چالش کشور برای توسعه هوشمندسازی/اجرای پایلوت e-call در تهران و اصفهان

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، دکتر رضا وحیدنیا گفت: ایده اصلی اینترنت اشیاء از حدود ۳۰ سال قبل مطرح شد و در آن زمان استفاده از فناوری های اینترنت اشیاء از هوشمندسازی لوازم خانگی آغاز شد، ولی قبل از آن اتصال Machine-to-machine یعنی ارتباط دستگاه ها با یکدیگر تحت پروتکل های خاص بوده است. نمونه آن دستگاه های ATM سیستم بانکی است که از گذشته بوده است.

وحیدنیا ادامه داد: با توسعه این فناوری این ایده مطرح شد که به جای اینکه دستگاه ها و ماشین ها با یکدیگر صحبت کنند، در بستر بزرگتری به نام اینترنت اشیاء توسعه یابد. در این فرآیند عملیات ارتباط منحصر به یک دستگاه نمی شود و از طریق هر دستگاهی در هر نقطه ای از جهان با هر پروتکلی بتوانند به سایر دستگاه ها متصل شوند و از آنها دیتا جمع آوری شود.

وی با بیان اینکه این روندها در دنیا طی شده است، به وضعیت ایران در به کارگیری فناوری هوشمندسازی و اینترنت اشیاء اشاره کرد و یادآور شد: این طور نیست که گفته شود ایران در این حوزه ها عقب مانده است، بلکه توسعه فناوری های اینترنت اشیاء در برخی از کشورها فاقد استانداردهای لازم است و بسیاری از شرکت ها ممکن است که با مفاهیم ساده اینترنت اشیاء مانند کاربردهای خانگی آن آشنا باشند، ولی بسیاری از شرکت ها روال سنتی خود را حفظ کرده اند.

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری، توسعه این فناوری در کشور را مربوط به حداقل ۱۰ سال قبل [RV۱] دانست و گفت: طرح فهام وزارت نیرو گام های اولیه کشور برای حرکت به سمت هوشمندسازی است و در طی آن اقدام به هوشمندسازی کنتورها با هدف پیک سایی و مدیریت مصرف انرژی در طرح فهام مختص کنتور برق است.

وی با تاکید بر اینکه در این حوزه ما زیاد از دنیا عقب نمانده ایم، خاظر نشان کرد: هنوز به طور وسیع در دنیا نسبت به هوشمندسازی کنتورها اقدام نشده است و آنجایی هم که اجرا شده به صورت محدود در یک شهر و یا منطقه بوده است، ولی در عین حال چالش های آن نه فقط برای ایران چ، بلکه در دنیا بسیار زیاد است.

وحیدنیا وجود چالش برای توسعه طرح های هوشمندسازی را به دلیل وجود بازیگران زیاد دانست و اظهار کرد: از آنجایی که بازیگران این حوزه زیاد و متنوع هستند و از سوی دیگر در برخی موارد تعارض منافع ایجاد می شود، توسعه این حوزه به سختی پیش می رود.

چالش های موجود در هوشمندسازی

وحیدنیا اولین چالش حوزه هوشمندسازی را نبود نقشه راه در کشور عنوان کرد و گفت: ما هنوز نتوانسته ایم نقشه راهی تدوین کنیم، از این رو است که مشخص نیست چه زمانی قرار است فناوری مانند NB-IOT (فناوری مبتنی بر استانداردهای کم مصرف) در چه شهرهایی از کشور پیاده سازی شود؟در چه زمانی و با چه روندی؟

وی با تاکید بر اینکه زمانی که ما چنین اطلاعاتی را در اختیار نداشته باشیم، برنامه ریزی برای توسعه تکنولوژی دشوار خواهد شد، اضافه کرد: عدم شفافیت نقشه راه فناوری یکی از بزرگترین مسائل ما برای توسعه فناوری است. نمونه دیگر آن توسعه معادن هوشمند است. در حال حاضر در دنیا شرکت های بزرگ مانند اریکسون و  "دل" اقدام به هوشمند چسازی معادن از طریق توسعه ۵G کردند. باز چالش دیگر ما نحوه توسعه ۵G است.

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری با اشاره به برخی ادعاهای مسؤولان برای ایجاد نسل پنجم اینترنت، خاطر نشان کرد: بسیاری از طرح های هوشمندسازی خصوصا در حوزه صنایع و معادن نیازمند پیاده سازی شبکه نسل پنجم است که متاسفانه علیرغم اعلام برخی مدیران اپراتورها هنوز به صورت کامل قابل پیاده سازی نیست.

وی با بیان اینکه همه دلایل عدم راه اندازی نسل پنجم اینترنت داخلی نیست، در این باره توضیح داد: فیچری که در گوشی های هوشمند سامسونگ به اینترنت نسل پنج وصل می شود، از سوی این شرکت هنوز فعال سازی نشده است، چون این شرکت معتقد است ما در کشور یک شبکه ۵G قابل اعتماد نداریم و در فاز پایلوت است و در صورتی که شرکت سامسونگ این فیچر را در گوشی های خود فعال کند، ولی مشتریان کیفیت مناسبی از ۵G دریافت نکنند، موجب نارضایتی مشتریان از این شرکت خواهد شد.

وحیدنیا یکی از کارکردهای اصلی ۵G را در حوزه صنایع و معادن عنوان کرد و یادآور شد: در کشورهای دنیا یک باند فرکانسی مخصوص به عنوان مثال باند ۳۵۰۰  مگاهرتز به صنایع اختصاص داده شده است، در حالی که در ایران نه تنها این امر اتفاق نیفتاده، بلکه مدل کسب و کاری هم برای آن نداریم؛ از این رو است که به جای آنکه اپراتورها به سمت هوشمندسازی صنایع بروند، صنایعی مانند شرکت فولاد مبارکه در تلاش هستند تا اپراتورها را مجاب به همکاری کنند.

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری چالش دیگر این حوزه را وجود رگولاتوری قوی دانست و افزود: از سوی رگولاتوری قوانین مربوط به فناوری های باند آزاد (LoRaWAN) ارائه نشده است. دستگاه های لورا و فناوری فرکانس رادیویی بی سیم یک پلتفرم بی سیم دور برد و کم مصرف است که به فناوری پرکاربرد  شبکه های اینترنت اشیاء (IoT) در سراسر جهان تبدیل شده است.

وی چالش دیگر این حوزه را رجیستر کردن تجهیزات این حوزه ذکر و اضافه کرد: بر اساس قوانین هر فرد سالی یک گوشی می تواند رجیستر کند و در حوزه اینترنت اشیاء، تجهیزات و سنسورهایی که سلولار هستند و به شبکه ۴G و یا ۵G متصل می شوند، برای آنها صدها یا هزاران سنسور برای راهکار خاصی مورد نیاز است، چون این سنسورها دارای مودمی هستند که می تواند به این شبکه متصل شود و نیاز است که همانند گوشی ها رجیستر شود، ضمن آنکه این نوع سنسورها تولید داخلی ندارند.

وحیدنیا افزود: اگر شرکتی بخواهد این تجهیزات را به کشور وارد کند، راهکار مشخصی برای واردات و رجیستر تعداد بالای این مودم های سلولار وجود ندارد.

هوشمندسازی در خودروسازی

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی یکی دیگر از زمینه های هوشمندسازی را صنعت خودروسازی دانست و گفت: در این حوزه مسائل زیادی وجود دارد که یکی از آنها حوزه «تله ماتیکس» است. داده های این حوزه مربوط به موقعیت مکانی خودرو، وضعیت سلامت فنی و مکانیکی آن و وضعیت موتور آن می شود. این داده ها قابل استفاده برای خودروسازان و قطعه سازها و سایر کارخانجات [RV۶] مرتبط با صنعت مانند لاستیک سازی است تا از این طریق وضعیت سلامت خودروها و قطعات را پایش کنند.

وی ادامه داد: در حوزه خودروهای متصل موضوع Infotainment مطرح است. استفاده از این قابلیت امکان ایجاد ویدئو استریمینگ را فراهم می کند و در مرتبه بالاتر خودروها می توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. ولی آنچه که در ایران اهمیت بیشتری دارد، موضوع e-call برای خودروهای متصل است که خوشبختانه در تست پایلوت این قابلیت را با همکاری یکی از اپراتورها اجرایی کردیم.

وی قابلیت e-call را قابلیتی دانست که وقتی تصادفی رخ می دهد، خودرو به طور خودکار با هلال احمر تماس برقرار می کند و به این ترتیب همان سنسوری که در زمان وقوع تصادف ایربگ را باز می کند، از طریق کانال وویس و بدون نیاز به اینترنت با هلال احمر تماس برقرار می کند.

وحیدنیا، ارسال موقعیت مکانی خودرو را از دیگر قابلیت های این سنسور ذکر کرد و گفت: بر اساس گفته های مسؤولان هلال احمر میانگین زمان رخداد تصادف تا تماس با این نهاد، ۱۰ دقیقه و ۲۰ ثانیه است و زمانی که وقوع تصادف اعلام می شود، فرد از موقعیت مکانی خود اطلاع دقیقی ندارد و یکی از چالش های تیم های امدادی هلال احمر این است که به ویژه در زمان شب باید زمان زیادی را برای یافتن مکان تصادف صرف کنند، ولی در قابلیت e-call در مدت چند ثانیه کلیه اطلاعات خودرو اعم از تعداد سرنشینان، جهت حرکت خودرو، شماره شناسایی خودرو و غیره ارسال خواهد شد و از سوی دیگر اپراتور هلال احمر نیز با راننده امکان برقراری تماس را دارد.

این محقق حوزه اینترنت اشیاء با بیان اینکه بهره برداری از e-call از سال ۲۰۱۸ در اروپا اجباری شده است، اظهار کرد: در ایران تست پایلوت آن با همکاری یکی از اپراتورها در تهران و اصفهان اجرا شده و بر اساس نتایجی که به دست آمده، به دنبال توسعه آن در کل کشور هستیم.

وحیدنیا نکته مهم پیاده سازی روش های هوشمندسازی در کشور را وجود زیر ساخت های سخت افزاری آن دانست و ادامه داد: ما تنها نیاز به لایسنس داریم تا به ما اجازه دهد سرویس e-call را در کشور فعال کنیم.

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی اجرای کامل هوشمندسازی را در گرو همه بازیگران این عرصه دانست و گفت: اگر اپراتورها با صرف هزینه های هنگفت لایسنس را خریداری کنند، ولی به عنوان مثال خودروسازها تمایلی به هوشمندسازی خودروها نداشته باشند، اپراتور متضرر خواهد شد. از این رو نیاز است تا الزام حاکمیتی وجود داشته باشد تا خودروسازها را موظف کند تا مثلا فیچر e-call را در خودروها نصب کنند. در این صورت است که توسعه دهندگان و اپراتورها و خودروسازها و سایر بازیگران این عرصه وارد میدان می شوند.

امنیت در هوشمندسازی

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی، هوشمند سازی را دارای ۴ جز "device " که شامل سنسورها، سیمکارت ها و تجهیزات مودم ، " connectivity " که شامل تجهیزاتی کنه یو دیتا را بر روی cloud وارد کند، " IOT platform" و نرم افزارها عنوان کرد و گفت: در هر کدام از این اجزا، امنیت شرایط خاص خود را دارد ضمن آنکه سخت ترین بخش اینترنت اشیا نیز ایجاد امنیت دستگاه ها است؛ چرا که ایران تولید کننده دستگاه ها نیست و بسیاری از چیپ ست ها و ماژول ها از خارج خریداری می شود.

وی اضافه کرد: بر روی این دستگاه های وارداتی نیز هیچ نوع کنترلی وجود ندارد و تنها می توانیم به شرکت خریداری شده اعتماد کنیم که جنس مرغوب را در اختیار ما قرار داده است. وقتی قرار است کنتورهای گاز، هوشمند شوند، یعنی ۲۶ میلیون دستگاه و مودم های NB-IoT آن خریداری و نصب شود، کافی است که بدخواهان کشور مشکلی در مودم های این کنتورها ایجاد کنند و این مشکل در کل طرح ما توسعه می یابد.

یک تهدید  

وحیدنیا تاکید کرد: طرحی که قرار است از عدالت اجتماعی تا صرفه جویی انرژی را برای کشور به ارمغان بیاورد، تبدیل به تهدید امنیتی برای کشور خواهد شد و سیستم گاز رسانی را با مشکل مواجه می کند.

این محقق با بیان اینکه وضعیت امنیت در بخش « connectivity » بهتر است، اظهار کرد: ولی نیاز است که بعضی از ابزارهای آن بومی سازی شود، هر چند که الگوریتم هایی در دنیا مانند AES۱۲۸ وجود دارند، ولی وقتی شرکت خارجی ادعا می کند که از این الگوریتم در تجهیزات خود بهره برده است، خیلی نمی توان به آن اعتماد کرد و ما نیاز داریم تا الگوریتم های بومی خود را استفاده کنیم.

وی به وضعیت امنیت بخش IOT platform اشاره کرد و در این باره توضیح داد: تلگرام و واتساپ پلتفرمی برای ارتباط انسان ها با یکدیگر هستند و IOT platform نیز پلتفرمی برای ارتباط دستگاه ها با یکدیگر است. مشکلی که در تلگرام ایجاد شد، این بود که با مراجعه کاربران به آن، داده های آنها در سرورهایی قرار گرفت که دست ایران نیست و این چالش صدها برابر سخت تر می شود،زمانی که دستگاه های ما بر روی پلتفرم های خارجی قرار بگیرند.

وحیدنیا با تاکید بر اینکه بسیاری از پلتفرم های خانه هوشمند در خارج از کشور است، یعنی وقتی اطلاعات مربوط به روشنی لامپ های منازل و یا دوربین های مدار بسته به کشور خارجی منتقل می شود، از این رو از سال های قبل مدیران کشور این دغدغه را داشتند و به سمت توسعه پلتفرم های بومی حرکت کردند. نمونه این حرکت سفارش توسعه پلتفرم بومی برای یکی از اپراتورها است، ولی هنوز این پلتفرم بلااستفاده است.

برنامه ستاد اتصال پذیری برای هوشمندسازی

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری در پاسخ به این سوال که در فضایی که نقشه راه توسعه فناوری در حوزه هوشمند سازی در اختیار نیست این ستاد قرار است چه برنامه هایی را اجرایی کند گفت: در کارگروه اینترنت اشیا و هوشمند سازی تیمی از متخصصان از حوزه های مختلف صنعتی تشکیل دادیم تا فناوری هایی که دارای اولویت های بالایی است را مشخص کنند تا ببنیم چالش اصلی کشور در حوزه سلامت هوشمند، کشاورزی هوشمند است یا در حوزه انرژی و حمل و نقل است.

وی با بیان اینکه اولویت های فناورانه حوزه های مختلف در این تیم تخصصی کارگروه مشخص شده است، اظهار کرد: بعد از آن اقدام به استخراج چالش های هوشمند سازی برای هر حوزه ای کردیم و پیشنهادات خود را در خصوص هر چالشی به ستاد اتصال پذیری معاونت ارسال کردیم تا موارد باید مرتفع شود.

وحیدنیا، یادآور شد: بخش دیگر فعالیت های ما شناسایی توانمندی ها در حوزه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی است تا بر اساس آن اقدام به توانمند سازی تیم ها و شرکت ها کنیم. اخیرا ما جلسه ای در معاونت علمی برگزار کردیم و در فراخوان های اخیر معاونت علمی تعدادی شرکت عمدتا دانش بنیان فعال در حوزه های اینترنت اشیاء و هوشمندسازی طرح ارائه کردند که از این تعداد، چند طرح جزء طرح های شاخص بودند و مقرر شد تا با حمایت مالی معاونت علمی از این طرح ها حمایت شود.

این محقق حوزه اینترنت اشیاء سقف حمایت از این طرح ها را یک میلیارد تومان ذکر کرد و ادامه داد: با این امر به توانمندسازی شرکت های نوپا کمک می شود.

وحیدنیا تمرکز این کارگروه را بر توسعه هوشمندسازی برای صنایع با تمرکز بر حوزه های انرژی, حمل و نقل و صنعت و معدن عنوان کرد.

خدمات قانونی برای حمایت از فعالیت شرکت ها

وحیدنیا تاکید کرد: در حوزه امنیت هیچ گاه نمی توان به طور ۱۰۰ درصدی امنیت را ایجاد کرد و در حوزه اینترنت نیز باید ببینیم که کاربران فعال تا چه میزان برای ما حیاتی هستند. زمانی است که فرد نیاز به خدمات کشاورزی باغچه منزل دارد که به امنیت سطح بالایی نیاز ندارد، ولی در حوزه هایی که جنبه ملی دارد مانند انرژی و خودرو هم نیاز به بهره گیری از الگوریتم های پیچیده ای دارد و هم قوانین سختگیرانه.

این محقق حوزه هوشمندسازی اضافه کرد: در دنیا قوانینی برای Data Protection وجود دارد تا بر اساس آن هر شرکتی که می خواهد در حوزه های اینترنت اشیاء و هوشمندسازی فعال شود، باید در راستای حفظ داده های مشتریان خود رعایت کند. ولی یکی از چالش هایی که ما در این حوزه در کشور داریم، این است که چنین قانونی نداریم تا بسنجیم که اگر شرکتی در این حوزه فعال شد و دیتای مردم را در اختیار داشت، چگونه از آنها حفظ و نگهداری می کند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر نبود قوانین در حوزه خودروهای هوشمند یک چالش جهانی به شمار می رود؛ چرا که وقتی یک خودروی هوشمند تصادف کند، قانونگذار نمی داند باید به سراغ چه کسی برود، به سراغ توسعه دهنده فناوری های خودرو برود، به سراغ راهنمایی و رانندگی برود و یا اپراتورهای موبایل.

عدم اطمینان صنایع به شرکت های بخش خصوصی

دبیر کارگروه اینترنت اشیاء و هوشمندسازی ستاد توسعه فناوری های اتصال پذیری و ارتباطات معاونت علمی ریاست جمهوری یکی دیگر از چالش های کشور در حوزه اینترنت اشیاء را عدم اعتماد بخش های صنعتی به استارت آپ ها عنوان کرد و یادآور شد: به عنوان مثال سازندگان عمده مسکن یا برخی صنایع، بعضا رغبتی به استفاده از برندهای ایرانی ندارند؛ چرا که نگران تداوم کار این شرکت ها و خدمات پس از فروش آنها هستند.

وی اضافه کرد: این شرکت صنعتی دلیل عدم پذیرش شرکت های ایرانی را پایداری آنها ذکر و اعلام کرد که بعد از استفاده از راهکارهای شرکت های ایرانی در ساختمان ها اگر بعد از دو سال به مشکلی برخورد کردیم یا همگی از ایران مهاجرت کرده اند و یا شرکت ورشکسته شده و تعطیل شده است و ما می مانیم با یکسری سنسوری که از کار افتاده اند.

وحیدنیا گفت: از این رو بخش صنعتی چاره ای ندارد، جز اینکه از شرکت های خارجی خریداری کند. این وضعیت در صنایع بزرگ دیگر هم حاکم است، چون صنایع بزرگ نمی تواند به شرکت های نوپا واگذار کند و راهکار آن، این است شرکت های کوچک با شرکت های بزرگتر همکار شوند.

خوشحالی از هوشمند شدن آری یا خیر؟

وحیدنیا در پاسخ به این سؤال که در شرایطی که قانون متقن و شرکت های عظیم در حوزه های مرتبط با هوشمندسازی در کشور پا نگرفته است آیا باید نسبت به توسعه اینترنت اشیاء خوشحال باشیم، گفت: این فناوری چه بخواهیم و چه نخواهیم به سمت ما می آید و در دنیا نیز قانون های متقنی هنوز شکل نگرفته است و در بسیاری از کشورها پروژه هایی در این حوزه ها اجرایی و در نهایت با شکست مواجه می شود.

وی افزود: چالش های این حوزه باید به تدریج حل شود و حل آن یک شبه امکان پذیر نیست، ولی اینکه این فناوری را رها کنیم نیز شدنی نیست؛ چرا که روزی می رسد که کار از کار گذشته است.

وی تاکید کرد: حمایت هایی تحت عنوان برندهای توسعه فناوری و معافیت مالیاتی معاونت موجب افزایش انگیزه جوانان و شرکت ها می شود.