مناقشه پروژه بی سرانجام متروی کرج به کجا می رسد؟

 زمانی رویای یک ارمانشهر محقق می شود که تمامی ارکان در کنار هم رشد یافته و همزمان مسیر تعالی را طی کنند .

به گزارش خبرآنلاین، هر گونه انحصار حاکمیت محلی بر یک حوزه می تواند به از دست رفتن دیگر فرصت ها تبدیل شده و همانگونه که در دوره چهارم شورای شهر کرج تجربه شد ، تمرکز بر یک حوزه خاص که همان توسعه عمرانی بود ، بسیاری دیگر از موارد ذکر شده در بالا را به حاشیه کشاند .

شهروندان نیازمند بهره مندی از امکانات حداقلی هستند که در داشتن شبکه حمل و نقل مناسب ، اقتصاد شهری پویا و قابل رشد ، فضای مناسب برای تعاملات اجتماعی ، فرهنگ و هویت محلی و منطقه ای و ... از جمله ان بشمار رفته و زمانی که از برنامه های توسعه شهری سخن به میان می آید ، حمل و نقل درون شهری را به عنوان یکی از پایه های اصلی و اقدامات بنیادین در این خصوص می دانند و همگان بر این امر واقفند که اگر نتوان در مورد آن برنامه جامع و کاملی تدوین کرد و به مرحله اجرایی رساند ، چه بسا تمامی حوزه های دیگر را نیز متاثر از خود به حاشیه میبرد .

لذا زمانی رویای یک ارمانشهر محقق می شود که تمامی ارکان در کنار هم رشد یافته و همزمان مسیر تعالی را طی کنند . هر گونه انحصار حاکمیت محلی بر یک حوزه می تواند به از دست رفتن دیگر فرصت ها تبدیل شده و همانگونه که در دوره چهارم شورای شهر کرج تجربه شد ، تمرکز بر یک حوزه خاص که همان توسعه عمرانی بود ، بسیاری دیگر از موارد ذکر شده در بالا را به حاشیه کشاند .

یکی از همین موارد مغفول مانده والبته مورد مناقشه همان پروژه بی سرانجام و یا بد سرانجام متروی شهری کرج است که با توجه به رشد غیر قابل کنترل جمعیت و عدم تناسب در رشد امکانات متناسب با آن ، مشکلات عدیده ای را چه در حوزه ترافیک و چه در حوزه زیست محیطی در پی داشته است .

این نکته که مترو به دلیل تعریف بسیار کلی ، پروژه ای بسیار عظیم برای حاکمیت شهری به حساب می آید همواره محل سودجویی و البته سنگ اندازی های بسیار بوده و این درد نه تنها متعلق به کرج ، بلکه اپیدمی فراگیری است که همه کلانشهرهای نیازمند به این نوع از شبکه حمل و نقل درون شهری را با خود در گیر کرده و هنوز هم ادامه دارد .

اینکه شورای شهر در دوره پنجم و شهردار جدید شهر کرج بتوانند در مدت زمان کوتاهی این موارد را حل و فصل کنند بسیار خوشبینانه و دور از عقلانیت است و شعار تغییر و ایجاد سیستمی شفاف و فراگیر در مدیریت شهری نیازمند تحول در کلیه ارکان شهرداری است که می توان در اولویت بندی آن سیستم مالی شهرداری و شفاف سازی قراردادها را گام اول دانست و اگر غیر ازین باشد این رویای شیرین را تعبیر وارونه ای یافته ایم.

اما سوال بسیار مهم در این خصوص این است که تا کنون متروی شهری کرج چه روزگاری را گذرانده و ازین پس به چه سرنوشتی دچار خواهد شد.

در اغاز داستان شرکت سابیر به عنوان پیمانکار اولیه ساخت متروی کرج پای میز مذاکره نشست و در نهایت، قرارداد فی مابین بین قطار شهری کرج و شرکت مذکور منعقد شد. پس از سال‌ها کش و قوس درباره ساخت، تکمیل و بهره‌برداری از قطار شهری کرج، بالاخره در تاریخ 9 دی ماه سال 94 نامه رسمی لغو قرارداد شرکت سابیر به عنوان پیمانکار خط 2 قطار شهری کرج ابلاغ شد و به دنبال تشکیل جلسه هیئت مدیره و مصوبه این هیئت تنظیم و از سوی روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان قطار شهری کرج و حومه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفت که متن آن بدین شرح بود :

بر اساس تصمیمات متخذه در دویست و بیست وهفتمین جلسه هیئت مدیره سازمان مورخ ششم دی ماه 1394 و جمع‌بندی عملکرد 9 ساله شرکت پیمانکار خط 2 قطار شهری کرج وهمچنین با توجه به اینکه شرایط تامین مالی پروژه که از سوی شورای محترم اسلامی شهر کرج و شهرداری برای حمایت کامل از ساخت و تکمیل خط 2 در نظر گرفته شده بود و متاسفانه مورد پذیرش و استقبال شستا و شرکت سابیر قرار نگرفت وهمچنین شرکت سابیر حاضر به ادامه همکاری و فعال نمودن کارگاه‌ها و تکمیل پروژه برای یک دوره سه ساله و بر اساس آخرین قیمت‌های مصوب شورای عالی فنی در قرارداد به تاریخ یازدهم اردیبهشت ماه سال 1391 نگردید و از طرف دیگر رکود زائدالوصفی که ماه‌ها بر پروژه حاکم و شرکت پیمانکار کمترین اهتمامی را برای فعال کردن پروژه از خود نشان نمی‌دهد،لذا به منظور تعیین تکلیف و رهایی پروژه از یک دور تسلسل و باطل که مدتها است بر پروژه مستولی گردیده، مقرر شد با ابلاغ فسخ از سوی کارفرما به ادامه حضور شرکت سابیر در پروژه خط دو خاتمه داده شود، لذا در تاریخ 9 دی ماه سال 1394 نامه اخطار فسخ صادر و به پیمانکار ابلاغ و مطابق نص صریح قرارداد پیمانکار ظرف مدت 14 روز مکلف به تخلیه کارگاه‌ها خواهد بود.

اما پس از این جلسه همچنان ماجرا ادامه داشت و موضوع قطار شهری کرج به گره کوری تبدیل شد که باز شدن آن گاو نر میخواهد و مرد کهن !

راه و بیراه تامین مالی !

قرارداد ساختی که در سال 85 برای خط یک متروی کرج با پیمانکار به صورت APS منعقد شد به گونه‌ای بود که وی را متعهد میساخت که همه تجهیزات و زمینه تامین مالی را فراهم کند و خود پیمانکار تامین به موقع پول را به عهده بگیرد که با وجود اتمام قرار داد این پیمانکار در سال 90 ، پروژه نیز باید در این سال به پایان می‌رسید که با تغییر قیمت ها پروژه نیمه تمام ماند .

اما به گفته معاون عمرانی وزیر کشور دولت یازدهم ، دولت تا پایان سال 94 برای این پروژه 500 میلیارد تومان در اختیار شهرداری قرار داده است و کل پول پرداختی تاکنون 383 میلیارد تومان بوده که از این میزان 360 میلیارد تومان به شرکت سابیر و 23 میلیارد تومان به شرکت مادر تخصصی داده شده و در سفر رییس جوهور و هیات دولت به استان البرز در آبان ماه 1395 نیز مبلغ 186 میلیارد تومان از محل اعتبارات ملی به این پروژه اختصاص داده شد.

بر اساس اظهارات همتی ، رییس سازمان قطار شهری کرج ، برای ادامه پروژه و تکمیل فاز یک قطار شهری کرج به هزار و 650 میلیارد تومان پول نیاز است و با توجه به اینکه در سال‌های گذشته کشور با محدودیت‌های مالی مواجه شده، با مصوبه شورایچهارم شهر کرج ، مقرر شده بود تا این هزینه از طریق فروش زمین تامین شود و در صورتی که تامین مالی از طریق فروش اوراق و تخصیص دولتی صورت گیرد به همان میزان از رقم هزار و 650 میلیارد تومان مورد نظر کسر گردد اما به دلیل اینکه این عنوان که تامین مالی از طریق فروش زمین در قرارداد اولیه سال 84 صورت گیرد قید نشده ، پیمانکار این موضوع را نمی‌پذیرد.

از سویی مدیر عامل شرکت سابیر نیز در اظهارات خود در جلسه مشترک با منتخبین مردم در شورای پنجم شهر کرج می گوید :‌ تکمیل پروژه خط دو قطار شهری کرج به حدود پنج هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و استفاده از فاینانس خارجی معتبر مطمئن‌ ترین راه برای اجرای پروژه خط دو قطار شهری است‌ که اکنون نیز اقدامات لازم برای بهره‌گیری از دو خط اعتبار از چین و‌ مالزی برای تحقق منابع مالی فاینانس توسط شرکت سابیر صورت ‌گرفته است.

شهرداری کرج قادر به شناسایی اموال و دارایی های خود نیست

اما مهدی مرادی در اینباره معتقد است : پیشنهاد 5 هزار میلیارد تومان برای تکمیل خط 2 متروی کرج و استفاده از فاینانسورهای چینی و مالزیایی دو برداشت اشتباه از تکمیل پروژه خط 2 متروی کرج هست. به نظر می رسد درباره مبلغ یادشده باید اطلاعات اقتصادی و فنی بیشتری منتشر شود و دلایل پیشنهاد آن مبالغ به بحث و بررسی های کارشناسی موکول شود. این مبلغ نباید بیش از 1500 میلیارد تومان برآورد شود. درباره فاینانس هم بدلیل اینکه شهرداری کرج فاقد تراز اموال هست، نمی تواند از این امکان استفاده کند. فلذا باید در این خصوص متخصصین بیشتر وارد بحث و مناظره شوند.

وی ادامه می دهد : تراز اموال به اندازه تراز یا خالص دارایی های سرمایه ای و خالص دارایی های مالی برای شهرداری کرج بسیار با اهمیت تلقی می شود. به این منظور در صورت استقرار سامانه جامع اطلاعات اموال و شناسایی اموال ، مشکل فاینانس و تامین مالی نیز حل خواهد شد. از سوی دیگر و بر اساس تبصره 6 قانون بودجه ، 11 هزار میلیارد تومان به تفکیک 5 هزار میلیارد تومان سهم اسناد خزانه و 5 هزار میلیارد تومان سهم اوراق مشارکت و هزار میلیارد تومان سهم صکوک دیده شده که می توان با یکسری سازو کارها از این امکان برای تسویه بدهی شهرداری کرج استفاده کرد.

مرادی با اشاره به اینکه برای استفاده از همین یک هزار میلیارد تومان صکوک که در قانون دیده شده ، باز هم شهرداری کرج نمی تواند از ان استفاده کند ، اظهار می دارد : دلیل این مسئله این است که تراز اموال و دارایی های شهرداری کرج نامشخص و نامعین است و تا زمانی که تضمین های لازم برای شناسایی اسناد و اموال ارائه ننماید امکان استفاده از چنین ابزار با اهمیتی هم وجود نخواهد داشت. از سوی دیگر با توجه به تضمین دولت برای استفاده از اوراق مشارکت و اسناد خزانه برای شهرداری منعی وجود ندارد. اما به واسطه در اختیار نبودن اموال شهرداری استفاده از صکوک با مشکل مواجه است.

این کارشناساقتصاد شهری می افزاید : بر اساس آخرین اطلاعات و آماری که به تازگی توسط شهردار محترم تهران منتشر شده است و در گزارش عملکرد 6 ماهه به جدول منابع و مصارف بودجه سال 96 اشاره شده در آن سهم تملک دارایی های مالی 17 درصد و سهم تملک دارایی های سرمایه ای 44 درصد برآورد و گزارش شده است که اهمیت سهم 61 درصد تملک دارایی های مالی و سرمایه ای را نشان می دهد. شاید یکی از دلایل عدم بهره وری در شهرداری کرج بحث استفاده نامطلوب از نظام دارایی ها و اموال است. به نظر می رسد شهرداری کرج در دوره های پیشین استفاده مطلوبی از اموال نداشته است و شاید این مهم یکی از دلایل بالا بودن هزینه های جاری اش می باشد. گرچه در برنامه ششم توسعه به مسئله بهره وری و سهم و جایگاه آن پرداخته شده است.

وی همچنین بحث عدم استفاده از از نظام GFS در شهرداری کرج را نیز مسئله دیگری عنوان کرده و اذعان می کند : شهرداری کرج بدلیل استفاده نامطلوب از نظام مالی و دارایی های خود مجبور به واگذاری سرمایه ها و دارایی های خود شده است. دارایی هایی که متعلق به همه مردم است. در واقع نظام GFS یک نظام کارآمد آمارهای مالی است. ما می دانیم که شهرداری کرج دچار فقر نظام آماری در حوزه های مالی است. شهرداری کرج بواسطه نبود زیرساخت های لازم قادر به شناسایی اموال و دارایی های خود نبوده و به همین دلیل نمی تواند حسابداری درستی از اموال خود ارائه نماید.

مرادی پیشنهاد می کند شهردار محترم نظام GFS را به مثابه اجرای سند راهبردی نظام جامع اطلاعات با هدف ساماندهی و جمع آوری اطلاعات مربوط به اموال طراحی و پیاده سازی نماید چرا که سامانه یادشده با هدف تشکیل بانک اطلاعات جامع از دارایی های دستگاه اجرایی شهرداری کرج به نحو مطلوب حفاظت و مراقبت خواهد کرد.

با تمامی این موارد ذکر شده شاید بتوان نتیجه گرفت که اگر قرار باشد که متروی کرج رکورد طولانی ساخت متروی تهران را تجربه نکند باید فرایند اجرای آن بدور از هرگونه حاشیه و در فضایی کاملا شفاف با ارائه گزارشی مستند از آنچه تا کنون بر این پروژه گذشته ، اتفاق بیوفتد .