◄ نقشه فرار از افزایش نرخ بلیت مترو

آخر سال که می‌شود، نوبت به مصوبه پرحاشیه نرخ کرایه‌های حمل‌ونقل عمومی برای سال آینده می‌رسد. معمولاً این افزایش هماهنگ با تورم سالیانه و یا درصدی بیش از نرخ تورم است. بر اساس رسم همیشگی مدتی هم فرمانداری و استانداری در مصاحبه با رسانه‌ها با آن مخالفت می‌کنند اما پس از مدتی تأخیر و هرج‌ومرج قیمت‌ها، نرخی نزدیک به همان مصوبه اولیه شورای شهر تهران، اجرایی می‌شود.

به گزارش تین‌نیوز، می‌توان بدون افزایش قیمت بلیت از پس افزایش هزینه‌های مترو برآمد، این را تجربه‌های جهانی ثابت کرده است. مترو هنگ‌کنگ حدود ۲۵ درصد درآمدهای کل خود را از درآمدهای تبلیغاتی، اجاره پارکینگ و اجاره زمین به دست می‌آورد. هرچند برخی از منابعی که در کشورهای دیگر می‌تواند به‌عنوان منبع درآمدی محسوب شود در متروی تهران تحقق آن با دشواری‌هایی روبه‌رو است. در بحث تبلیغات محیطی محدودیت‌هایی که در زمینه تبلیغ کالاهای خارجی وجود دارد ازیک‌طرف و از طرف دیگر توان اندک تولیدکننده داخلی برای هزینه‌کردن برای تبلیغات باعث شده است که این منبع مهم از مترو دریغ شود.

اکبر امینی‌مهر و فرود لطفی در یک پژوهش دانشگاهی راهکارهایی را برای تأمین هزینه‌های مترو  به‌جای افزایش سالانه قیمت بلیت ارائه کرده‌اند که به نظر می‌آید مسئولان شهری چندان این راهکارها را جدی نگرفته‌اند.

بر اساس این پژوهش ساختار مالی متروها به‌گونه‌ای است که در اکثر موارد (به‌غیراز برخی متروهای آسیایی) هزینه عملیات به‌طور کامل از درآمد شرکت قابل تأمین نیست. بر اساس آمار، شرکت بهره‌برداری متروی تهران در سال ۹۴ توانسته است فقط ۲۴ درصد از هزینه‌های خود را از محل فروش بلیت و درآمدهای ثانویه تأمین کند. درآمد شرکت‌های بهره‌برداری مترو از درآمدهای عملیاتی و درآمدهای غیرعملیاتی به دست می‌آید. درآمدهای عملیاتی شامل درآمد فروش بلیت می‌شود. درآمدهای غیرعملیاتی شامل درآمدهای  تبلیغاتی، درآمد اجاره غرفه‌ها و مکان‌های تجاری می‌شود.

اما نوع و تعداد هریک از این درآمدها در کشورهای مختلف متفاوت است. همچنین  نسبت هر یک از این عنوان درآمدها در درآمد کل شرکت‌های مترو دنیا متفاوت است. درآمد فروش بلیت در مترو هنگ‌کنک تا ۱،۵ برابر هزینه‌های‌ عملیاتی و در لس‌آنجلس فقط ۲۷ درصد هزینه‌های عملیاتی را پوشش می‌دهد.

قیمت بلیت مترو در هنگ‌کنگ ۰،۹۱ یورو  و در لس‌آنجلس  امریکا ۱،۹۱ یورو است. پس علت درآمد بالای  مترو هنگ‌کنگ مربوط به قیمت بلیت نیست، چون حداقل ۵۶ شرکت مترو در دنیا وجود دارند که قیمت بلیت آن‌ها از قیمت بلیت مترو هنگ‌کنگ بالاتر است ولی درآمدهای آن‌ها به‌مراتب از درآمد مترو هنگ‌کنگ پایین‌تر است.

علت این امر به تعداد مسافر سالانه مترو و همچنین فرهنگ استفاده از حمل‌ونقل عمومی در هر کشوری بستگی دارد. بیشترین درآمد حاصل از فروش بلیت مربوط به هنگ‌کنگ است. سیستم مترو هنگ‌کنگ با درآمد حاصل از فروش بلیت تا ۱،۵ برابر هزینه‌های عملیاتی خود را پوشش می‌دهد و این نشانه سودآوری مترو هنگ‌کنگ است. بعد از هنگ‌کنگ بیشترین درآمد حاصل از فروش بلیت مربوط به مترو سنگاپور است. بعد از مترو سنگاپور بیشترین درآمد حاصل از فروش بلیت در مترو سائوپائولو و مترو سانتیاگو است.

درآمد غیرعملیاتی سهم ناچیزی در درآمدهای مترو لندن دارند. در بین ۱۲ مترو مشهور دنیا تنها مترو هنگ‌کنگ است که حدود ۲۵ درصد درآمدهای کل خود را از درآمدهای تبلیغاتی، اجاره پارکینگ، اجاره زمین به دست می‌آورد. مترو هر شهری که قادر به کنترل کردن هزینه‌های خود نباشد، برای تأمین درآمدهای خود اولین کاری که انجام می‌دهد، افزایش قیمت بلیت است.

بدیهی است که هزینه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی شرکت‌های مترو رابطه مستقیمی باقیمت بلیت دارند. ازاین‌رو بیشتر کشورهای دنیا به دنبال راهکارهایی در جهت کنترل مدیریت مالی خود و یا راهکارهایی جهت افزایش درآمد و درنتیجه وابستگی کمتر خود هستند که بی‌شک متروی تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست.

این پژوهش دانشگاهی با الگوبرداری از کشورهای موفق درزمینهٔ تأمین درآمدهای مترو ۲۱ عامل را برای افزایش درآمدهای پایدار مترو استخراج کرد.

توجه ویژه به موضوعات فنی، توجه ویژه به نوسازی و مدرن‌سازی دائمی، توجه به ساختار سهام و سهام‌داران «ساختار کاملاً دولتی تا کاملاً خصوصی»، استفاده از امکانات مترو برای فعالیت‌های غیر مسافری، ایجاد جذابیت‌های خاص و زیباسازی ایستگاه‌های مترو، استفاده از تبلیغات مناسب آموزشی روز، کاهش تأخیر، بالا بردن ضریب ایمنی سفر با مترو، کاهش سرفاصله زمانی حرکت قطارها، ایجاد خطوط و ایستگاه‌های جدید، تقسیم‌بندی مشتریان مترو جهت ارائه خدمات، ایجاد مکان‌هایی مانند رستوران و سینما و موزه در مترو، ایجاد فروشگاه‌های زنجیره‌ای مترو، افزایش سطح دانش کارمندان مترو، انجام به‌موقع فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات، فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی، نیروی انسانی (جذب نیروهای جوان و بااستعداد،‌ مشارکت کارکنان، پرورش مدیران نسل بعد بادید کاملاً تجاری)، ساختار سازمانی (توجه به واحدهای فنی و بازاریابی و توسعه تجاری)، برون‌سپاری در خدمات با سطح تخصصی پایین، برون‌سپاری خدمات با سطح تخصصی خیلی بالا و ایجاد جاذبه‌های فیزیکی فضاها برای برندهای معتبر ۲۱ عاملی است که پژوهشگران برای افزایش درآمدهای شرکت‌های بهره‌برداری مترو پیشنهاد داده بودند و از ۲۰ خبره و کارشناس حوزه بهره‌برداری مترو در خصوص آن نظرسنجی کردند.

نتایج به‌دست‌آمده این نظرسنجی نشان داد که مهم‌ترین معیار جهت ایجاد و افزایش درآمد پایدار در شرکت بهره‌برداری متروی تهران ایجاد خطوط و ایستگاه‌های جدید است؛ و بعدازآن به ترتیب کاهش سرفاصله زمانی حرکت قطارها (هدوی)، ایجاد جاذبه‌های فیزیکی فضاها برای برندهای معتبر، ایجاد جذابیت‌های خاص و زیباسازی ایستگاه‌های مترو، توجه ویژه به موضوعات فنی، ایجاد فروشگاه زنجیره‌ای در مترو، نیروی انسانی یعنی جذب نیروهای جوان و بااستعداد،‌مشارکت کارکنان، پرورش مدیران نسل بعد بادید کاملاً تجاری و ایجاد مکان‌هایی مانند رستوران و سینما و موزه در مترو در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

به اعتقاد کارشناسان حوزه مترو، ایجاد خطوط و ایستگاه‌های جدید با توجه به ساختار شکل‌گرفته شرکت بهره‌برداری، در افتتاح خطوط و ایستگاه‌های جدید، همواره شیب افزایش درآمد نسبت به هزینه‌های ناشی از افتتاح خطوط و ایستگاه‌ها بیشتر خواهد بود. همچنین فراهم‌کردن امکانات موردنیاز برندهای معتبر برای برگزاری نمایشگاه‌های موقت و دائم در ایستگاه‌های مترو ضمن درآمدزایی برای شرکت باعث افزایش جذابیت فضای مترو برای مسافران می‌شود. احداث مکان‌هایی که بسیاری از مایحتاج عمومی مردم را  نیز فراهم می‌کند با توجه به سهولت در خرید و حمل‌ونقل آسان می‌تواند سودآوری دائمی و قابل‌توجهی را برای شرکت رقم زند.