◄ کاشتن لوله آب

مشهور است که دو نفر بیل به دست در خیابانی، یکی مشغول کندن بود و دومی مشغول پر کردنِ همان حفره ای که اولی کنده بود. پرسیدند چه می کنید؟ گفتند ما سه نفر هستیم که یکی زمین را می کَنَد، آن دیگری لوله را در زیر زمین قرار می دهد و نفر سوم روی لوله را با خاک پر می کند. امروز نفر لوله گذار نیامده، اما ما دو نفر داریم وظیفه مان را به نحو احسن انجام می دهیم.

این حکایت خیلی شبیه به حکایت احداث خطوط آهن در این کشور است. عده ای در مجلس طرح می آورند و تصویب می کنند که از فلان جا به بهمان جا ریل کشیده شود. اگر از ضرورت و هزینه و فایده و مطالعه امکان پذیری (Feasibility Study) ساخت این راه آهن بپرسی جواب درست و درمانی نمی گیری. آن دیگری دستور را به دولت ابلاغ می کند. سومی در بودجه برایش اعتبار در نظر می گیرد. سازمان برنامه اعتبار را تخصیص می دهد، بانک نقدینگی را تامین می کند، شرکت ساخت (و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور) می سازد و شرکت راه آهن بهره برداری می کند. 

اگر از راه آهن بپرسید که چرا از راه آهن بم - زاهدان یا راه آهن مشهد - سرخس یا راه آهن همدان بار و مسافر چندانی عبور نمی کند و راه آهن هرات تعطیل است و اگر بپرسید که این هزینه هنگفت که برای ساخت این خطوط آهن صرف شده چقدر بازدهی داشته و چقدر در حمل و نقل بهبود حاصل شده؟ راه آهن جواب می دهد که مگر من ساخت این راه آهن را در خواست کرده ام که حالا از من بازخواست می کنید؟ که البته درست می گوید.

بدیهی است که شرکت ساخت مدافع خطوط آهنی باشد که ساخته و بدیهی است که برای آنها توجیه بیاورد و تبلیغ کند اما اگر از این شرکت بپرسید که شما بر طبق کدام توجیه آن خطوط بی مصرف (یا دقیق تر بگوئیم کم مصرف) را ساختید؟ احتمالا می گوید که کار من ساخت است. هر جا را که به من دستور بدهند میسازم .ماموریت فعلی من رساندن ریل به همه استان هاست و به بهشت و جهنمش کاری ندارم. من مسیر ( واریان) بهینه را پیدا میکنم، زیر سازی و روسازی و ایستگاه و پل و تونل را طراحی میکنم ،هزینه ها را برآورد میکنم، یک عددی را برای بار و مسافر و منافع طرح فرض میکنم، نرخ برگشت سرمایه گذاری را محاسبه میکنم، مصالح تامین میکنم و پیمانکار استخدام میکنم و میسازم و تحویل میدهم و در این کار تجربه زیادی دارم که انصافاً دارد.  

اگر از شرکت ساخت بپرسی چرا راه آهن تبریز - میانه بعد از دو دهه هنوز پا در هواست؟ و چرا راه آهن هرات را تا نصفه راه ( ایستگاه روزنک) بردید و رها کردید؟ نمیگوید که این طرح ها از همان ابتدا هم توجیه نداشته اند بلکه بی پولی را دلیل میآورد.مدعی ست که پول بدهند، راه آهن تحویل بگیرند.که البته بیراه نمیگوید.

اگر از سازمان برنامه بپرسی چرا اعتبار تخصیص نمیدهی برای ساخت خط آهن مصوب؟ مگر نمیدانی طولانی شدن ساخت باعث هزینه بیشتر پروژه میشود؟ میگوید میدانم، خوب هم میدانم اما کسر بودجه دارم. در آمد نامعلوم نفت و هزار دهان باز و کوهی بدهی به این و آن. شندغاز اعتبار عمرانی و چند هزار پروژه .که البته درست میگوید. اگر بپرسی چرا لقمه را به اندازه دهانت نمیگیری؟ جوابش اینست که کس دیگری برای من لقمه میگیرد؛ برو از خودش بپرس.

اگر از دولت بپرسی این همه طرح ساخت راه و راه آهن و فرودگاه و اتوبان برای چه؟ بردن ریل به همه استان ها چه توجیهی اقتصادی دارد؟ می گوید اولا مصوبه مجلس است و ثانیا من خادم مردم هستم و در این چند سال مستعجل اگر فلان راه و راه آهن را تمام نکنم، در سفر استانی چه بگویم؟

اگر از نماینده بپرسی این همه طرح ساخت راه و راه آهن و فرودگاه و اتوبان برای چه؟ میگوید وجود راه اسباب توسعه منطقه من است و می پرسد که آیا انصاف است که شهر من با این همه سابقه مبارزات انقلابی و فداکاری و سال ها تحمل محرومیت راه آهن نداشته باشد؟ اگر یادآوری کنی که با راه آهن الزاما به توسعه نمی رسی و با این همه طرح، دولت با کسر بودجه مواجه میشود، رو ترش میکند که حالا که نوبت به ما رسید فیلتان یاد کسر بودجه کرده؟ بروید از هزینه های دیگر دولت بزنید و کاری به پروژه من نداشته باشید والا ...   

می بینید که همه به نحو احسن مشغول کاشتن لوله آب هستند و کاری به حضور و غیاب آن همکار دیگر ندارند. به نظر می رسد این وسط جای یک سرکارگر خالی است که بیل و کلنگ دستش نباشد و ما جماعت خاک بردار و لوله گذار و چاله پر کن را به سمت اثر بخشی و مصلحت جویی ملی و بهره وری راهنمایی کند.