گزارش پرابهام پرواز 752
دومین گزارش مقدماتی بررسی سانحه پرواز ۷۵۲ در حالی منتشر شد که به نظر می‌رسد تدوین آن بیش از آنکه در راستای شفاف‌سازی بیشتر باشد، دست به خودسانسوری زده است. سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در حالی از انتشار این گزارش خبر می‌دهد هنوز در اذهان عمومی سؤالاتی که درباره چگونگی برخورد دو موشک مجاورتی به هواپیمای بویینگ ۸۰۰ – ۷۳۷ هواپیمایی اوکراین اینترنشنال، بی‌پاسخ مانده است؛ اینکه برخورد این دو موشک دقیقا چه زمانی اتفاق اقتاده و فاصله بین آنها چقدر بود یا اینکه هر کدام از این دو موشک، تا چه اندازه به بدنه هواپیما آسیب وارد کرده، از جمله نکات مغفول این گزارش است.
دومین گزارش مقدماتی بررسی سانحه پرواز ۷۵۲ در حالی منتشر شد که به نظر می‌رسد تدوین آن بیش از آنکه در راستای شفاف‌سازی بیشتر باشد، دست به خودسانسوری زده است. سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در حالی از انتشار این گزارش خبر می‌دهد هنوز در اذهان عمومی سؤالاتی که درباره چگونگی برخورد دو موشک مجاورتی به هواپیمای بویینگ ۸۰۰ – ۷۳۷ هواپیمایی اوکراین اینترنشنال، بی‌پاسخ مانده است؛ اینکه برخورد این دو موشک دقیقا چه زمانی اتفاق اقتاده و فاصله بین آنها چقدر بود یا اینکه هر کدام از این دو موشک، تا چه اندازه به بدنه هواپیما آسیب وارد کرده، از جمله نکات مغفول این گزارش است.
به گزارش تین‌نیوز به نقل از شرق، رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری، اعلام کرده بود در این گزارش به«... اطلاعاتی شامل تاریخچه پرواز از جمله جزئیات چگونگی آماده‌شدن پرواز، وزن هواپیما، آغاز هماهنگی‌ها تا تیک‌آف، زمان ارتباط خلبان با کنترلر رادار مهرآباد، زمان قطع ارتباط خلبان و همچنین اطلاعات پرسنلی خدمه پرواز، اطلاعات هواپیما، شواهد عینی بررسی لاشه هواپیما، مشخصات دستگاه‌های ثبت پروازی و نمایندگان کشورهای معرفی‌شده برای شرکت در بررسی سانحه اشاره شده است».
تأیید برخورد دو موشک مجاورتی به هواپیما
نکته قابل قبول در این گزارش را شاید بتوان متمرکز بر شلیک دو موشک مجاورتی عنوان کرد که پیش‌تر بارها در بررسی فیلم‌های منتشرشده بر آن تأکید شده اما به‌طور رسمی به آن اشاره نشده بود. در گزارش آمده است: «دو موشک مجاورتی از نوع TOR-M1 از سمت شمال به سمت هواپیما شلیک شده است. نحوه تأثیر این موشک‌ها بر وقوع سانحه و همچنین تحلیل این اقدام تحت بررسی است».
سکوت در برابر احتمال انتقال جعبه سیاه
بررسی جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی هنوز در این میان محل مناقشه است. در حالی که ایران بر اساس قوانین ایکائو تأکید دارد مسئول رسیدگی به این سانحه است، کماکان وزیر خارجه کانادا اصرار دارد که: «جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی باید به اوکراین یا فرانسه، جایی که تخصص [آشکارسازی] آن وجود داشته و به طریقی شفاف انجام شود، ارسال شود». در این گزارش با تأیید اینکه امکان تخلیه اطلاعاتی جعبه سیاه هواپیما در ایران وجود ندارد، آمده است: «لیست لوازم مورد نیاز از لابراتوار‌های بررسی سوانح کشورهای فرانسه (BEA) و آمریکا (NTSB) و امکان انتقال به کشور استعلام شد و این کشور‌ها نسبت به انتقال تجهیزات به کشور تاکنون پاسخ مثبتی نداده‌اند، ولی لیست موردنیاز را ارائه داده که در اختیار مقامات جهت تلاش به‌منظور خریداری ارسال شد». با این حال، این گزارش درباره انتقال جعبه سیاه به کشوری دیگر سکوت کرده است.در این گزارش بنا داریم به نکاتی اشاره کنیم که از دید کارشناسی در دومین گزارش بررسی سانحه پرواز ۷۵۲، مغفول مانده یا از آن به‌سادگی عبور شده است.
نقش پدافند در این گزارش روشن نیست
یک مقام آگاه در گفت‌وگو با «شرق»، به مواردی اشاره می‌کند که ضرورت داشت در این گزارش به آنها اشاره شود. او به سابقه فعالیت پدافند هوایی در ایران اشاره کرده و می‌گوید: «پدافند خاتم‌الانبیا که در اطراف تهران مستقر است، تا پیش از سال 98 متعلق به ارتش بود و پدافند سپاه از آن مستقل بود و طبق روال سابق، زیرمجموعه نیروی هوافضای سپاه بود. بعد از سال 98، به‌واسطه اختلالات زیادی که در پدافند هوایی ایجاد می‌شد و البته تا به حال منجر به چنین سانحه‌ای نشده بود، ستاد کل نیروهای مسلح تصمیم می‌گیرد که پدافند خاتم‌الانبیا را از ارتش جدا کرده و زیر نظر نیروهای مسلح قرار دهد. این تصمیم مصوب شده و از ابتدای سال 98، اجرائی می‌شود. اما کماکان سازوکار پدافند خاتم‌الانبیاء و فرماندهانش ارتشی بودند و مثل سابق عمل می‌شد».این منبع مطلع با بیان اینکه حادثه اخیر در رادارهای پدافند خاتم‌الانبیا رخ نداد و این پدافند از این اتفاق اظهار بی‌اطلاعی می‌کرد، ادامه می‌دهد: «در واقع این اتفاق زیر نظر پدافند سپاه که از هوافضای سپاه تبعیت می‌کرد، رخ داد، اما در گزارش دوم سانحه که از سوی سازمان هواپیمایی کشوری منتشر شده، به این موضوع اشاره‌ای نشده و صرفا به برخورد دو موشک مجاورتی اشاره شده است».او ادامه می‌دهد: «اینکه آیا فرودگاه با پدافند هماهنگ بوده یا خیر هم در این گزارش مورد توجه قرار نگرفته است. در حالی که طبق اطلاعات موجود، این هماهنگی بین فرودگاه و پدافند خاتم‌الانبیاء صورت گرفته و پدافند سپاه به دلیل عدم اتصال خودخواسته به سیستم پدافند یکپارچه از آن مطلع نبود».
شبهه‌افکنی با نگارش عجیب گزارش
در بخشی از این گزارش آمده: «با درخواست مسئول بررسی سانحه و هماهنگی مراجع ذی‌ربط، گروه تخصصی ویژه‌ای تشکیل شده تا موارد غیرمتعارف هوانوردی را بررسی کنند. پس از نمونه‌گیری و آزمایش در محل، احتمال برخورد پرتوهای آسیب‌زننده شامل پرتوهای لیزری و الکترومغناطیس (رادیو اکتیو) منتفی اعلام شد و در روز وقوع سانحه نمونه‌برداری برای تشخیص مواد منفجره انجام شد تا اثرات سلاح‌های منفجره داخل یا خارج هواپیما در آزمایشگاه معتبر انجام شود. بررسی‌های بعدی از لاشه هواپیما این شبهه را تقویت می‌کند که لازم است وجود مواد منفجره روی بدنه هواپیما مورد بررسی قرار گیرد».او به این بند و وجود مواد منفجره در داخل و خارج از هواپیما اشاره می‌کند که شائبه‌برانگیز است. این منبع مطلع می‌گوید: «به نظر می‌رسد برای اینکه ورودی به بخش نظامی نداشته باشند، تلاش شده که همه موضوعات به‌صورت کلی بیان و از آن عبور شود، اما شیوه بیان خود شائبه ایجاد کرده و گمراه‌کننده است؛ درحالی‌که اگر شفاف‌تر بیان می‌شد، هرگونه شیء خطرناکی که اعلام می‌شود از ورود آن به هواپیما خودداری شود، مثل ادکلن یا باتری و ... (کالاهای ممنوعه)، خود در شرایط فشار و دمایی مشخص می‌تواند ایجاد انفجار کند اما مدل نگارش این گزارش، شائبه هرگونه مواد منفجره از جمله بمب‌گذاری را ایجاد کرده که چندان معنادار نیست. به‌ویژه آنکه اکنون می‌دانیم برخورد دو موشک مجاورتی این حادثه را به بار آورده که در این حالت، به مدل بیان آن در گزارش ایراد وارد است».این منبع مطلع می‌گوید: «در این گزارش همچنین به وجود ترکش روی بدنه هواپیما اشاره مستقیمی نشده و اصلا به این موضوع نپرداخته که آیا اصابت ترکش‌های موشک موجب سقوط شده یا خیر. اینکه سهم ترکش‌های هر دو موشک در این سانحه چه میزان بود نیز مورد توجه قرار نگرفته است. اینها مواردی است که مورد پرسش قرار گرفته و عجیب است که در این زمینه، اطلاع‌رسانی در راستای شفافیت قرار نگرفته است. همچنین مشخص نیست که آیا رادارهای قرارگاه خاتم‌الانبیا موشک را روی رادار رصد کرده‌اند؟».این مقام آگاه همچنین به وجود شاهد عینی برای باز‌شدن پوشش موتور هواپیما اشاره کرده و می‌افزاید: «به این موضوع نیز در این گزارش اشاره نشده است و تنها به اضافه‌بار این هواپیما اشاره شده و آن را تنها عامل تأخیر در پرواز هواپیما برمی‌شمرد، درحالی‌که یکی دیگر از علل تأخیر نقص جزئی در موتور هواپیما بوده که قاعدتا در گزارش باید به آن اشاره می‌شد».
از او درباره امکان تفاوت این گزارش با گزارشی که به کشورهای دیگر ارائه می‌شود، می‌پرسم و او پاسخ می‌دهد که این گزارش را باید به ایکائو اعلام کنند و بر همین اساس نمی‌توانند دو گزارش متفاوت به آن ارائه دهند.
لحظات فراموش‌شده
یکی دیگر از کارشناسان نیز به «شرق» درباره ناقص‌بودن این گزارش می‌گوید: «بین ساعت 06:12 تا 06:18 برج با خلبان صحبت کرده ولی ساعت دقیق ثبت نشده و درباره این شش دقیقه مبهم توضیح داده است؛ درحالی‌که حداقل یک‌بار نگارنده می‌توانست یک ساعت معین در این حدود را ثبت کند. دقیقا دو زمان بین این شش دقیقه باید ثبت می‌شد اما درباره شش دقیقه حیاتی این سانحه سکوت شده است.
ضمن اینکه صحبتی از 30 ثانیه مورد اشاره نیویورک‌تایمز هم نشده یا حداقل فعلا نشده است».
شک داشتید و شلیک موشک را رد کردید؟
بابک بنان، کارشناس هوانوردی نیز به مورد درخورتوجه دیگری اشاره می‌کند. به گفته او: «در بند ۹ گزارش با عنوان «بررسی اثرات عملیات تدافعی موشکی» به‌صراحت قید شده است که در مورخه 1398.10.20 (یک‌روز قبل از اعلام رسمی نیروهای مسلح مبنی بر شلیک موشک) تیم کارشناسان اوکراینی و ایرانی در جلسه برگزارشده در سازمان هواپیمایی کشوری توجیه شده‌اند برای بررسی روی قطعات لاشه هواپیما به دلیل «ضرورت تفکیک دقیق و بررسی علائم بریدگی‌ها در بدنه هواپیما حاصل از هرگونه شیء خارجی»، این بند اذعان می‌دارد که سازمان هواپیمایی کشوری و تیم اوکراینی برای بررسی اثرات موشک بر روی هواپیما اقدام روشن انجام داده‌اند و این یعنی سازمان هم مانند دیگران امکان وجود بریدگی‌های (همان سوراخ‌های جای ترکش که همه از روز اول می‌گفتند) روی بدنه ناشی از برخورد هرگونه شیء خارجی را نه‌تنها رد نکرده بلکه به دنبال دلیل آن بوده است».بنان در ادامه می‌پرسد: «سؤال این است که رئیس سازمان هواپیمایی کشوری و رئیس کمیته بررسی سانحه که در جلسه و تحقیق روز 1398.10.20، به علت بریدگی‌ها شک داشتند، چرا در رسانه‌ها قویا برخورد موشک را تکذیب کرده‌اند و صراحتا گفته‌اند هرچیزی ممکن است به‌جز موشک و برخورد با چیزی خارج از هواپیما! درحالی‌که با صداقت باید برای مردم توضیح می‌دادید و مردم را به صبوری دعوت می‌کردید».
