جنگ کریدورها

رقابت های ژئوپلیتیکی و اقتصادی در عصر حاضر دیگر محدود به درگیری های سنتی نظامی نیستند، بلکه در اشکال متنوعی از جمله جنگ های اقتصادی، دیپلماسی زیرساختی و تغییر مسیر تجارت جهانی بروز یافته اند. یکی از مهم ترین محورهای این رقابت، تلاش برای ایجاد کریدورهای تجاری جدید است که توسط ائتلاف غیررسمی چین، ایران، روسیه و کره شمالی (CIRN) هدایت می شود. این ائتلاف با هدف کاهش نفوذ غرب و بازتعریف مسیرهای تجاری و سرمایه گذاری جهانی، گام های راهبردی مهمی برداشته است.

پشت پرده ناآرامی های سوریه؛ باز هم ترانزیت، باز هم تروریسم!​

کریدورهای تجاری؛ صحنه جدید رقابت

پس از تحریم های غرب علیه روسیه در پی جنگ اوکراین و انسداد مسیرهای تجاری دریای سیاه، کشورهای CIRN تلاش خود را بر بازتعریف کریدورهای تجاری متمرکز کرده اند. کاهش شدید حجم تجارت از مسیر سنتی کریدور شمالی (پل زمینی اوراسیا) از سال 2022 به این سو، فرصت های جدیدی برای مسیرهای جایگزین ایجاد کرده است.

دو مسیر اصلی که اکنون به رقابت با کریدور شمالی پرداخته اند عبارتند از:

1. کریدور میانی: این مسیر از چین آغاز شده، از قزاقستان، دریای کاسپین، آذربایجان، گرجستان و ترکیه عبور کـرده و به اروپا می رسد.

2. کریدور جنوبی: این مسیر نیز از چین شروع شده و از آسیای مرکزی، ایران و ترکیه عبور کرده و به دریای مدیترانه می رسد.

همچنین، کریدور شـمال-جنوب (INSTC) که روسیه و ایران بر توسعه آن تمرکز کرده اند، به عنوان مسیری مقرون به صرفه تر و کوتاه تر نسبت به کانال سوئز، جایگاه ویژه ای در راهبردهای اقتصادی این کشورها پیدا کرده است.

نقش ایران در معادلات تجاری جدید

کشورمان ایران به عنوان نقطه تلاقی کریدورهای جنوبی و شمال-جنوب، نقش کلیدی در ائتلاف CIRN ایفا می کند. سرمایه گذاری های مشترک ایران و روسیه در توسعه راه آهن ها و مسیرهای آبی، از جمله سرمایه گذاری 25 میلیارد دلاری در تابستان 2024، نشان از تلاش این کشورها برای تقویت زیرساخت های حمل ونقل منطقه ای دارد.

همچنین، راه اندازی اولین قطار باری ایران به چین از مسیر قزاقستان و ترکمنستان در تابستان ۲۰۲۴ بخشی از تلاش های ایران برای تقویت جایگاه خود در این شبکه های تجاری است.

چالش ها و فرصت ها برای غرب

با تقویت نقش کریدورهای تجاری جدید، غرب نیز تلاش کرده است تا نفوذ خود را در این مناطق افزایش دهد. سرمایه گذاری در مسیرهای جایگزین که کمترین وابستگی را به ایران و ترکیه داشته باشند، از جمله استراتژی های غرب برای مقابله با نفوذ ائتلاف CIRN است.

در همین راستا، مسیرهایی که از دریای سیاه به اروپا متصل می شوند، به ویژه کریدور میانی شاخه B که از قفقاز و دریای سیاه به بنادر رومانی و بلغارستان می رسد، به عنوان گزینه ای با ریسک ژئوپلیتیکی کمتر در نظر گرفته شده اند.

جنگ کریدورهای تجاری در واقع انعکاسی از تحولات گسترده تر در نظم جهانی است. کشورهای عضو CIRN با سرمایه گذاری در زیرساخت های جدید، تلاش می کنند تا وابستگی به غرب را کاهش داده و قدرت اقتصادی و سیاسی خود را تقویت کنند. در مقابل، غرب نیز با توسعه مـسیرهای جایگزین و تقویت همکاری های منطـقه ای، سعی در حفظ نفوذ خود دارد. نتیجه این رقابت نه تنها بر ساختار اقتصاد جهانی تأثیر خواهد گذاشت، بلکه می تواند آینده روابط ژئوپلیتیکی در اوراسیا را نیز شکل دهد.