◄ عملکرد بخش ریلی در دوره وزرای راه و شهرسازی

1- در دوره تصدی مرحوم حمید بهبهانی در سمت وزارت راه و ترابری وقت و پیش از ادغام این وزارتخانه با وزارت مسکن و شهرسازی که منجر به تشکیل وزارت راه و شهرسازی کنونی شد، شاخص های عملکرد حمل بار با وجود افزایش جمعیت ناوگان واگن باری نوسانی بوده است و سهم تُن کیلومتری ریل از کل بار حمل شده زمینی، روندی نزولی داشته است. همچنین بهره وری واگن های باری در دوره وزارت ایشان در میان سال های بررسی شده، کمترین مقادیر را به خود اختصاص داده است.  اما در بخش مسافری، عملکرد مطلوب بوده است به طوری که جابه جایی مسافر و بهره وری واگن های مسافری به طور مستمر افزایش یافته است. در بخش نیروی کشش نیز در دوره وزارت ایشان، درصد آماده به کاری لوکوموتیو ها به طور متوسط 60 درصد است که با توجه به درصد آماده به کاری فعلی (حدود 52 درصد)، عدد قابل قبولی است.

2- در دوره وزارت علی نیکزاد ثمرین به عنوان اولین وزیر راه و شهرسازی پس از ادغام دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن و شهرسازی، با توجه به افزایش پیوسته تعداد واگن های باری، مانند دوره قبل و بعد از ایشان، حمل بار داخلی افزایش یافته است ولی عملکرد حمل بار ترانزیت ریلی نزولی بوده است. سهم راه آهن از کل حمل بار زمینی در این دوره در حدود 10.5 درصد ثابت بوده است. در این دوره، رکورد جابه جایی مسافر ریلی با مقدار عملکرد 17.9 میلیارد نفر-کیلومتر به ثبت رسیده است که تاکنون این عملکرد، دیگر قابل دستیابی نبوده است و البته این در شرایطی بوده که تعداد واگن های مسافری رشد خوبی داشته و در مجموع شاهد کاهش بهره وری سرانه واگن های مسافری بوده ایم. در این دوره، در بخش نیروی کشش، عملکرد راه آهن قابل قبول نبوده است به طوری که حدود 60 لوکوموتیو از چرخه خدمت خارج شده است که در نوع خود یک سقوط دردناک به حساب می آید. همچنین درصد آماده به کاری لوکوموتیو ها در دوره وزارت ایشان حدود 56 درصد است که کمتر از دوره های دو وزیر قبل و بعد از ایشان است.

3- پس از نیکزاد ثمرین، عباس آخوندی به عنوان وزیر راه و شهرسازی منصوب شد. به طور کلی بخش حمل و نقل ریلی در زمان وزارت ایشان، عملکرد خوبی هم در مقادیر شاخص های جمع عملکرد و هم در شاخص های بهره وری به ثبت رسانده است. در این دوره، شاخص های عملکرد حمل بار و نیروی کشش روبه رشد بوده است. در این دوره تعداد زیادی لوکوموتیو بازسازی و به لوکوموتیو های آماده به کار اضافه شدند و تعداد لوکوموتیو های نو اضافه شده به شبکه نیز مطلوب بوده است. سهم حمل بار ریلی از کل حمل بار زمینی کشور در این دوره از حدود 10.5 درصد به 13.5 درصد رسید که رشد خوبی در اجرای سیاست های کلان کشور مبنی بر ارتقای سهم حمل و نقل ریلی به شمار می رود. متاسفانه در دوره قبل و بعد ایشان، خالص تغییرات لوکوموتیو های آماده به کار منفی بوده است. اما در بخش مسافری، روند تقریباً صعودی قبل از ایشان ادامه نیافت و عملکرد جابه جایی مسافر و بهره وری واگن های مسافری اندکی کاهش یافت.

4- دوره تصدی محمد اسلامی در مسند وزارت راه و شهرسازی، در حقیقت دوره شروع افت جدی عملکرد بخش حمل و نقل ریلی کشور و ایجاد مشکلات بزرگ و ادامه دار بود. در دوره وزارت ایشان عمده وعده ها و همچنین اهداف تعیین شده در برنامه ششم توسعه تحقق نیافت. در این دوره، اصرار برای ادامه تصدی گری های دولتی و مشکلات مالی و بودجه ای منجر به کاهش تمایل به سرمایه گذاری در بخش ریلی و همچنین ضعف و ناتوانی شرکت راه آهن در تعمیر و نگهداری خطوط ریلی و لوکوموتیو های تحت مالکیت دولت شد و همچنان که در آمارها مشهود است، افت شدید آماده به کاری لوکوموتیو ها از دوره وزارت ایشان آغاز شد و در دوره ایشان حدود 80 دستگاه لوکوموتیو از رده خارج شد که معادل حدود 15 درصد توان لوکوموتیو های فعال کشور است. درصد آماده به کاری لوکوموتیو ها در دوره وزارت ایشان از حدود 63 درصد به 55 درصد رسید که در حقیقت ریشه و آغازگر روند نزول شدید عملکرد راه آهن در 5 سال اخیر بوده است. در دوره آقای اسلامی، سهم شیوه ریلی از کل حمل بار زمینی کشور، از 13.5 درصد به 11.2 درصد کاهش یافت که بازگشت واضحی از توفیقات قبلی دولت در این شاخص بسیار مهم تلقی می شود. از طرفی در همین دوره شیوع بیماری کرونا منجر به کاهش شدید تعداد مسافر ریلی شد، اما همچنان که از آمارها مشخص است، در دوره همه گیری بیماری کرونا عملکرد حمل بار ریلی نسبت به سال های قبل از آن رشد قابل توجهی نداشته است.

5- با آغاز کار دولت سیزدهم، مرحوم رستم قاسمی به عنوان وزیر راه و شهرسازی انتخاب شد. متاسفانه در دوره وزارت ایشان انتخاب مدیرعامل شرکت راه آهن بر اساس معیارهای تخصصی صورت نگرفت و فردی کاملا ناآشنا با حوزه حمل و نقل ریلی بر کرسی مدیرعاملی شرکت راه آهن تکیه داد. این موضوع منجر به تسریع و تشدید خروج لوکوموتیو ها از آماده به کاری و کاهش بی سابقه حمل بار ریلی شد. پس از مرحوم رستم قاسمی، مهرداد بذرپاش به عنوان وزیر و راه وشهرسازی منصوب شد. در دوره وزارت ایشان تشکل های صنفی و علمی غیردولتی، کارشناسان متعدد دولتی و خصوصی و همچنین اساتید دانشگاهی، درخواست برکناری مدیرعامل راه آهن را به خاطر سقوط شاخص های عملکرد و بهره وری و رشد سوانح مطرح نمودند که متاسفانه با بی توجهی وزیر راه و شهرسازی مواجه شدند. خسارات و عدم النفع وارد شده به بخش خصوصی و دولتی حمل و نقل ریلی کشور در این دوره بی سابقه بوده است. حاصل عملکرد سه ساله دو وزیر دولت سیزدهم در بخش ریلی، کاهش شدید عملکرد حمل بار ریلی با وجود تزریق ناوگان جدید واگن و لوکوموتیو به شبکه بوده است. در این دولت، سهم شیوه ریلی از کل حمل بار زمینی کشور، از 11.2 درصد به 9 درصد کاهش یافته است که نشانگر تشدید روند افت آغاز شده در دوره وزیر قبلی است. این دوره کوتاه، به طور خالص نزدیک به 50 دستگاه لوکوموتیو بر اثر سوانح یا انواع دیگر از کار افتادگی، از خدمت دهی در شبکه ریلی خارج شده اند. این مشکلات موجب شده تا سرمایه گذاران خصوصی، دیگر تمایلی به فعالیت در بخش حمل و نقل ریلی کشور نداشته باشند و حتی برخی از آن ها اعلام نمودند که تصمیم به خروج کامل از این صنعت را دارند.

فایل عملکرد وزرای راه و شهرسازی اینجاست.