◄ بهره‌ وری لکوموتیو در ایران و جهان با تمرکز بر تجربه BHP

تعداد لکوموتیو گرم راه آهن (آماده بکار) از 15 فروردین تا 15 آبان ماه (مدت 7 ماه) از 560 با 61 دستگاه کاهش (11 درصد) به 499 دستگاه رسید در حالی که تعداد لکوموتیو گرم در 15 فروردین 1397 برابر 609 دستگاه بود که نشان دهنده 8 ودرصد کاهش طی سه سال یا 36 ماه می باشد و به بیان دیگر رشد توقف لکوموتیو طی نیمه اول سال 1400 حدود هفت برابر شده است.

این مشکل موجب کاهش سیر روزانه واگن باری و درآمد شرکت های مالک ناوگان (باری، مسافری و لکوموتیو) شده و می تواند به یک بحران جدی تبدیل شود به ویژه وقتی به آماده به کاری لکوموتیو راه آهن توجه کنیم که در 15 آبان ماه به رکورد پایین 52 درصد رسیده (این شاخص برای لکوموتیوهای 50 ساله GT26 و لکوموتیوهای جوان زیمنس در همین زمان ۶۳ درصد، برای لکوموتیو 20 ساله آلستوم 69 درصد برای لکوموتیو 28 ساله 7-30C  به میزان 65 درصد و برای لکوموتیوهای GT26 بخش خصوصی 79 درصد بوده است).

این در حالی است که بهره وری لکوموتیو در راه آهن ایران طبق آمار UIC 2020 با بیش از 48 میلیارد واحد حمل (تن کیلومتر به اضافه نفر کیلومتر) و 954 دستگاه لکوموتیو به حدود 51 میلیون واحد حمل بر لکوموتیو رسیده است. 

از همین نویسنده:

مکان یابی قطار نجات در راه آهن درود تا اندیمشک

در همین ایام قزاقستان با 239 میلیارد واحد حمل و 1755 لکوموتیو به بهره وری لکوموتیو 136 میلیون دست یافته، روسیه با 2735 میلیارد واحد حمل و 12581 لکوموتیو به 217 میلیارد واحد بر لکوموتیو و چین با 2959 میلیارد واحد حمل و 20348 لکوموتیو به شاخص 145 میلیون واحد حمل بر لکوموتیو در سال رسیده اند (واحد حمل بر تعداد کل لکوموتیو).

یکی از عوامل اصلی افزایش بهره وری لکوموتیو، نیروی کشش است که برای افزایش آن در سال 1369 با شبیه سازی تاثیر آن بر زمان سیر قطار، بررسی هایی به عمل آمد و با حمایت مدیران وقت 50 درصد به کشش لکوموتیوهای GT26 اضافه شد و در سال 1376 نیز در مرکز تحقیقات راه آهن 33 درصد دیگر به کشش اضافه شد و بدین ترتیب قابلیت کشش لکوموتیو مذکور از 1000 تن در فراز 10 درهزار  در سال 69 به 1500 تن و در سال 76 به 2000 تن افزایش یافت، همچنین با تجربه سال 69 کشش لکوموتیوهای U30C به میزان 100 درصد (اکنون 62 درصد افزایش) و لکوموتیوهای C30-7 به میزان 190 درصد افزایش یافت. (با این تجربیات از ابتدای دهه 90 پیشنهاداتی برای افزایش کشش لکوموتیو به مدیران راه آهن و انجمن صنفی داده شد) 

علاوه بر کشش لکوموتیو که بار محوری لکوموتیو نیز در آن تاثیر مستقیم دارد عوامل دیگری مانند سیر روزانه، فراز غالب مسیر، برقی بودن راه آهن، تعمیرات و سرویس روزانه (زمان بازدید و تعمیرات و سوخت گیری و تکمیل شن و ...)، سیستم مانیتورینگ ناوگان (توزین و بازدید قطار برای گرمی سرمحور، بریدگی چرخ و ...) نیز بر بهره وری لکوموتیو اثر می گذارند.

برای روشن شدن بیشتر عامل فراز غالب به تجربه BHP استرالیا اشاره می شود، این شرکت در مسیر باردار (معدن به بندر) فراز را 5 درهزار و در مسیر خالی بندر به معدن فراز را 15 درهزار طراحی کرده بود که به صورت منطقی بار قابل حمل هر لکوموتیو را می افزاید (بهره وری لکوموتیو در چنین مسیری نسبت به مسیری مانند بافق بندر عباس بیش از دو برابر می شود که در کنار عواملی مانند بار محوری لکوموتیو و سیستم چسبندگی هزینه نگهداری و سهم لکوموتیو در حمل و نقل هر واحد حمل را کاهش و راه آهن را مستطیع می نماید)، یا برقی کردن راه آهن مانند روسیه و قزاقستان امکان سیر بیشتر روزانه برای هر لکوموتیو را فراهم می کند و سیستم مانیتورینگ ناوگان اتلاف وقت لکوموتیو را برای بازدید قطار در مسیر، کاهش می دهد.            

شرکت BHP به عنوان یکی از پیشگامان فناوری حمل و نقل ریلی بار معدنی در استرالیا (با 31 میلیارد دلار درآمد 2016) در یک مقایسه جهانی در 2006 (1385) با چند راه آهن دیگر، بهره‌وری لکوموتیو باری در برزیل را 757 میلیون تن کیلومتر بر لکوموتیو در سال (MNTK/LY) و در استرالیا (BHP) 573 (MNTK/LY) و معدنی سوئد 247 (MNTK/LY) اعلام نموده است (به ترتیب 15، 11 و 5 برابر ایران در برزیل، استرالیا و سوئد).

در راه آهن ایران در سال 85 با 636 لکوموتیو حدود 33 میلیارد واحد حمل جابجا شد که قریب 52 میلیون واحد حمل (تن کیلومتر و نفر کیلومتر) بر لکوموتیو در سال می گردد. (کمتر از 7 درصد برزیل و کمتر از 9 درصد استرالیا و کمتر از 21 درصد سوئد، در مناطق معدنی ایران کمی تعدیل می شود)

* کارشناس حمل و نقل