◄ چرا بوئینگ 737 فاقد Wheel Well Doors است؟/ فرق چرخ های هواپیمای بوئینگ با دیگر هواپیماها

چرخ های اصلی ( Main Landing Gear ) بوئینگ 737 فاقد پوشش یا به اصطلاح Wheel Well Doors بوده و حتی در صورت بسته بودن نیز کاملا قابل رویت هستند؛ این در حالیست که در مقابل، چرخ دماغه (Nose  Gear ) در زمان جمع بودن به واسطه برخورداری از Wheel Well Doors، پوشیده و غیر قابل رویت است. البته چنین موضوعی صرفا منحصر به فرد سری هواپیماهای بوئینگ 737 نیست و در هواپیماهای خانواده E-Jet امبرائر و هواپیماهای توربو پراپ خانواده ATR هم به وضوح دیده می شود. اما علت یا علل این موضوع چیست؟

در دهه 1960، بوئینگ، 737 را به عنوان هواپیمای مسافربری معرفی می کند که توان انجام عملیات پروازی را در فرودگاه های داخلی کوچک نیز دارد. برخلاف فرودگاه های بین المللی بزرگ، فرودگاه های داخلی در آن روزها، امکانات تجهیزات پشتیبانی زمینی GSE (Ground Support Equipment) مانند پل ارتباطی بین ترمینال و هواپیما یا به اصطلاح Air Bridge و تسمه های بارگیری (Belt Loaders) را نداشتند.   

بنابراین بوئینگ تصمیم می گیرد تا سازه 737 را تا حد امکان در پایین ترین ارتفاع ممکن نسبت به سطح زمین طراحی کند و قرار دهد؛ چنین ساختاری، شرایط ایده آلی را از نظر دسترسی به هواپیما فراهم می کند تا برای مثال بتوان چمدان های مسافران را بدون نیاز به تجهیزات پشتیبانی زمینی، بارگیری کرد و داخل هواپیما گذاشت. همچنین 737 می تواند با استفاده از تانکرهای سوخت کوچکتر فرودگاهی، سوختگیری کند و کارکنان زمینی و فنی نیز به راحتی امکان دسترسی به دریچه ها و پنل های هواپیما را بدون نیاز به استند، همواره دارند؛ البته این استراتژی قبل تر در بوئینگ 727 به کار گرفته شده بود.

بر همین اساس از آنجایی که سازه 737 طوری طراحی شده است که ارتفاع به نسبت پایینی داشته باشد، فضای کافی در زیر هواپیما برای تعبیه کردن Wheel Well Doors وجود ندارد. از طرفی در صورت تعبیه کردن، Wheel Well Doors به احتمال زیاد با سطوح عملیاتی فرودگاهی تماس می داشت و در زمان حرکت هواپیما، علاوه بر وارد شدن آسیب به خودش، بر آسفالت یا بتن سطوح نیز، خراش هایی را وارد می کرد.

البته شاید این سوال مطرح شود که Wheel Well Doors در زمانی که هواپیما بر روی زمین است، عملیاتی نبوده و در حالت بسته قرار دارد. از آن جایی که Landing Gear در یک هواپیما بسیار مستعد داشتن نقص فنی است، و از طرفی ایمنی کامل در طراحی یک هواپیما، همیشه برای بوئینگ مطرح و در اولویت بوده است، با توجه به بررسی حوادث متعدد ناشی از Landing Gear که پیش تر اتفاق افتاده بود، این امکان می رفت تا بعد از باز شدن چرخ ها در زمان فرود، Wheel Well Doors بسته نشود و در حالت باز باقی بماند که قطعا اوضاع خوبی را زمان فرود هواپیما، رقم نمی زد. اما موضوع به همین جا ختم نمی شود.

Wheel Well Doors و البته ساز و کار عملکردی آن، نه تنها فضای قابل توجهی را در داخل شکم هواپیما اشغال می کند، بلکه وزن هواپیما را نیز افزایش می دهد؛ همچنین طراحی را پیچیده تر می کند که خود باعث نیاز به تعمیر و نگهداری اضافی تر می شود. تمامی این موضوعات باعث شد تا مهندسان بوئینگ به این فکر کنند که آیا Wheel Well Doors یک ضرورت است یا خیر! بر همین اساس بوئینگ تصمیم گرفت تا با بکارگیری یک راه حل ساده تر، آن را حذف کند؛ راه حلی که شامل یک کلاهک (Hubcap) و یک درزبند لاستیکی (Rubber Seal) است. گفتن این موضوع خالی از لطف نیست که در واقع Hubcap ، یک پوشش فلزی دایره ای شکل است که مرکز (Hub) چرخ را در بر می گیرد.

Hubcap ها به طرف بیرونی دو چرخ متصل می شوند و پس از جمع شدن، همچنان قابل رویت هستند؛ هدف اصلی از بکارگیری آن ها، تشکیل یک سطح آیرودینامیکی نسبتا صاف جهت کاهش نیروی بازدارنده Drag است. Rubber Seal نیز پیرامون چرخ را در زمان جمع شدن، احاطه می کند تا به عنوان یک مانع و محافظ در مقابل ورود اجسام خارجی، باران و سایر عناصر در راستای وارد شدن آسیب های احتمالی به محفظه چرخ (Wheel Well)، جلوگیری کند.

از دیگر مزایای چنین طراحی می توان به ایجاد امکان خنک سازی مجموعه Landing Gear و به خصوص ترمزها اشاره کرد. در اختیار داشتن چنین امکانی، علاوه بر اینکه باعث شده است تا بوئینگ 737 سری به اصطلاح Classic فاقد نشان گر دمای ترمز (Brake Temperature Indicator) باشد، آن را به هواپیمای در اصطلاح Quick Turn Around نیز تبدیل کرده است؛ به این معنا که می تواند در بازه زمانی کم که Ground Time نام دارد، مجدد آماده پرواز شود.

برخلاف این موضوع که چنین ساز و کاری یک راه حل اساسی برای جبران فقدان Wheel Well Doors است، پرداختن به این موضوع بسیار حائز اهمیت است که اغلب سیستم های حیاتی 737 داخل محفظه چرخ آن قرار گرفته و این بدان معناست که در معرض بقایای اجسام خارجی FOD (Foreign Object Debris) در زمانی تاکسی کردن، برخاستن و فرود آمدن هستند. با این حال بیش از 50 سال است که از اولین پرواز 737 می گذرد و برخلاف تمامی به روز رسانی ها و ارتقاهای انجام شده در این هواپیما، هیچ گونه تغییری در ساختاری Wheel Well Door صورت نگرفته است. چنین موضوعی نشان از آن دارد که این مسئله نه تنها واقعا مشکل قابل توجهی نیست که عملیات 737 را بخواهد تحت الشعاع قرار دهد، بلکه از نظر سوار و پیاده شدن مسافر، رویکرد بهتری نیز نسبت به همتای ایرباسی خود، ایرباس A320، داشته است.

 * کارشناس هوانوردی