قاتلی که همه می‌شناسند اما دستگیرش نمی‌کنند!
آلودگی هوا بار دیگر مدارس پایتخت را به تعطیلی کشانده و تنفس شهروندان را تنگ کرده و سالانه هزاران آدم را می‌کشد اما به جای دستگیری عوامل این قاتل دودزا، رسانه‌ها و مسئولان باز هم به دنبال مقصر می‌گردند که تجربه نشان داده کاری عبث است و دردی را دوا نمی‌کند.
علیرغم اینکه ازدیاد و کیفیت پایین خودروها، حمل‌و نقل دودزا و فرسوده به‌عنوان مهم‌ترین دلیل آلودگی هوا ثابت شده، چرا عزم جدی برای مدیریت آن صورت نمی‌گیرد؟ چرا شهرداران کلان‌شهرها و دولت‌ها به‌عنوان متولیان اصلی امور سعی دارند این معضل را به گردن دیگری بیندازند؟ چرا از تجربیات مدیریتی و تعاملی کلان‌شهرهای دنیا استفاده نمی‌شود؟
۸۰ درصدی‌ها در شهر!
این جمله تکراری را بسیاری از مسئولان و کارشناسان گفته‌اند: «حدود ۸۰ درصد آلودگی هوا، مربوط به حمل‌و نقل شهری و خودروهاست.» رئیس‌‌جمهوری در جلسه هیئت دولت، رفع آلودگی هوا، جان و سلامت مردم را جزء اولویت‌های نخست دولت اعلام کرده است. محمد رستگاری، معاون نظارت و پایش حفاظت محیط زیست تهران هم اخیرا اعلام کرد که ۸۰ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از منابع متحرک شامل خودروها و موتورسیکلت‌هاست و ۲۰ درصد ناشی از منابع ساکن است.
مهرداد بائوج لاهوتی، نماینده مجلس هم پیشتر گفته بود ۸۰ درصد آلودگی هوا مربوط به خودروهاست، پس استفاده از حملونقل عمومی باید گسترش یابد. محمد درویش از فعالان محیط زیست هم بر این باور است که بین ۸۰ تا ۸۳ درصد آلودگی هوا مربوط به خودروهای شخصی است و اگر حملونقل ریلی زیرزمینی کامل شده بود هرگز این معضلات پیش نمی‌آمد. مدیران و مسئولان شهری هم دقیقا این موضوع را عنوان کرده‌اند.
به گفته قالیباف شهردار تهران، ۸۰ درصد آلایندگی پایتخت مربوط به وسایل متحرک است که با ساخت مترو می‌توان آلودگی هوا را کاهش داد. مازیار حسینی، معاون حملونقل و ترافیک شهرداری نیز با بیان اینکه بیش از ۸۰ درصد منشا آلودگی هوا مربوط به وسایل نقلیه است معتقد است وسایل نقلیه دیزلی و خودروهای کاربراتوری در افزایش آلودگی هوا تأثیرگذارند. سیدمحسن طباطبایی مزدآبادی، دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری هم معتقد است حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد از تولید آلاینده‌های هوا خصوصا در کلان‌شهرها، در ایران و جهان، ناشی از حملونقل است.
قاتل خاموش اما پرهزینه
آمار متفاوتی از مرگ‌ومیر بر اثر آلودگی هوا که قاتلان کم سروصدا اما پرهزینه هم هستند، در تهران و ایران منتشر شده است. لاهوتی نماینده لنگرود، اخیرا از فوت سالانه سه هزار نفر در تهران به خاطر آلودگی هوا خبر داده و وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوا، معتقد است در ایران، سالانه شش هزار نفر به‌دلیل آلودگی هوا می‌میرند.
این درحالی است که حتی آمار مرگ‌ومیر ۲۶ هزار نفری در کشور در سال ۲۰۱۲ از سوی مجلات معتبر دنیا بیان شده است. به گفته کارشناسان، آلودگی هوا و خسارت‌های ناشی از تعطیلی‌ها، روزانه حدود هزار میلیارد تومان هزینه دربردارد و به ضرر بودجه عمومی است درحالی که سیستم کارآمد حملونقل می‌توانست بخش عمده‌ای از آلودگی هوا را کاهش دهد.
با همه اینها، پرسش این است اکنون که دولتی‌ها، مجلسی‌ها، شهرداری‌ها، کارشناسان شهری و محیطزیست همگی بر اولویت داشتن رفع آلودگی هوا و اینکه خودروها مهم‌ترین دلیل آن هستند، اتفاق‌نظر دارند و علت مرگ‌ومیر چندین هزار ایرانی به همین موضوع برمی‌گردد، واقعا چرا معضل ۸۰ درصدی‌ها همچنان باقی است و چرا جان انسان‌ها برای هیچ‌کس در عمل مهم نیست؟!
کمبود بودجه، دلیل اصلی مشکل آلودگی هوا عنوان شده است. دولتمردان و سازمان محیطزیست از کمبود بودجه و اولویت‌های دیگری مانند ایجاد اشتغال و رفع معضلات اقتصادی و اعتباراتی می‌گویند که مجلس آن را تصویب می‌کند.
مدیریت شهری از عدم توجه دولت به تخصیص بودجه و سهم خود در توسعه حملونقل عمومی می‌نالد، منتقدان مدیریت شهری از تخصیص بودجه‌ها به طرح‌های غیر‌اولویت‌دار مانند پل صدر می‌گویند و برخی از صاحبنظران هم در دفاع یا انتقاد از دولت یا شهرداری، آلودگی هوا را به مسائل سیاسی پیوند می‌زنند. نتیجه، کلاف سردرگمی است که در نهایت به تخریب یکدیگر ختم می‌شود اما مشکل پابرجاست!
مشکل همچنان باقی است
افزایش بودجه پیشنهادی سازمان محیطزیست هم به بیش از ۱۷۰ میلیارد تومان و حتی صرف ۲,۵ درصد درآمد ملی کشور برای آلودگی هوا نیز کارآمد نبوده است. همچنین بنا به اظهارات مسعود رنجبریان، مدیرکل برنامه‌ریزی و توسعه شهری معاونت حمل ونقل و ترافیک در تیرماه امسال، تنها ۲۴۵ میلیارد تومان در سال ۹۵ به منظور توسعه حملونقل زیرزمینی یا مترو از سوی دولت برای سال جاری مصوب شده که تنها یک درصد از سهم ۵۰ درصدی‌اش برای توسعه مترو است.
البته دولت نیز مشکلات بودجه‌ای و اولویت‌های دیگر را دلیل آن می‌داند. جایگزینی موتورسیکلت‌های بنزینی با برقی، نوسازی تاکسی‌های فرسوده، نوسازی اتوبوس‌ها و مینی‌بوس‌های فرسوده و طرح‌هایی مانند «کاهش» از سوی شهرداری و دولت در مقایسه با رشد آلاینده‌ها کند و ناامیدکننده است.
انحصار خودروسازی و تولیدات بی‌کیفیت هم قصه‌ای تکراری است. به نظر می‌رسد برخلاف اظهارات مسئولان واقعا آلودگی هوا اولویت ما نیست چون حملونقل عمومی اولویت ما نیست! علیرغم آنکه درد مشخص است و راه درمان نیز هم، اراده‌ای برای نگاه فرابخشی وجود ندارد.
تعامل تمامی نهادهای دست‌اندرکار اعم از دولت، مجلس، شهرداری‌ها، نهادهای غیردولتی از طریق عرضه سوخت یورو ۴ و ۵، اعمال آن توسط خودروسازان، توسعه حملونقل عمومی خصوصا مترو در کلان‌شهرها و افزایش هزینه‌های استفاده از خودروهای شخصی در کلان‌شهرها، راهکارهای مهمی هستند که بدون مشارکت شهروندان، عملی نیست و هر وعده‌ای، خیال خام است. همگی ما که با خودروهای شخصی و موتورسیکلت‌های فرسوده -ولو از روی ناچاری- در شهر تردد می‌کنیم، جزء آن ۸۰ درصدی‌ها و همدستان قاتل خاموش هستیم!
لینک خبر
