◄ چه مسیرهایی برای خرید هواپیما باز است؟
ایلخانی عنوان کرد: «راهی برای دورزدن تحریم برای خرید هواپیما نیست و آمریکا همه حرکات ما را زیر نظر دارد؛ شرایط فعلی صنعت هواپیمایی بسیار سخت شده است به‌طوری‌که می‌توان گفت تحریم چهل سال گذشته یک‌طرف و این یک سال گذشته در طرف دیگر.»
اخیرا معاون عملیات ایران‌ایر از برنامه این شرکت هواپیمایی برای خرید و یا اجاره هواپیما برای گسترش پروازها خبر داده است. حسن قاسمی در این رابطه گفته است که ما بعد از عملیات پروازهای حج پروازهای اروپایی خود را به‌مانند گذشته انجام خواهیم داد و نیازی به شرکت خارجی نداریم، اما اگر ما بتوانیم هواپیمایی اجاره و یا خریداری کنیم می‌توانیم فرکانس پروازهای خود را گسترش بدهیم.
به گزارش تین نیوز، در راستای اعلام این خبر بسیاری از متخصصان و فعالان صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور سؤالاتی را مطرح کردند مبنی بر اینکه خرید و یا اجاره هواپیما در شرایطی که میزان عرضه از تقاضا در صنعت حمل‌ونقل هوایی بیشتر است به چه میزان منطقی خواهد بود؟ با توجه به تحریم‌ها چه گزینه‌هایی پیش روی هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران «هما» برای خرید هواپیما است؟ هما به پشتوانه کدام منابع مالی اقدام به خرید و یا اجاره هواپیما خواهد کرد؟
این خریدها طبق تدوین کدام نقشه توسعه ناوگان انجام خواهد شد؟ در راستای بررسی این سؤالات هفته‌نامه «حمل‌ونقل» به سراغ محمدعلی ایلخانی که سوابقی هم چون سرپرستی شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران، مشاور سابق وزیر راه‌وشهرسازی در امور هوانوردی، سرپرستی سازمان هواپیمایی کشوری و مدیرعاملی و رئیس هیئت‌مدیره چند شرکت فعال را در کارنامه کاری خود دارد رفتیم.
ایلخانی می‌گوید: «راهی برای دورزدن تحریم برای خرید هواپیما نیست و آمریکا همه حرکات ما را زیر نظر دارد؛ شرایط فعلی صنعت هواپیمایی بسیار سخت شده است به‌طوری‌که می‌توان گفت تحریم چهل سال گذشته یک‌طرف و این یک سال گذشته در طرف دیگر.»
آقای ایلخانی به اعتقاد شما در شرایط کنونی به چه میزان خرید هواپیما توسط ایران‌ایر منطقی به نظر می‌رسد؟
به اعتقاد من نه‌تنها هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران بلکه کشور نیازمند هواپیما است. هواپیماهایی که درحال‌حاضر در چرخه صنعت حمل‌ونقل هوایی فعال هستند، مناسب مقاصد و نیاز کشور نیستند. ما در کشور فرودگاه‌هایی ساختیم و بر اساس آن نیازی را ایجاد کرده‌ایم اما هواپیمای مناسب در راستای پاسخگویی به این نیازها را نداریم.
برای مثال مسافران هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران با توجه به مشکل سوخت‌گیری این شرکت در فرودگاه‌های خارجی با مشکل روبه‌رو هستند. درحال‌حاضر مسافرانی که در مقاصد بین‌المللی با هواپیماهای ایرلاین‌های داخلی پرواز می‌کنند ناچار هستند مسیر پنج ساعته را به دلیل توقف در فرودگاه‌های دیگر برای سوخت‌گیری هشت ساعته پرواز کنند.
طبق اعلام معاون سازمان هواپیمایی کشوری، یکی از دلایل کاهش سفر هوایی افزایش عرضه نسبت به تقاضا است؛ حال با توجه به این موضوع و البته گرانی بلیت هواپیما چه دلیلی برای خرید هواپیما وجود دارد؟ آیا بازار صنعت هوایی دیگر کشش افزایش عرضه را دارد؟
اینکه عنوان می‌شود به دلیل افزایش عرضه نسبت به تقاضا در شرایط کنونی دیگر صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور نیازی به هواپیما ندارد، منطقی نیست. همان‌طور که در ابتدا به آن اشاره کردم ما درحال‌حاضر با کمبود هواپیما در کشور روبه‌رو هستیم و ناوگان موجود پاسخگوی نیاز فعلی صنعت حمل‌ونقل هوایی نیست.
البته اینکه قدرت خرید مردم کاهش یافته است یک واقعیت است، اما این موضوع تنها در صنعت هوایی احساس نمی‌شود زمانی که شرایط اقتصادی کشور دچار چالش می‌شود همه موارد تأثیر می‌گذارد ازجمله حمل‌ونقل هوایی؛ به‌هرحال مردم سرریز درآمد خود را صرف سفر و تفریح می‌کنند اما این موضوع دلیل بر این نیست که ما در صنعت هوایی نیازی به خرید هواپیما نداریم.
به‌هرحال سفرهای هوایی داخلی و خارجی در کشور متأثر از وضعیت نامطلوب اقتصادی در کشور است اما مگر این شرایط تا چه زمانی پایدار است؛ اگر یک سال دیگر این شرایط به یک ثباتی برسد خرید هواپیما کار یکی-دو روز نیست. صنعت هوایی کشور نیازمند تقویت بنیه است تا به‌محض اینکه تقاضا در بخش حمل‌ونقل ایجاد شد صنعت بتواند پاسخگو باشد.
منابع مالی در اختیار هما و حتی دولت به چه میزان اجازه خرید هواپیما را به ایران‌ایر می‌دهد؟
خرید هواپیما در دنیا اساسا با اعتبار انجام می‌گیرد نه پول نقد. با توجه به اینکه ما تحریم هستیم اول از اینکه هواپیما به ما نمی‌فروشند دوم از اینکه حتی اگر هواپیما به ما بفروشند بانک‌های خارجی به‌هیچ‌عنوان حاضر به فاینانس‌کردن نیستند. از همین رو ما مجبور هستیم که کل پول هواپیما را نقدا بپردازیم تا بتوانیم هواپیما را بخریم این در حالی است که هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران و سایر شرکت‌های هواپیمایی هیچ منبعی اعتباری برای خرید هواپیما ندارد مگر اینکه بانک‌های داخلی پا پیش بگذارند.
در گذشته از منابع صندوق توسعه ملی برای خرید هواپیما استفاده می‌شد اما اکنون صندوق توسعه ملی ضرورت‌های دیگری اولویت پیدا کرده است از همین رو بانک‌ها تنها گزینه پیش روی ایران‌ایر برای خرید و یا اجاره هواپیما هستند. ایران‌ایر هم به این موضوع واقف است و امیدوار دارد بتواند از بانک‌ها منابع مالی موردنیاز خود را تأمین کند کما اینکه برای خرید هواپیمای ATR این بانک‌های داخلی بودند که حمایت کردند تا این خریدها محقق شود.
به اعتقاد شما ایران‌ایر بر اساس نقشه راه از پیش تعریف شده‌ای، قصد خرید هواپیما را دارد؟
قطع به یقین یک ایرلاینی مانند ایران‌ایر که سابقه حضور بسیار طولانی در صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور را دارد، اقدام به برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت و بلندمدت کرده است اما متأسفانه به دلیل اینکه ایران‌ایر یک شرکت هواپیمایی دولتی است فوق‌العاده تحت تأثیر فشارهای بین‌المللی که به ایران تحمیل می‌شود قرار گرفته و نمی‌تواند برنامه‌های خود را اجرا کند.
شما توجه داشته باشید عمده دلیل زمین‌گیر شدن بخشی از ناوگان هوایی کشور به دلیل نوسان قیمت دلار است و ایرلاین‌ها دیگر استطاعت خرد قطعات هواپیما را ندارند از همین رو نمی‌توان گفت که ایرلاین‌ها هیچ برنامه‌ریزی کوتاه و یا بلندمدتی برای حضور آینده خود در صنعت هوایی کشور ندارند. بلکه فشارهای بین‌المللی مانع از اجرایی‌کردن برنامه‌های آنها است از همین رو ایرلاین‌ها روی به برنامه‌های موقت و کوتاه‌مدت آورده‌اند.
درحال‌حاضر راهی برای خرید هواپیما از خارج از کشور برای ایران‌ایر وجود دارد؟
خیر، با توجه به تحریم‌های موجود امکان خرید هواپیما از سایر کشورها برای ایران‌ایر وجود ندارد.
آیا ایران‌ایر می‌تواند از طریق سایر ایرلاین‌های داخلی مانند هواپیمایی چابهار که متعلق به صندوق بازنشستگی این شرکت است به‌نوعی تحریم‌ها را دور بزند و اقدام به خرید هواپیما کند؟
هواپیمایی چابهار به دلیل اینکه زیرمجموعه صندوق بازنشستگی هما است عمدتا حکم یک محلل را برای هما ایفا می‌کند. چابهار از خودش هواپیمایی ندارد بلکه ایران‌ایر در گذشته برای چابهار هواپیما پیدا می‌کرد و این شرکت به دلیل اینکه یک شرکت خصوصی بود می‌توانست از صندوق توسعه ملی وام بگیرد و خرید را برای ایران‌ایر انجام دهد و درنهایت مالک هواپیما صندوق بازنشستگی هما بود و درنهایت هواپیما را به شکل قانونی به ایران‌ایر اجاره می‌دادند.
اما خرید هواپیما برای هواپیمایی چابهار به این راحتی‌ها نیست. زمانی که شما به خارج از کشور می‌روید و هواپیما می‌خرید اولین اقدام گرفتن تعهد مبنی بر اینکه این هواپیما به‌هیچ‌وجه به سمت ایران نرود و دومین تعهدی دیگر این است که این هواپیما حق فروش به ایرلاین‌هایی که تحت تحریم آمریکا هستند وجود ندارد و ایران‌ایر هم جزء شرکت‌های هواپیمایی است که تحت تحریم آمریکا است. از همین رو شرایط به این آسانی‌ها نیست که یک شرکت تأسیس شود و برود برای ایران‌ایر هواپیما بخرد و آمریکایی‌ها نیز متوجه نشوند.
درحال‌حاضر که ایران‌ایر عهده‌دار تمامی پروازهای حج است و سایر ایرلاین‌ها از جمله ماهان، آسمان و قشم‌ایر به کمک ایران‌ایر آمده‌اند اما بعد از پروازهای حج ایران‌ایر تنها می‌تواند با دو ناوگان ایرباس ۳۳۰ پسابرجامی خود به اروپا پرواز کنند اما سایر هواپیماها نیازمند سوخت‌گیری مجدد هستند که در نهایت این شرایط به روی ارائه خدمات به مسافران بسیار تأثیر گذاشته است که قطعا با تداوم این روند مسافران به سراغ سایر ایرلاین‌های خارجی می‌روند و هما بازار خودش را از دست می‌دهد.
