◄ افزایش سطح اتوماسیون؛ راهکاری لازم اما ناکافی برای پیشگیری از سوانح
افزایش درجه اتوماسیون بدون تربیت نیروی انسانی ماهر و مراقبت از هشیاری و شادابی پرسنل، نه تنها به پیشگیری از سانحه کمک نمی کند بلکه می تواند به فاجعه بینجامد.
در روز چهارشنبه 28 آبان ماه 99، قطار- رشت مشهد در ایستگاه کوهین به علت تعویض خط اشتباه و واگذار کردن قطار به خط دپو، با واگن های باری متوقف در ایستگاه کوهین برخورد کرده و از خط خارج شد.
الف) طبق بررسی های به عمل آمده، کوتاهی سوزنبان در تعویض مسیر سوزن و هدایت قطار مسافری به خط معدن بالاست که منجر به برخورد آن با قطار باری گردید محرز است. هر چند هوشیاری لکوموتیوران و کمک لکوموتیوران در اقدام زودتر به ترمز، می‌توانست از شدت برخورد کم کند.
ب) مسیر راه آهن قزوین- رشت فاقد سیستم علائم بوده و موقعیت سوزن ها به صورت دستی تعویض می شوند. فقدان اتوماسیون باعث شده تا بار اصلی ایمنی و کنترل خط بر عهده سوزنبان بیفتد که طبعا پتانسیل خطا در آن زیاد است.
سوال: آیا افزایش سطح اتوماسیون ( علائم) می تواند به پیشگیری از سانحه کمک کند؟
هم اکنون سیستم مبادله اطلاعات در این مسیر جواز راه آزاد است و اطلاعات توسط میله راهنما به لکوموتیوران و از طریق بیسیم به سوزنبان اطلاع داده می شود.بدیهی ست که در این سیستم بار اصلی ایمنی و کنترل خط بر عهده نیروی انسانی (در اینجا سوزنبان) است. احتمال خطا دراین سیستم متناسب است با میزان هوشیاری سوزنبان. نباید فراموش کرد که در این سیستم، آثار خطای احتمالی نیروی انسانی به عملکرد یک سوزن محدود است.
فرض کنید درجه اتوماسیون را یک درجه بالا ببریم و کنترل ایستگاه را به مسئول کنترل بسپاریم و تجهیزاتی را در ایستگاه نصب کنیم که او بتواند از داخل اتاق کنترل به همه سوزنها و چراغ های ایستگاه فرمان بدهد. در این سیستم بار اصلی ایمنی و کنترل خط باز هم بر عهده نیروی انسانی (در اینجا مسئول کنترل ) است. احتمال خطا در این سیستم متناسب است با میزان هوشیاری اپراتور کنترل. نباید فراموش کرد که در این سیستم، آثار خطای احتمالی نیروی انسانی به عملکرد یک سوزن محدود نیست و همه سوزن ها و چراغ های یک ایستگاه را شامل می شود. با افزایش درجه اتوماسیون، تعداد و فعالیت نیروی انسانی کمتر و سرعت کار او بیشتر می شود و «حساسیت» نقش او البته بیشتر می شود. در حالت دستی، خطای انسانی، عملکرد یک سوزن را با ریسک همراه می کند و در این حالت عملکرد کل ایستگاه را.
فرض کنید درجه اتوماسیون را یک درجه دیگر بالا ببریم و کنترل چند ایستگاه را به مسئول کنترل در یک ایستگاه مرکزی بسپاریم و تجهیزاتی را در ایستگاه نصب کنیم که او بتواند از داخل اتاق کنترل به همه سوزن ها و چراغ های چند ایستگاه قبل و بعد فرمان بدهد.در این سیستم بار اصلی ایمنی و کنترل خط باز هم بر عهده نیروی انسانی ( در اینجا مسئول کنترل مرکزی) است. احتمال خطا در این سیستم متناسب است با میزان هوشیاری اپراتور کنترل مرکزی.نباید فراموش کرد که در این سیستم، آثار خطای احتمالی نیروی انسانی به یک سوزن محدود نیست و به سوزن ها و چراغ های یک ایستگاه هم محدود نیست و این بار سوزن ها و چراغ های چند ایستگاه را شامل می شود. با افزایش درجه اتوماسیون، تعداد و فعالیت نیروی انسانی کمتر و سرعت او بیشتر می شود و «حساسیت» نقش او البته بیشتر می شود. در حالت دستی، خطای انسانی، عملکرد یک سوزن را با ریسک همراه می کند و در این حالت عملکرد چند ایستگاه را.
فرض کنید درجه اتوماسیون را یک درجه دیگر بالا ببریم و کنترل ایستگاه های یک محور را به مسئول کنترل در یک ایستگاه مرکزی بسپاریم و تجهیزاتی را در ایستگاه و قطارها نصب کنیم که او بتواند از داخل اتاق کنترل به همه سوزن ها و چراغ های ایستگاه های و قطارهای محور مذکور فرمان بدهد. در این سیستم بار اصلی ایمنی و کنترل خط باز هم بر عهده نیروی انسانی (در اینجا مسئول کنترل مرکزی) است. احتمال خطا در این سیستم متناسب است با میزان هوشیاری اپراتور کنترل مرکزی. نباید فراموش کرد که در این سیستم، آثار خطای احتمالی نیروی انسانی به یک سوزن محدود نیست و به سوزن ها و چراغ های یک ایستگاه هم محدود نیست و اینبار همه سوزن ها و چراغ های چندین ایستگاه یک محور را شامل می شود. با افزایش درجه اتوماسیون، تعداد و فعالیت نیروی انسانی کمتر و سرعت کار او بیشتر می شود و «حساسیت» نقش او البته بیشتر می شود. در حالت دستی، خطای انسانی، عملکرد یک سوزن را با ریسک همراه می کند و در این حالت عملکرد قطارها در یک محور را.
افزایش درجه اتوماسیون فرضی را می توان همچنان ادامه داد. می توان بهCTC ( Centralized traffic control ) اکتفا نکرد و سیستم ATS ( Automatic train stop ) و سپس ATC ( Automatic train control ) و سپس ATP ( Automatic train protection ) و حتی ATO (Automatic train operation ) را به تدریج مستقر کرد. اما در همه این سیستم ها بار اصلی ایمنی و کنترل همچنان بر عهده نیروی انسانی است. احتمال خطا در این سیستم متناسب است با میزان هوشیاری اپراتور کنترل. نباید فراموش کرد که در این سیستم، آثار خطای احتمالی نیروی انسانی به یک سوزن محدود نیست و عملکرد همه ایستگاه ها و قطارها را شامل می شود. با افزایش درجه اتوماسیون، تعداد و فعالیت نیروی انسانی کمتر و سرعت کار او بیشتر میشود و «حساسیت» نقش او البته بیشتر می شود. در حالت دستی، خطای انسانی، عملکرد یک سوزن را با ریسک همراه می کند و در این حالت عملکرد قطارها در یک محور را. با افزایش درجه اتوماسیون، حساسیت نقش تکنیسین های مراقبت از سیستم و نت سیستم هم بر حساسیت اپراتور افزوده می شود. با افزایش درجه اتوماسیون به نیروهای ماهر تر و آموزش دیده تر و البته شاداب تر نیاز است.
حساسیت نقش نیروی انسانی وقتی بیشتر می شود که به اتکای افزایش سطح اتوماسیون، سرعت سیر قطارها را افزایش دهیم.
جمع بندی و نتیجه گیری: با افزایش درجه اتوماسیون، از تعداد و فعالیت فیزیکی نیروی انسانی کم و سرعت کار بیشتر می شود اما از حساسیت نقش نیروی انسانی چیزی کم نمی شود. با افزایش درجه اتوماسیون، دقت کار مشروط به مهارت و هوشیاری نیروی انسانی افزایش می یابد. افزایش درجه اتوماسیون بدون تربیت نیروی انسانی ماهر و مراقبت از هشیاری و شادابی پرسنل، نه تنها به پیشگیری از سانحه کمک نمی کند بلکه می تواند به فاجعه بینجامد (سانحه هفتخوان).
حساسیت نقش نیروی انسانی وقتی بیشتر می شود که به اتکای افزایش سطح اتوماسیون،سرعت سیر قطارها را افزایش دهیم.
*کارشناس حمل و نقل
اجازه بدهید من تو افق محو شوم!