانه ها از جمله همین سامانه که درگیر شده توسط شبکه یکبارچه اعلام شد موشک های کروز به سمت کشور شلیک شده است و در یکی دو مرحله تاکید شد و گزارش های رسیده مبنی بر این بود که این کروز ها در مسیر هستند و آمادگی داشته باشید.

 

سردار حاجی زاده، مسئولیت اقدام و عملکرد اشتباه نیروی تحت امر خود را پذیرفت

فرمانده هوافضای سپاه خاطرنشان کرد: در واقع سامانه ها در بالاترین سطح آمادگی قرار داشتند و کافی بود شاسی را فشار داد. به آن ها گفته شده کروز ها شلیک شده و در مسیر است. این سامانه درگیر شده و شلیک موشک داشته است.

 

این مقام نظامی اضافه کرد: ما پیش بینی کردیم و مصاحبه ای با خود اپراتور شد. اپراتور اظهار می کند ما چندین بار درخواست کردیم که فضای کشور از پرواز ها متوقف و به اصطلاح (CLEAR) شود که در شرایط آماده باش سه - سه طبیعی است که درخواست شود. 

 

حاجی زاده با تشریح چگونگی نحوه اصابت موشک به هواپیمای مسافربری اوکراینی، محل استقرار سامانه پدافند یا سامانه ای که ساعت ۱۲ شب قبل مستقر و آماده بود را نشان داد و گفت: زمانی که هواپیما که از فرودگاه امام بلند می شود، (سامانه) به سمتی که (با اشاره به نقطه اصابت) می بیند می رود و با توجه به اطلاعاتی که به این اپراتور داده بودند که وضعیت جنگی است و موشک کروز شلیک شده است این بنده خدا، این را کروز تشخیص می دهد.

 

سردار حاجی زاده، مسئولیت اقدام و عملکرد اشتباه نیروی تحت امر خود را پذیرفت و البته از سازمان هواپیمایی کشوری به واسطه ارائه اطلاعات غلط سلب مسئولیت کرده و گفت: آن ها (سازمان هواپیمایی) بر اساس داده های خود اعلام نظر می کردند.

 

 

رهبر معظم انقلاب اسلامی بار دیگر با اطلاع از حادثه رخ داده، در بیانیه ای، ضمن تسلیت مجدد به خانواده بازماندگان، خواستار پیگیری کوتاهی و قصور های رخ داده شدند. در پیام مقام معظم انقلاب اسلامی تاکید شده بود: 

 

با اطلاع از نتایج تحقیقات ستاد کل درباره حادثه هواپیمای مسافربری اوکراینی و اثبات دخالت خطای انسانی در آن، مصیبت درگذشت جان باختگان این حادثه اندوهبار برای اینجانب بسیار سنگین تر شد.

 

پروردگار عزیز و کریم به درگذشتگان لطف و رحمت و به داغداران صبر و اجر عنایت فرماید.

پس از بیانیه ستادکل نیرو های مسلح و دستور موکد فرمانده کل قوا و رهبر انقلاب اسلامی مبنی بر پیگیری حادثه، حجت الاسلام ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضائیه نیز با صدور دستوری خطاب به رئیس سازمان قضایی نیرو های مسلح، ضمن اعلام تسلیت مجدد به بازماندگان حادثه سقوط هواپیمای اوکراینی، خواستار پیگیری فوری علل و ابعاد سقوط هواپیمای مسافربری اوکراین در تهران شد و جمع آوری مستندات و اقدامات قضایی مربوط به این حادثه دلخراش را مورد تأکید قرار داد.

 

پس از دستور عالیترین مقام قضایی، دادستان نظامی تهران از سوی قوه قضائیه در کنار کمیسیون مستقل بررسی سوانح سازمان هواپیمایی کشوری که مسئول بررسی فنی سانحه برای جلوگیری از تکرار حوادث مشابه است، مسئول بررسی حادثه از نظر حقوقی و قضایی و پیگیری کشف تخلفات و قصور های احتمالی شد.

 

از سوی دیگر، کمیته ای با محوریت وزارت امور خارجه و معاونت حقوقی ریاست جمهوری و معاونت بین الملل قوه قضائیه مسئول دلجویی از خانواده های بازماندگان و اقدامات حقوقی برای پرداخت خسارت به شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال و همچنین پرداخت غرامت به خانواده های بازماندگان شد.

 

در بخش حقوقی که کمیته ای زیر نظر دادستان نظامی تهران موضوع را بررسی کرد، طبق شواهد قصور اپراتور پدافند هوایی و چند مسئول نظامی دیگر قطعی بود و افراد مقصر همچنان در بازداشت به سر می برند.

 

نهم تیر ماه امسال خبرگزاری ها به نقل از روابط عمومی سازمان قضایی نیرو های مسلح خبر دادند که دادستان نظامی استان تهران در دیدار با جمعی از خانواده های جان باختگان و شهدای این سانحه، جزئیاتی از چگونگی رخداد را با این خانواده ها مطرح کرده است که نشان از تلاش واقعی و بدور از هیاهو های رسانه های مخالف برای کشف حقیقت و برخورد واقعی با مسببان حادثه بوده است.

 

خبرگزاری ها نوشتند: دادستان نظامی استان تهران در دیدار با جمعی از خانواده های شهدای سانحه هواپیمای اوکراینی و تعدادی از وکلای آنان به بیان جزییات تازه ای از این پرونده پرداخت و با رد شواهد مبنی بر احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما، از نقص فنی سامانه سیار موشکی در زمینه تعیین درجه و شلیک بدون اخذ اجازه به عنوان دو دلیل عمده وقوع این حادثه نام برد.

 

غلامعباس ترکی با بیان اینکه سازمان قضایی نیرو های مسلح در این حادثه همدرد خانواده های شهداست، گفت: تشریح حادثه در جلسه امروز، به منظور طبیعی جلوه دادن و یا توجیه آن نیست.

 

دادستان نظامی استان تهران در تشریح اقدامات به عمل آمده بعد از وقوع این سانحه گفت: حضور نیرو های انتظامی و هلال احمر با مدیریت فرماندار شهریار در محل سانحه، از جمله نخستین اقدامات بعد از سقوط هواپیما بود و گروه های دوازده گانه بررسی سانحه هواپیمایی کشوری بلافاصله در صحنه حاضر شدند و اقدامات اولیه را انجام دادند.

 

وی گفت: روز بعد از حادثه یعنی ۱۹ دی، هیئت ۴۷ نفره اوکراینی محل سانحه را بررسی کردند و همکاری های خوبی با این هیئت صورت گرفت.

 

ترکی با بیان اینکه در همان روز وقوع سانحه، پرونده ای در دادسرای عمومی شهریار تشکیل شد، گفت: ۳ روز بعد، در ۲۱ دی که ستاد کل نیرو های مسلح بعد از بررسی های اولیه، علت سانحه را شلیک سامانه پدافندی بر اثر خطای انسانی اعلام کرد، به دستور رئیس قوه قضائیه، پرونده به سازمان قضایی نیرو های مسلح ارسال و هیئت قضایی دادسرای نظامی در همان روز تشکیل شد.

 

 

وی در مورد تاخیر سه روزه در اعلام وقوع حادثه و شلیک سامانه پدافندی گفت: از جمله دلایلی که مسئولان مربوط در این زمینه اعلام کرده اند، ضرورت تحقیق و بررسی حداقلی برای روشن شدن چگونگی شلیک و وقوع سانحه از جمله تحقیق از افراد مرتبط، پیاده شدن نوار مکالمات و فیلم های ضبط شده، تطبیق گراف های راداری و بررسی احتمالات و فرضیه های مطرح است که موضوع در دست بررسی است.

 

دادستان نظامی استان تهران همچنین گفت: بررسی های اولیه در حداقل زمان ممکن انجام شده به نحوی که در حوادث مشابه، پذیرش شلیک در این مدت زمان، بی سابقه بوده با این حال جمع بندی نهایی دادسرای نظامی در این خصوص پس از تکمیل تحقیقات خواهد بود.

 

در طول تحقیقات، اگر افرادی به عنوان متهم شناسایی شوند طبعاً به اتهامات آن ها رسیدگی می شود.

این مقام قضایی با اشاره به آغاز تحقیق از متهمان به محض ارسال پرونده به دادسرای نظامی گفت: در همان شب ۲۱ دی تعدادی از افرادی که در سامانه شلیک کننده و بخش های بالادستی آن حضور داشتند به عنوان متهم احضار شدند و تحقیقات مبسوطی در همان شب انجام و یکی از متهمان بازداشت شد.

 

وی افزود: در فرآیند تحقیقات، ۵ نفر دیگر به عنوان متهم تحت تعقیب قرار گرفتند که با قرار قانونی بازداشت شدند و در ادامه ۳ نفر از متهمان پس از انجام تحقیقات مقتضی با تودیع وثیقه آزاد شدند در حال حاضر ۳ نفر در بازداشت به سر می برند.

 

ترکی در عین حال تأکید کرد: در طول تحقیقات، اگر افرادی به عنوان متهم شناسایی شوند طبعاً به اتهامات آن ها رسیدگی می شود.

 

وی با بیان اینکه تحقیقات میدانی و معاینات محلی بدون هیچ مانعی از همه مراکز مرتبط جداگانه و با دقت تمام انجام شده است، افزود: در جلسات متعدد بازپرسی، از افرادی به عنوان شهود و مطلع در پدافند هوایی، فرودگاه، تیم کنترل هوایی، نمایندگان پدافند هوایی مستقر در واحد های مراقبت پرواز، فرد جامانده از پرواز ۷۵۲ و خلبان هواپیمایی آسمان به سبب مشاهداتشان در هنگام سانحه به عمل آمد و در خصوص خلبان هواپیمای آسمان، پس از بررسی مستندات، متوجه شدیم که با تحریف و جابجایی کلمات منتشر شده است.

 

بخشی از اقدامات کارشناسی توسط سازمان هواپیمایی کشوری مطابق با مقررات ناظر بر بررسی سوانح هوایی و نحوه مستندسازی این سوانح انجام شده

این مقام قضایی همچنین به بررسی مکالمات انجام شده و فیلم ها و صوت های ارتباط واحد مراقبت پرواز با هواپیما و بین خود واحد ها در بخش های لشکری و کشوری و رادار ها و سامانه های پدافندی همچنین جمع آوری فیلم های همه دوربین هایی که مشرف به محل سقوط هواپیما بوده و افراد و اشخاص ثبت کرده اند و استعلامات مربوط به گراف راداری رادار پدافند هوایی و سایر مستندات فنی هواپیمایی اشاره کرد.

 

دادستان نظامی استان تهران گفت: بخشی از اقدامات کارشناسی توسط سازمان هواپیمایی کشوری مطابق با مقررات ناظر بر بررسی سوانح هوایی و نحوه مستندسازی این سوانح انجام شده و برابر کنوانسیون شیکاگو، کشور محل وقوع سانحه، دارای صلاحیت انحصاری برای بررسی سانحه است.

 

دادستان نظامی استان تهران در تبیین مسائل مطرح شده در خصوص علت وقوع این سانحه با استناد به نظریات کارشناسی گفت: احتمال برخورد های آسیب زننده شامل پرتو های لیزری و الکترومغناطیس به هواپیمای اوکراینی منتفی به نظر می رسد و نظریه اولیه کارشناسان تا این لحظه، حاکی از عدم انفجار یا احتراق دیگری در لحظه وقوع سانحه در هواپیماست.

 

ترکی با بیان اینکه تا این لحظه دلیلی بر هک سایبری و الکترونیکی، اختلال بیرونی در سامانه های پدافندی و موشکی و نفوذ در سامانه ها یا شبکه ها بدست نیامده، افزود: به هیچ شواهد و قرائنی برای احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما نرسیدیم و آثاری از قطعات موشک شلیک شده بر روی بدنه هواپیما مشهود است و هواپیما بر اثر برخورد با زمین منفجر شده و قطعات آن تا شعاع وسیعی از محل اصابت پراکنده شده که به لحاظ مسکونی بودن محل با مشکلاتی از نظر جمع آوری قطعات هواپیما و حفظ صحنه مواجه شدیم.

 

هیچ شواهد و قرائنی برای احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما نرسیدیم و آثاری از قطعات موشک شلیک شده بر روی بدنه هواپیما مشهود است

ترکی در ادامه، به تشریح علل وقوع سانحه دلخراش پرداخت و با اشاره به بررسی رویه های موجود هواپیمایی کشوری در فرودگاه همچنین رویه های شبکه پدافندی گفت: در بامداد روز سانحه، با توجه به احتمال حمله هوایی آمریکا به ایران، بخش نظامی برای تأمین امنیت پرواز ها به بخش غیرنظامی کنترل فضای کشور اطلاع می دهد که تنها پرواز هایی مجاز به برخاستن از باند فرودگاه ها هستند که از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده و مجوز پرواز آن ها توسط این شبکه صادر شده باشد.

 

وی افزود: بر این اساس، در زمینه رویه برخاستن هواپیما های خروجی در فرودگاه های تهران تغییری ایجاد می شود و همه پرواز ها باید با اجازه و پس از شناسایی توسط شبکه پدافندی از باند فرودگاه پرواز می کردند و در همه پرواز هایی که تا زمان وقوع سانحه و بعد انجام شده این رویه برقرار بوده است.

 

دادستان نظامی استان تهران در پاسخ به ابهامات مطرح شده در خصوص علت عدم توقف پرواز ها در شب و روز حادثه گفت: مطابق دستورالعمل های موجود اگر حمله هوایی دشمن خارجی به کشور قطعی باشد باید فرمان توقف پرواز ها صادر شود که برابر شواهد و قرائن و تشخیص سلسله مراتب، احتمال حمله و تهدید فقط وجود داشته است و لذا مراجع مسئول مطابق مقررات به اتخاذ تدابیر کنترلی اکتفا کرده و آسمان بر روی پرواز ها به طور کامل بسته نشده است. 

 

این مقام قضایی درباره علت تأخیر یک ساعته پرواز ۷۵۲ گفت: دلیل این تاخیر، بار اضافی و افزایش وزن هواپیما بیش از استاندارد های فنی به دلیل زدن سوخت مازاد بر عرف پرواز بود که قبل از درخواست مجوز، به خلبان اعلام و با دستور وی طی این یک ساعت بخشی از بار اضافه هواپیما تخلیه می شود و تاخیر پرواز هیچ ارتباطی به بخش کشوری یا لشگری ندارد.

 

در ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه، هواپیما هدف موشک پدافند هوایی گرفته و متاسفانه سقوط می کند.

ترکی درباره انطباق صدور مجوز پرواز به هواپیمای اوکراینی با رویه ابلاغی شبکه پدافندی کشور افزود: در ساعت ۵ و ۵۲ دقیقه واحد کنترل تقرب مراقبت پرواز با مرکز کنترل فضای کشور تماس می گیرد و درخواست صدور مجوز می کند و مرکز کنترل کشور یک دقیقه بعد درخواست را به مرکز هماهنگی اعلام می کند و نهایتا با تأیید این مرکز در ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه، خلبان مجوز پرواز را از برج مراقبت فرودگاه امام خمینی (ره) دریافت می کند.

وی ادامه داد: در ساعت ۶ و ۱۲ دقیقه، هواپیما هدف موشک پدافند هوایی گرفته و متاسفانه سقوط می کند.

 

دادستان نظامی استان تهران با اعلام اینکه دادسرای نظامی در بررسی ها به یک سری از خطا ها رسیده است، یکی از خطا های تاثیرگذار و عمده در این سانحه را چنین عنوان کرد: سامانه سیاری که موشک شلیک کرده پس از راه اندازی مجدد به دلیل شرایط میدانی، شمال واقعی را دقیق تعیین نمی کند و همین اشتباه فاحش موجب می شود که سمت اهداف شناسایی شده توسط سامانه با اختلافی حدود ۱۰۵ درجه توسط اپراتور مشاهده شود و این خطا، مبنای یک سلسله اشتباهات دیگر قرار می گیرد و در نتیجه سامانه پدافندی دچار اشتباه می شود.

 

 

ترکی افزود: این خطای انسانی در تنظیم مختصات موجب می شود، اپراتور سامانه پدافند هوایی، هواپیما را به عنوان هدفی که از ناحیه شمال غربی در حال نزدیک شدن به تهران است و محل و سمت حرکت آن، ارتباطی با باند پروازی فرودگاه ندارد، در رادار خود مشاهده کند و خط سیر هواپیما با خط سیری که کاربر مشاهده می کرده متفاوت بوده است.

 

وی افزود: کاربر سامانه پدافندی، مشخصات هدف شناسایی شده را به مرکز هماهنگی مربوط اعلام می کند، اما پاسخی دریافت نمی کند و اطلاعات ثبت شده نشان می دهد که پیام سامانه دفاعی با مرکز هماهنگی مبادله نشده و قبل از مبادله پیام و دریافت پاسخ، متأسفانه کاربر اقدام به شلیک کرده در حالی که این قطع ارتباط تنها در حد چند ثانیه بود.

 

ترکی ادامه داد: کاربر سوال را می پرسد و منتظر پاسخ نمی شود و بر اساس تشخیص خودش، شلیک را انجام می دهد و انتشار خبری مبنی بر شلیک موشک کروز در سامانه ناشی از مشاهدات نور های پرتاب شونده در مناطق مرزی توسط دیده بانان در ساعاتی قبل از وقوع سانحه نیز مزید بر علت می شود.

 

 

وی با اشاره به اینکه سامانه ها به عنوان واحد های عملیاتی پایین دستی، ارتباطی با برج مراقبت نداشته اند و صرفا برابر دستورالعمل ها باید برای تشخیص اهداف مشکوک از مرکز بالادستی استعلام و کسب تکلیف می کردند، گفت: در سانحه هواپیمای اوکراینی، هیچ دستوری مبنی بر شلیک از سوی شبکه به سامانه های پایین دستی صادر نشده و در زمان وقوع سانحه، وضعیت سامانه های پدافندی تحت مقررات «آتش محدود» بوده نه آتش به اختیار، بنابراین صرفا باید با اخذ مجوز از شبکه، شلیک صورت می گرفت.

 

طبق نظرات کارشناسان و نتایج بررسی اولیه هیئت قضایی، سامانه پدافندی به صورت فابریک فاقد دوربین دید در شب و سامانه تشخیص دوست از دشمن است

ترکی با اشاره به اینکه تشخیص نهایی متخاصم بودن هدف با شبکه است نه سامانه گفت: خطای فاحشی که اینجا اتفاق افتاد این بود که سامانه بدون اخذ اجازه از شبکه، اقدام به شلیک کرد.

 

وی با اشاره به اینکه طبق نظرات کارشناسان و نتایج بررسی اولیه هیئت قضایی، سامانه پدافندی به صورت فابریک فاقد دوربین دید در شب و سامانه تشخیص دوست از دشمن است، گفت: اپراتور این سامانه وقتی هدفی را به عنوان هدف تهدید کننده شناسایی کند باید به مراکز بالادستی خودش که همان شبکه پدافندی است اعلام نماید و پس از دستور شبکه اقدام کند.

 

ترکی با بیان اینکه دو موشک توسط سامانه پدافندی شلیک شده و بررسی کارشناسان حاکی است که یکی از این موشک ها تاثیری بر روی هواپیما نداشته و موشک دیگر در نزدیکی هواپیما منفجر شده، گفت: ۲۶ ثانیه فاصله شلیک های اول و دوم بوده، اما متاسفانه در این فاصله زمانی هم، کاربر برای شلیک دوم از شبکه کسب مجوز نمی کند.

 

دادستان نظامی استان تهران با تاکید بر اینکه یک خطا گاهی یک فاجعه غیرقابل جبرانی را رقم می زند، افزود: اعتقاد کارشناسان این است که اگر کاربر سامانه احتیاط لازم را انجام می داد و از تجربه اش استفاده می کرد، این سانحه قابل پیشگیری بود.

 

وی ادامه داد: افرادی که مجموعه این خطا ها را مرتکب شدند کسانی هستند که بازداشت شده اند.

 

اعتقاد کارشناسان این است که اگر کاربر سامانه احتیاط لازم را انجام می داد و از تجربه اش استفاده می کرد، این سانحه قابل پیشگیری بود.

ترکی با اعلام اینکه برای بدست آوردن یافته های جدیدتر از سانحه هواپیمای اوکراینی، ۲۳ کارشناس نظامی در ۷ حوزه با دادسرای نظامی تهران همکاری می کنند، افزود: بخشی از این گروه ها نظریات خودشان را اعلام کردند و هنوز بخش هایی از گزارش ها باقیمانده است.

 

دادستان نظامی استان تهران همچنین با اعلام اینکه کشور اوکراین به عنوان مالک هواپیما اصرار داشت که جعبه های سیاه هواپیما برای بازخوانی، به آن کشور فرستاده شود، گفت: آمریکا و کانادا به عنوان کشور های ذی نفع، در مورد توانایی و امکانات فنی لابراتور های اوکراین در بازخوانی اطلاعات جعبه های سیاه ابراز تردید کردند.

 

این مقام قضایی با بیان اینکه تاکنون خانواده های معظم ۸۰ نفر از شهدای سانحه شکایات خود را مطرح کرده اند، گفت: با همکاری ستاد حقوق بشر قوه قضائیه، مرکز امور مشاوران و وکلای حقوقی قوه قضاییه و کانون وکلا اقداماتی جهت تعیین وکیل معاضدتی برای خانواده های شهدا انجام شده است.

 

دادستان نظامی استان تهران در باره جبران خسارت این سانحه گفت: جلساتی با شورای عالی امنیت ملی و معاونت حقوقی ریاست جمهوری داشتیم و بحث جبران خسارت ها را پیگیری کردیم و برابر تصمیمات مقامات صالح، پرداخت خسارات و غرامات براساس نرخ بین المللی خواهد بود و به صورت یکسان در صورت تکمیل مستندات حقوقی، ترجیحاً زودتر از زمان برگزاری دادگاه سانحه هوایی پرداخت خواهد شد.

 

ترکی افزود: براساس توافقنامه همکاری های قضایی مصوب ۸۳ طی نیابتی که به اوکراین دادیم، از آن ها خواستیم که اسناد بیمه ای هواپیما و برخی مستندات قانونی لازم را برای ما بفرستند و معاونت بین الملل قوه قضائیه این موضوع را به طور مستمر از دولت دنبال می کند.

 

ترکی با اشاره به اینکه اوکراین هنوز به نیابت مرجع قضایی پاسخ کامل نداده و اسناد و مستندات لازم را ارسال نکرده است، تصریح کرد: این در حالی است که در همین رابطه چند نیابت قضایی از اوکراین دریافت کردیم که ضمن تاکید بر صلاحیت انحصاری کشورمان در رسیدگی به ابعاد سانحه برابر مقررات بین المللی و داخلی، به جهت همکاری های حقوقی- قضایی در سه مرحله پاسخ های لازم به مقامات قضایی اوکراین داده شده است.

 

دادستان نظامی استان تهران با اشاره به اینکه باوجود پیچیدگی های فنی و حقوقی پرونده، تسریع در رسیدگی و دقت و اتقان توامان مورد تاکید رئیس قوه قضائیه، دادستان کل کشور و رئیس سازمان قضایی نیرو های مسلح است، گفت: تلاش می کنیم ضمن حفظ استقلال قضایی با تعامل سازنده با همه مراجع مسئول، تحقیقات قضایی و استیفای کامل حقوق بازماندگان سانحه را جدی و شفاف و با رعایت اصول دادرسی منصفانه دنبال و تکمیل نماییم و در نهایت صدور رأی نهایی با دادگاه نظامی تهران است.

 

 

کاپیتان تورج دهقانی زنگنه معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس جدید سازمان هواپیمایی کشوری، دوم شهریور ماه سال جاری در یک نشست خبری با خبرنگاران جدیدترین اطلاعات بازیابی شده از جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی را تشریح کرد.

 

وی گفت: گزارش مستقل درباره ضبط کننده پروازی، بالاخص توصیف اطلاعات آن ها از نظر فنی و اطلاعات برای عموم مردم مرسوم نبوده و در هیچ سانحه ای این اتفاق نیافتاده، اما به دلیل شرایط خاص پرواز ۷۵۲ و دستور رئیس جمهور و وزیر راه و شهرسازی مبنی بر شفافیت صرف به خصوص برای همدردی با داغدیدگان سانحه، سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان مرجع رسیدگی به سانحه، اطلاعات مورد نیاز جعبه سیاه را منتشر می کند.

 

کاپیتان دهقانی زنگنه ادامه داد: بررسی هر دو جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی از ۲۷ تیر امسال تا سوم مرداد ماه در آزمایشگاه دفتر تحقیقات و ایمنی هواپیمایی کشوری فرانسه (BEA) انجام شد و این بازخوانی تحت نظارت سازمان هواپیمایی با مساعدت کشور فرانسه انجام شده است.

 

به گفته معاون وزیر راه، نمایندگان کشور های آمریکا به عنوان سازنده هواپیما، اوکراین به عنوان بهره بردار هواپیما، فرانسه به عنوان ارائه دهنده خدمات فنی، سوئد، انگلستان و کانادا به عنوان کشور های دارنده اتباع و نیز ایکائو (سازمان جهانی هوانوردی) به عنوان هماهنگ کننده کشور های ذینفع در جریان بازخوانی قرار داشتند و داده های هر دو جعبه سیاه به خوبی، با دقت و بدون مشکل فنی بازخوانی و به اطلاعات قابل تحلیل تبدیل شده اند.

 

وی در تشریح اتفاقات رخ داده پس از شلیک دو موشک مجاورتی سامانه پدافند هوایی در هواپیما گفت: همزمان با انفجار فیوز مجاورتی موشک اول، ضبط اطلاعات در ساعت ۶:۱۴:۵۳ ثانیه متوقف شده است، تاکنون همه متغیر ها نشان می دهد که هواپیما در شرایط پروازی نرمال و در پروفایل پروازی پیش بینی شده قرار داشته است.

 

دهقانی زنگنه یادآور شد: CVR (جعبه سیاه داخل کابین خلبان) تا ۱۹ ثانیه بعد از انفجار موشک مکالمات داخل کابین خلبان را ضبط کرده، در این کابین سه خلبان حضور داشتند دو خلبان و یک معلم خلبان؛ هر سه متوجه شرایط غیرعادی می شوند، اما تا آخرین لحظه مشغول هدایت هواپیما بودند و معلم راهنما نیز اقدام به ارائه کمک می کند.

 

رئیس سازمان هواپیمایی کشوری تصریح کرد: در این لحظه هواپیما دچار مشکل الکتریکی می شود و به دستور معلم خلبان، برق کمکی هواپیما روشن می شود، اما هر دو موتور در ثانیه های پس از انفجار روشن بوده است.

 

وی تاکید کرد: در این لحظه هیچ صدایی از کابین مسافران شنیده نمی شود و ضبط صدا پس از ۱۹ ثانیه متوقف می شود.

 

وی افزود: ۲۵ ثانیه بعد از انفجار نخست، موشک دوم می رسد، تحلیلی از آثار موشک دوم در جعبه سیاه وجود ندارد که این موضوع نشان می دهد انفجار موشک نخست باعث آسیب قابل توجه به هواپیما شده و همزمان، ضبط صدا از سوی هر دو جعبه سیاه (CVR و DVR) در فاصله ۱۹ ثانیه پس از شلیک موشک نخست، قطع می شود.

 

معاون وزیر راه تاکید کرد: این اقدامات (تشریح اطلاعات جعبه سیاه هواپیمای سانحه دیده) با هدف ایمنی و جلوگیری از رخداد های مشابه صورت می گیرد و هر نوع استفاده سیاسی از این فرآیند ها علاوه بر اینکه در تعارض با اهداف صریح ایکائو قرار دارد، روند رسیدگی به سانحه را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

 

روز دهم دی ماه نیز، آقای محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی در حاشیه جلسه هیئت دولت در خصوص آخرین اقدامات انجام شده در خصوص هواپیمای اوکراینی به خبرنگاران گفت: رسیدگی به سانحه هواپیمایی اوکراین به دور از هر حاشیه و رفتار غیرحرفه ای انجام شد و به پایان رسید.

 

وی گفت: در فرآیند بررسی سانحه طبق ضمیمه ۱۳ پیمان شیکاگو نمایندگان شرکت بهره بردار که اوکراینی ها بودند و شرکت سازنده یعنی بوئینگ امریکا نقش داشتند و جمع بندی و بررسی سانحه هوایی اوکراینی تمام شده و گزارش نهایی آن به دو زبان فارسی و انگلیسی در اختیار ذی نفعان قرار گرفته است.

 

وزیر راه و شهرسازی همچنین اعلام کرد: به زودی متن این گزارش از طریق سامانه سازمان هواپیمایی کشوری اطلاع رسانی خواهد شد و برای عموم مردم قابل مطالعه خواهد بود.

 

پیگیری ابعاد حقوقی خانواده های جان باختگان: 

بنیاد شهید و امور ایثارگران انقلاب اسلامی روز ۲۴ دی سال گذشته با صدور اطلاعیه ای اعلام کرد: طبق قانون، جان باختگان ایرانی سانحه هواپیمای اوکراینی در حکم «شهید» محسوب می شوند و این بنیاد، آمادگی خود را برای ایفای وظایف قانونی در قبال جان باختگان ایرانی این حادثه از جمله تدفین در قطعه شهدا اعلام کرده و به اطلاع می رساند جان باختگان ایرانی این سانحه هوایی در حکم «شهید» محسوب می شوند.

 

همچنین سعید اوحدی رئیس این بنیاد روز ۱۴ دی ماه امسال از تکمیل پرونده ۷۰ خانواده جان باختگان این سانحه خبر داد و گفت: در خصوص موضوع سانحه هواپیمای اوکراینی از ۱۶۷ مسافر، تعدادی مسافر خارجی بودند، اما تا به امروز اسامی ۱۲۷ نفر از مسافران ایرانی، به عنوان شهید توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران دریافت شده است که برای بیش از ۷۰ خانواده از این ۱۲۷ نفر، تکمیل پرونده شده و توفیق بسیار بزرگی برای خودمان می دانیم که بنیاد شهید در خدمت این عزیزان باشد.

 

همچنین معاونت حقوقی نهاد ریاست جمهوری نیز روز دهم دی امسال اعلام کرد: طبق مصوبه هیئت دولت، وزارت راه و شهرسازی موظف شد تا با همکاری دستگاه های ذیربط، ترتیب پرداخت مبلغ ۱۵۰ هزار دلار یا معادل یورویی آن به خانواده ها و بازماندگان هریک از جانباختگان سانحه هواپیمایی اوکراین را در اسرع وقت فراهم کرده و مبالغ را براساس مستندات به ذی نفعان پرداخت کند. همچنین در مصوبه هیئت دولت آمده است که این جبران، مانع از پیگیری جنبه کیفری موضوع در مرجع قضایی صلاحیت دار نیست. 

 

هیئت دولت همچنین با توجه به پیشنهاد معاونت حقوقی، در جلسه خودتصویب کرده که خسارات ناشی از فوت جان باختگان، بدون هیچ گونه تبعیض ناشی از ملیت و تابعیت بر اساس قوانین متبوع و قابل اعمال کشور های جان باختگان، به ورثه و بازماندگان آن ها پرداخت شود.

 

از سوی دیگر، ایران برای بازپرداخت غرامت هواپیمای ساقط شده، از دولت اوکراین و شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال درخواست کرده اسناد بیمه ای این هواپیما را در اختیار ایران قرار دهند که حسب اطلاع، هنوز این اتفاق نیافتاده است و طبیعی است که تا زمان تکمیل مدارک و صدور دستور قضایی برای پرداخت خسارت، این امر به تعویق خواهد افتاد.

 

این اتفاق در تاریخ هوانوردی جهان امری بی سابقه نبود. به طور مشخص این پرواز در تاریخ هوانوردی جهان با سانحه هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ خطوط هوایی مالزی که ۱۷ ژوئیه ۲۰۱۴ با ۲۹۸ مسافر و خدمه از فرودگاه آمستردام به قصد فرودگاه کوالالامپور حرکت کرد، اما بر فراز مرز اوکراین و روسیه با شلیک یک موشک سرنگون شد مقایسه می شود.

 

هواپیما در استان دونتسک در شرق اوکراین سقوط کرد که در آن زمان درگیر نزاع بین طرفداران روسیه و دولت مرکزی اوکراین بود. هر دو طرف، طرف مقابل را به دست داشتن در سانحه متهم می کردند، اما سال بعد که شورای امنیت سازمان ملل قصد داشت با تشکیل دادگاه بین المللی جنایی، ابعاد حادثه را روشن کند با وتوی روسیه مواجه شده و پرونده رسیدگی به این حادثه تقریبا مختومه شد.

 

در سال ۲۰۰۱ نیز، یک فروند هواپیمای توپولف ۱۵۴ سیبریا ایرلاینز با شماره پرواز ۱۸۱۲ که قصد داشت از فرودگاه بن گوریون در سرزمین های اشغالی به مقصد فرودگاه نووسیبیرسک روسیه پرواز کند با آتش نیروی هوایی اوکراین ساقط شد و همه ۷۸ سرنشین آن بر فراز دریای سیاه کشته شدند.

 

پیش از آن و در قرن بیستم میلادی نیز، جهان شاهد حوادث مشابه دیگری بوده است.

 

در ۱۲ تیر سال ۱۳۶۷ شمسی (۳ ژوئیه ۱۹۸۸ میلادی)، هواپیمای ایرباس ای ۳۰۰ شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با شماره پرواز ۶۵۵ از تهران به مقصد دوبی حرکت کرد و پس از توقف در بندرعباس، در ادامه مسیر بر فراز خلیج فارس مورد حمله ناو جنگی وینسنس آمریکا قرار گرفته و همه ۲۹۰ سرنشین و خدمه آن به شهادت رسیدند.

 

همچنین در تاریخ اول سپتامبر ۱۹۸۳ یک فروند هواپیمای خطوط هوایی کره جنوبی از نوع بوئینگ ۷۴۷ فرودگاه جان اف کندی نیویورک را با ۲۶۹ خدمه و مسافر به مقصد سئول ترک کرد، اما بدلیل خطای خلبان در جهت یابی و انحراف به سمت خاک شوروی، توسط نیروی هوایی شوروی سابق بر فراز جزیره کامچاتکا ساقط شد و همه سرنشینان آن کشته شدند.

 

یک سالی که از فقدان جمعی از نخبگان این آب و خاک گذشت، سالی تلخ و اندوهبار برای بازماندگان، خانواده های شهدای این حادثه و عموم مردم ایران بود.

 

پس از شهادت سردار شهید قاسم سلیمانی به دست تروریست شرور آمریکای جنایتکار، ایران و محور مقاومت از سوریه و لبنان تا عراق و یمن شاهد افزایش همدلی عمومی مردم و تنفر از بدخواهان کاخ سفید و محور غربی – عبری – عربی بودیم. این وحدت کم سابقه که پس از شهادت سردار دل ها در کشورمان ایجاد شد، به مذاق عده ای خوش نیامد و تلاش کردند از این سانحه تلخ و شهادت جمعی از هموطنانمان در یک سانحه هوایی که در شرایط خاصی رخ داد، بهره برداری تبلیغی کرده و نظام را به اهمال و مدارا با عاملان این حادثه متهم سازند. عده ای از آن ها همسو با رسانه های نظام سلطه که متکی به دلار های کثیف نفتی کشور های مرتجع عرب منطقه بودند، کوشیدند نظام را به پنهانکاری یا مخفی کاری متهم سازند. این رسانه ها بدون اینکه اشاره ای به پیگیری های مراجع حقوقی عالی نظام و دستگاه های مرتبط از جمله سازمان هواپیمایی کشوری، وزارت راه و شهرسازی، وزارت امور خارجه، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، معاونت امور بین الملل قوه قضائیه، دادستانی نظامی تهران، سازمان قضایی نیرو های مسلح و بنیاد شهید و امور ایثارگران، پزشکی قانونی، نیروی انتظامی و پلیس بین الملل و ده ها دستگاه متولی دیگر و البته همکاری ده ها و صد ها کارشناس صنعت هوایی، کارشناسان نظامی و پزشکان و امدادگران داشته باشند مجموعه این خدمات را نادیده گرفته و از این اتفاق تلخ نمدی برای کلاه تفرقه افکنی خود بافتند. 

 

هیچ کس منکر رنجی که بر خانواده های محنت کشیده و داغدار دریک سال گذشته رفته نیست، اما سانحه هوایی همواره جزیی از صنعت هوایی بوده است. باید ضمن تلاش برای احقاق حق خانواده های داغدار، تلاش کرد تا این حادثه درسی باشد برای صنعت هوایی جهان تا مانع رخ دادن حوادث مشابه شود.

 

فراموش نکنیم که خطای سامانه های پدافند در تشخیص و اشتباه یک اپراتور در فضایی متشنج و به شدت جنگی شده که هر لحظه امکان تلافی دشمن وجود داشت را به پای کلیت نظام نگذاریم. با خطا باید به همان میزان برخورد کرد و از سوی دیگر، این برخورد نباید منجر به تضعیف روحیه نظامیان کشورمان که سد محکم ایجاد امنیت در این آب و خاک در میان منطقه ای آشوب زده و بحرانی بوده اند شود.

 

اصلاح دستورالعمل ها و چینش پدافند هوایی در اطراف مراکز هوایی و فرودگاه های مسافری غیر نظامی، بازنگری در کریدور های هوایی داخلی و بین المللی با همکاری دو وزارتخانه راه و شهرسازی و دفاع و پشتیبانی نیرو های مسلح با سامانه های پدافند کشور و همچنین اصلاح و تدوین دستورالعمل مناسب برای هشدار به هواپیما ها در موارد مشابه یا دستورالعمل خالی کردن فضای منطقه یا (CLEAR) شدن منطقه از جمله ضروریات جلوگیری از تکرار حوادث تلخ مشابه است.

 

گرچه پرداخت ۱۵۰ هزار دلار به خانواده هریک از شهدای این سانحه تلخ، نمی تواند حتی لحظه ای از فقدان آن ها را برای خانواده های سوگوار جبران کند، اما وظیفه ای است بر عهده مسئولان کشوری که باید هرچه سریعتر جامه عمل بپوشد.

 

همچنین مردم و بخصوص خانواده های داغدار منتظر اجرای عدالت و محاکمه عادلانه خاطیان و مقصران رخداد این حادثه تلخ هستند و امیدوارند بدون اغماض و بدون تضعیف روحیه قوای مسلح امنیت آفرین کشورمان، با خطای خاطیان و قصور قاصران برخورد قاطعی صورت پذیرد؛ و در پایان، اگر شرارت دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در ترور ناجوانمردانه سردار سپاه اسلام حاج قاسم سلیمانی رخ نمی داد، قطعا هیچیک از این حوادث که در این گزارش به آن ها اشاره شده رخ نمی داد. یکی دیگر از مصادیق تعبیر امام خمینی (ره) در شر و شیطان اکبر خواندن آمریکا، همین حادثه ای است که سلسله حوادثی را رقم زد که به جان باختن و شهادت هموطنانمان منجر شد.