◄ وقتی سایه امنیتی حاکم بر صنعت هوانوردی شعاع عمل تشکل‌های غیر دولتی را کم می‌کند

تین نیوز | "بررسی موفقیت‌ها و دلایل عدم كارایی جوامع تخصصی و Ngo های موجود در صنعت هوانوردی کشور" موضوعی بود که در یکی دیگر از میزگردهای آنلاین گروه "مدیریت هوایی" که یکی از گروه‌های فعال در شبکه‌های اجتماعی موبایل است، مورد بررسی قرار گرفت.

نظر برخی از اعضای گروه در مورد موفقیت‌ها و دلایل عدم كارایی جوامع تخصصی و Ngo های موجود در صنعت هوانوردی در ادامه آمده است:
لینک بخش نخست


* سازمانهای غیر رسمی اگر خوب هدایت و سازماندهی شوند و سازمان رسمی دارای رهبری قوی باشد می تواند با تسهیل روابط درون سازمانی، پویا نمودن مراودات و تقویت فرهنگ سازمانی و تخلبه روانی کارکنان عصای دست سازمان رسمی باشد. این سازمان ها به عنوان سوپاپ اطمینان سازمان های رسمی هستند که مدیران واپسگرا و غیر کارافرین که از تغییر و پویایی گریزانند و هر تغییر و پویایی را سم می دانند از وجود این نهادها ابراز نگرانی و وحشت می کنند و سعی در تخطیه آنان دارند و اصولا نمی دانند که نمی دانند.

* وقتی تصدی ها در اختیار بخش خصوصی باشد اعضای موسسه مردم نهاد کارمند دولت نیستند کارمند بخش خصوصی هستند، همراه می شوند و به دنبال اصلاح امور و قبولاندن موضوع به دستگاه حاکمیت تخصصی یعنی سازمان هواپیمایی کشوری خواهند بود.
در وضع موجود تعارض وجود دارد چون بخشی از دولت تصدی را در اختیار داسته و از منافع دولت دفاع می کند نه از کارمند خود. 

*  به نظر بنده، اهداف هر Ngo, هر چه باشد،تا منافع قانون گذار و حاکم تامین نشود، فقط در حد یک کار فرهنگی و شو سیاسی اجتماعی اجازه حضور و تأثیر خواهد داشت. 

* باید بر عکس شود. دولت باید تحت تاثیر تشکل ها باشد. همچون ژاپن که نخست وزیرش گفت نخست وزیر اصلی ما رییس تشکل بخش خصوصی است. دولت همیشه از بخش غیردولتی عقب است. 

* تا بخش خصوصی قوی در صنعت راه انداری نشود با این مشکلات مواجهیم زیرا این ها بازی ظاهری دمکراتیک مابانه به شمار می آید. یعنی دستگاه های دولتی علاقه دارند آنها در جهت منافع آن شرکت دولتی حرکت کنند و نه منافع ملی کشور.

* تشکل های صنفی، سمن ها و .... نتیجه نظریه توسعه سیاسی در دولت اصلاحات بود که شکل گیری آنها با هدف واگذاری امور اجرایی به خود مردم از طریق صنوف یا گروه های داوطل، محور بود. اما به دلیل تغییر ذائقه سیاسی طی دولت های بعد عملا از این اهداف دور شدند.
لذا احیای جامعه متخصصین مراقبت پرواز و ایجاد جوامع دیگر که ذکرشان توسط اساتید شد فقط ناشی از اقبال دولت اصلاحات بود و بس...
با این وجود عملکرد صنفی جامعه مراقبین پرواز و نقش مشاوره ای این تشکل به همراه پیگیریها در سطح مجلس و دولت نشاندهنده توانمندی چنین تشکلهایی در راستای کمک به سازمانهای مرتبط می باشد...
نتیجه این که اساسی ترین عامل بروز بیشتر چنین تشکلهایی صبر و پیگیری اقدامات در قالب اصول سازمان و مدیریت است. یعنی کماکان هیات مدیره این تشکلها با تهیه ساختار مناسب و حوصله در امور نقش مشاوره ای و حمایتی خود را دنبال کنند و با تماس مستمر با دولت به دنبال کسب جایگاه باشند... 

* چگونه است که در همین نظام اداری و حاکمیتی، سازمانی مثل نظام مهندس ساختمان کشور،سال به سال بیشتر در تامین منافع شاغلین حرفه های معماری،عمران،مکانیک و برق و الکترونیک،موفق تر بوده است!!!؟؟؟تعاملشان با شهرداری ها و شوراهای شهر با چه کیفیت و کمیتی است!!!؟؟؟ آیا این گونه تعاملات میتواند مطلوب در صنعت هوانوردی کشوری و شاغلین و مشتریانش باشد!!؟؟

* باید با آسیب شناسی نوع نهادها و نه عملکرد آنها در صدد روی آوردن به یک سازمان غیر دولتی جامع برای صنعت هوانوردی باشیم.

* سازمان نظام مهندسی هم نان بعضی از اعضای تاثیر گذار خود را می خورد.

* موفقیت نظام مهندسی در ساختار قانونی آن و فعال بودن اعضا و خصوصی بودن اکثر فعالیت های بخش است البته تاثیر برخی افراد در اقتدار آن را هم نمی توان نادیده گرفت و دارای اتحاد هستند همانند نظام پزشکی.

* اعضای تاثیر گذار را نباید نادیده گرفت، ضمن اینکه سایه امنیتی حاکم بر صنعت هواپیمایی را در شعاع عمل تشکل ها بسیار تعیین کننده می باشد.

* یکی از موفقیتهای جامعه متخصصین مراقبت پرواز در سانحه تاسف بار C130 نهاجا بود که به عنوان یک مشاور کاربلد و امین اطلاعات خوبی را در اختیار مجلس و قاضی پرونده قرار داد. 
 
*  یکی از موفقیت های جامعه متخصصین مراقب پرواز، ایجاد تصویر یک امنیت مطلوب شغلی در بررسی سوانح هوایی به ویژه در سانحه c 130بوده است.

* بخش عمده ای از قدرت تشکل های ذکر شده تابع نفوذ اعضای سیاسی آنهاست چرا؟

* تابع بودن نفوذ سیاسی جز فرهنگ ما شده است در همه حوزه ها.

* طبیعی است که هوانوردی کشور به لحاظ نزدیکی با هوانوردی نظامی از پیچیدگی خاص برخوردار است اما قابل حل است.

* به نظر می رسد که سه عامل اصلی عدم موفقیت NGOها به شرح زیرند:
1. نقص اساسنامه ها و نا همخوانی آنها با اهداف اعضا
2. ناپختگی و اتکای بیش از حد اعضا بر هیجانات و اهداف جزیی
3. جا نیفتادن اصل و حقیقت NGO ها برای سیستم ها و سازمان ها در مقظع کنونی

* دلیل اصلی این است که در کشورهای در حال توسعه اقتضائات سیاسی بر سایر امور ارجح است و این در تمامی کشورها ثابت شده است... 

*  این تشکلها باید دولت را با استفاده از ابزارهای علمی و تخصصی خود، همراهی رسانه ای و کمک از افراد با نفوذ در صنعت وادار به همراهی کنند.

* تا وحدت نباشد و تا وقت گذاری نباشد نمی شود. تشکل باید همچون سازمان دولتی جدی دیده شده و مدیریت شود. 

*  تشکلهای ما از کمبود ثروت رنج می برند. باید بتوان هزینه کرد. باید بتوان هزینه استفاده از رسانه را پرداخت کرد... 

*  تشکلهای صنفی حوزه هوانوردی بد عمل نکرده اند و نیاز به زمان است تا بتوانند بیشتر و جدی تر شانه به شانه سازمان دولتی مربوطه حرکت کنند. نکته دیگر عدم تمکن مالی چنین تشکل هایی برای پیگیری امور است.. نکته بعد لزوم دسترسی چنین تشکل هایی به سیاسیون صاحب نفوذ است...تا بتوانند بیش از پیش حرکت کنند... 

*  بخش عمده مشکلات پیش روی سازمان های غیر دولتی در ایران 1. نداشتن هدف مشخص و نقطه تمرکزی معین 2. نبود برنانه نوشته شده دقیق و فراگیر بلند مدت 3. عدم به کارگیری روش های ارزیابی عملکرد، فاقد نقص دانستن خود 4 . عدم سوق گیری به سمت کارافرینی، می‌تواند باشد. 

* 1_عدم اعتقاد عملی به دموکراسی از سوی جوامع رقیب و رقابت مضره،
2_عدم بودجه کافی
3_عدم امکان بازرسی موثر از تشکیلات
4_احساس خطر اعضا در، از دست دادن فرصتهای شغلی بالا به علت فعالیت در این جوامع.
می تواند بعضی از علت های عدم کارآیی مناسب تشکل های موجود باشد. 

* تشکل های فعلی تخصصی و صنفی هستند و با سیاست های کلان هوانوردی درگیر نمی شوند. ما نیاز به تشکلی داریم که صنعت هوانوردی را تحت تاثیر خود قرار دهد و نه صرفا بخشی همچون خلبانان و یا ... را. ما سازمان هواپیمایی کشوری غیر دولتی می خواهیم که کیفیت و کمیت یک تشکل مردمی را داشته باشد تا دستگاه حاکمیت را یاری و یا اصلاح کند. البته هدف تداخل در امور نیست بلکه حاکمیت باید بداند دستگاهی غیر دولتی و متشکل از خبرگان وجود داشته و آن را رصد می کند. پس باید درست عمل کند.
این طیف و تشکل تا جایی پیش خواهد رفت که کرسی های مدیریت و وکالت را در دست بگیرد.

* به هر حال به نظر می رسد باید گروهی تعیین و لایحه ایجاد سازمان نظام هوانوردی را به پیش برند تا نقایص موسسات مردم نهاد فعلی را رفع (البته به لحاظ ساختاری نه عملکردی) نمایدو اهداف را عملی سازد.

* شورای موسسین باید ایجاد شود و پس از تدوین نهایی آیین نامه( اساسنامه و مرامنامه) آن را در اختیار شورای خبرگان هوانوردی قرار دهد تا نظرات اعمال شود و پس از تصویب، ثبت شود.

* معمولا عوامل دست اندر کار این گروه ها و تشکل ها و یا هیات های مدیریتی آن، دارای پست سازمانی و یا مشغول به کار هستند. به نظر من کسانی باید ورود کنند تا مطالبه گر حقوق باشند که دارای مسئولیت نبوده و بازنشسته باشند. این عزیزان خبره و مجرب و آزاد می توانند وقت صد در صدی خود را برای تشکل مطبوع بگذارند.

* توفیق این تشکل ها قبل از هر چیز به وقتی است که اعضا می گذارند و روشی است که برای رسیدن به اهداف خود طی می کنند و سپس بودجه و نفوذ سیاسی.

* باید، علیرغم اختلاف سلیقه ها و عقاید،نهایتاً به یک جهت که هدف مشترک است حرکت کرد.
* لطفا یکی از دوستان صاحب مطالعه بفرمایید که نمونه نظام هواپیمایی که برخی اساتید پیشنهاد کرده اند در کدام کشورها وجود دارد؟ لطفا بفرمایند کدام توصیه ایکائو ناظر بر این امر است؟ این مدل در کدام کشورهایی که پیمان شیکاگو را پذیرفته اند جاری و ساری است؟
مستحضرید که ایکائو در تمام مسایل وحوزه ها ازجمله ساختار، مالکیت، الگوهای مدیریت و حتی سازوکارهای اقتصادی توصیه دارد.
توصیه بنده این است که با توجه به فاصله ای که صنعت ما با جهان پیشرفته دارد؛ بهتر است ابتدا دنبال تجارب موفق جهانی باشیم ونمونه های موفق وجهانی را معرفی وبحث کنیم. نه اینکه از ساختارهای غیرمربوط کپی سازی کنیم.
کدامیک از مواردی که گفته شد؛ دارای ماهیت، ساختار ودستورالعمل های بین المللی هستند؟ پزشکی، دامپزشکی، کشاورزی، ساختمان؟
برخی ایده ها وقتی از بزرگان و صاحب نامان بدون مداقه درآید؛ جماعت و کشوری را سالها اسیر خود می کند. منابع زیادی را زایل می کند. افکار متعددی را به هم می ریزد. نابودی هما برای توسعه صنعت هم از همین نوع نظریه پردازی ها بود. ایده ای که صنعت را فلج کرد. چیزی عکس تجارب و دستاوردهای جهانی. الان هم هما را ساختیم و از تجربه آن می خواهیم شرکت فرودگاه ها و سازمان را بسازیم!؟ به نظرم اگر خلق الساعه مدل بدهیم از طباخی هم می توان الگو گرفت! بله میتوان الگو گرفت.
مزاح عرض نمی کنم؛ ارتباط حرفه طباخی با هوانوردی به اندازه ارتباط حرفه پزشکی یا ساختمان با هوانوردی است. البته دستورالعمل های طب هوایی و موارد ناظر بر سلامت مسافران و انواع کادر عملیاتی را اشتباه نگیریم.
فلسفه تشکیل نهاد ناظر بین المللی در جهان یعنی ایکائو این است که قرار است سرویس ارایه شده در تمام جهان واحد باشد. از یک استاندارد و از دستورالعمل واحد تبعیت کند. نمیشود یک هواپیما در آنگولا با زبان ودستورالعمل های آنگولایی و در مسیر بعدی با زبان و دستورالعمل های افغانی و... هدایت شود.
برای همین است که دنیای متحد و متعاهد اجاره کوچکترین تغیییر در دستورالعمل ها و با نقض آن را نمی دهد. اما در همین صنعت ودر حوزه هوانوردی نظامی شما آزادی عمل دارید.
خوب حالا قرار است که نظام هواپیمایی جای سازمان هواپیمایی بنشیند؟ یا تشکل های صنفی را کنار زند؟ دنیا کاری با شیوه طباخی ما ندارد. همانطور که کاری با ساخت و ساز ما ندارد. چون در کشور خودمان عمل می کنیم.
علم ساختمان بسیار پیشرفته است ولی شما درکشورخودتان می توانید از خشت و حتی حصیر خانه بسازید. زلزله که بشود و خانه خشت وگلی سر ساکنینش خراب شود؛ کک دنیا نمی گزد. فقط پیام تسلیت است و پیشنهاد کمک رسانی. نمی گویند که نتایج بررسی حادثه یا واقعه را برای آگاهی جهانی منتشر کنید.
شما می توانید از طب سوزنی و یا گیاهان دارویی به جای علم نوبن، و از شکسته بندی سنتی به جای علم ارتوپدی استفاده کنید. کجای جهان و کدام نهاد ناظر مانع شما است؟ اگر ده ها نفر هم آسیب ببیند دنیا مانع تکرار روش های شما نخواهد شد.
اما یک تشکل یا یک مجموعه و حتی یک دولت با تمام قوا قادر نیست که ترک یک پیچ مذکور در سرویس بولتن فلان کارخانه سازنده را تغییر دهند. چون قرار است تغییر ندهند.
یعنی در هوانوردی مسءله آنقدر مهم است که قوانین و کنوانسیون های فرا ملی تصویب می شود وفقط دولت ها باید پایبندی خود وسازمان های خود را به این قوانین تضمین کنند. البته هرازچندگاهی هم راستی آزمایی می شوند. حتی ایکائو اجازه دخالت به مهمترین تشکل های هوانوردی یعنی IATA یا ACI نمی دهد. حال قرار است که نظام هواپیمایی ما چه بکند؟ قانون و دستورالعمل وضع کند؟ یا تغییر دهد؟ حداکثر می تواند معتمد سازمان شود. اما نظام مهندسی و پزشکی می توانند دستورالعمل وضع کنند. می توانند تغییر ایجاد کنند.
البته از دید بنده، نظامات پزشکی و مهندسی، شکلی از واگذاری حاکمیت هستند اما فقط حاکمیت ملی نه حاکمیت بین المللی. چراکه حاکمیت بین المللی (نمایندگی جامعه جهانی) فقط تحت اختیار و اراده سازمان ملل و برخی نهادهای تابعه آن است.
در انتها عرضم این است که دوستان دقت فرمایند ما در صنعتی کار می کنیم که بین المللی است. همه چیزش و حتی وضع مطلوبش هم مستند است و این صنعت بیش از اینکه علمی باشد؛ حرفه ای است و کاملا بین المللی.
پس دقت کنیم که حرفه ای اندیشه کنیم. حرفه ای پیشنهاد کنیم. حرفه ای عمل کنیم و حرفه ای قضاوت کنیم و در تمام فرایندها هم رویکردی بین المللی داشته باشیم. 

* ما همیشه به دنبال ایجاد راه های نو ساخته و پرورده ذهن های خود هستیم.در حالیکه گاهی راه و مشی را قبلا عده ای طی کرده و ضعفها و قوتهایش را هم آزموده اند. چرا نمی خواهیم بپذیریم که در این صنعت کشورهایی هستند که ساختارهای مختلف را طراحی و به اجرا گذاشته اند و از آنها الگو نمی گیریم. الان در کدام یک از کشورهای صاحب صنعت چنین آش شوربایی دیده اید که حال انتظار دارید در ایران آن را اجرا کنیم؟

* هدف اتحاد ،انسجام و وحدت هوانوردان است. یاتا نیز یک نهاد غیر سیاسی و غیر دولتی است که تلطیف کننده و تسریع کننده و محقق کننده خواسته های ایکائو است و در تضاد آن نیست. حال نقشه راه تحقق این اتحاد باید تعریف شود.
خبرگان بازنشسته و به بار نشسته صنعت هوانوردی ایران در منزل نشسته و لحظات آخر زندگی خود را می گذرانند و مدیران عالی هوانوردی ما در رویای خود به سر می برند.
این تنها یک مثال بود از فقدان یک خانه تا چتری حمایتی و سایه انداز باشد بر سر هوانوردان مملکت. هوانوردانی که دستان حاکمیت را برای اهداف عالی خواهد گرفت و نه در مقابلش خواهد ایستاد. سازمان مردم نهاد مونیتور کننده دستگاه خدمات و حاکمیت خواهد بود و یقینا دستگاه حاکمیت در اجرای اهداف ملی و عالی، بدون برنامه و بدون چراغ حرکت نخواهد کرد.
کل منظور امشب همین بود حال برای تحقق این وحدت، مطالعه، مباحثه و مذاکره بسیار لازم است تا بهترین مدل انتخاب و اجرایی شود.
مقررات بین المللی و قانون ملی کشورها در این حوزه تکلیف حاکمیت و روش های حاکمیتی را به خوبی تبیین و تشریح کرده است. تاکید می کنم بهترین مثال" یاتا "می باشد که اصلی ترین و محوری ترین شعارش از سال تاسیس 1945 تا به امروز یک چیز است:
IATA supports Civil Aviation Authorities & helps formulate industry policy and standards هدف همین است. ساختار و جایگاهی غیر حاکمیتی اما پشتیبان حاکمیت، دخالت کننده نه،که تسریع کننده.
واضح تر اینکه اگر هر کدام از تشکل ها فعلی مستقلا در جهت صنف مطبوع خود در تلاش هستند، حال در زیر یک سقف مدافع حقوق خود و در جمع مدافع حقوق هوانوردی ایران باشند. 

* من یک سوال دارم و آن این که اگر هتل هایمان را به هر کیفیت بسازیم،می توانیم هر ستاره که دلمان خواست به آن بدهیم، بعد، با این ستاره ها که خودمان می دهیم،می توانیم هر توریستی را از هر طیف و هر جای دنیا جذب کنیم!؟ بیمارستان ها اگر با هر کیفیت و کمیت ساخته شوند، می توانیم هر بیماری را از هر جای دنیا جذب کنیم!؟ رستوران های ما هر غذایی را با هر کیفیت و کمیت ارائه بدهند چطور!؟
چنان می گوییم که Ngo ها نهادهای مردم نهاد به دور از سیاست هستند که خودمان هم بدجوری باورمان شده،مگر نه این است که بسیاری از فشارهایی دولت های بزرگ به دولت های کوچک می آورند از طریق همین ارگانهای مردم نهاد می باشد، اگر این طور نیست، یاتا در بحث تحریم های ضد بشری در بخش حمل و نقل هوایی چه تلاش هایی در انعکاس ضررهای جانی و افزایش بسیار زیاد خطر ایمنی پروازها در ایران متأثر از این تحریم ها داشته، نتیجه اش چه بوده!؟ خودمانيم، کجای دنیا ایمنی و امنیت بدون در نظر گرفتن مصالح مملکتو تبعات ناشی از آن محقق شده!؟ آیا این خود یک نگرش سیاسی نیست!؟
اگر زورمان نرسید با الگوهای بین المللی کارهای بین المللی انجام دهیم،چه راهکاری باید اتخاذ کرد؟

* پیشنهاد و تقویت تشکل های مردم نهاد هم نوعی الگو برداری از غرب است و قطعا تابع چهارچوب های بین المللی پیش خواهد رفت اگر سازمان های هواپیمایی وشرکت های هوایی ما به درستی قوانین ایکائو و یاتا را پیاده می کردند امروز ما نیازی به ایجاد حمایت از این صنعت از طریق ایجاد و تقویت این تشکل ها نداشتیم.

* کمترین پیام این حرکت، حتی اگر به تأسیس تشکیلات خاصی نشود این است که سیستم های دولتی طوری عمل کردند که باعث بروز بسیاری از نابسامانی ها شده، پس باید اصلاحاتی در شیوه ها و عملکردها و گزینش ها اتفاق بیفتد تا امورات بر اساس استاندارهای بین المللی انجام پذیرد.

* هدف اساسی سازمان ایکائو به عنوان یک سازمان بین المللی تدوین مقررات و استانداردهای بین المللی است. برای انجام این وظیفه تدوین استانداردها بر مبنای جمع آوری تجربیات کشورهای صاحب سبک در جهان و پردازش آنها و اتفاقا دریافت نظرات سازمان های غیردولتی اجرا می گردد یعنی خلق الساعه استاندارد تدوین نمی کند و کاملا برآیند یک دیدگاه تخصصی جهانی است. البته طبق کنوانسیون کشورها حق دارند با اعلام اختلاف عملکرد برخی از آنها را تغییر دهند چنانچه در مورد سن خلبانان چنین است بین 60تا 65 سال در کشورها متفاوت است ولی به جهت ماهیت در مورد اجرای استانداردها هماهنگ هستند. این رویه جهانی برای سایر تخصص ها مانند پزشکی و کشاورزی و تجارت هم هست مانند سازمان بهداشت جهانی و فائو و ... البته به جهت کمرنگ بودن ماهیت بین المللی آنها کشورها کم و بیش از آنها استفاده می کنند.
نکته دیگر ابنکه ایکائو در مورد ساختار و مالکیت و الگوهای مدیریتی توصیه ندارد فقط تجربیات کشورها را جمع آوری و ارایه کرده و اصول و روند را معین کرده و هر یک از کشورها در انتخاب ساختار آزاد هستند. بدیهی است کشورها برای کاهش هزینه ار تجارب و مطالعات دیگران استفاده و در ساختارها تحول ایجاد می کنند.امروزه به طور مثال ارایه خدمات ناوبری در برخی کشورها به عهده بخش خصوصی و در بعضی شرکت دولتی و در جاهایی در یک اداره دولتی...
ایکائو حدود 20سال قبل در جلسات خود فقط یک سازمان غیردولتی یعنی یاتا را دعوت می کرد در حالیکه امروزه بیش از 20سازمان غیر دولتی را در جلسات مجمع دعوت می کند یعنی ارج نهادن به سازمان های متعدد غیردولتی.
بنابراین کشورها در تعیین تعداد سازمان غیردولتی محدودیت ندارند و چون آنها دولتی نیستند بر اساس ایده تاسیس کنندگان ایجاد می شوند و مدیران دولتی در جهت استفاده از تجربیات و دیدگاه های آنهامی توانند استفاده کنند. در هر حال کسی اعتقاد ندارد که سازمان نظام هوانوردی کشوری به عنوان سازمان غیر دولتی جایگزین سازمان هواپیمایی کشوری یا سایر نهادهای مردم نهاد شود، هرکدام وظایف خود را انجام می دهند و در صورت تایید قانونگذار بخش از وظایف در جهت برون سپاری به موسسه عمومی عیردولتی واگذار می شود که در چارچوب استاندارد بین المللی انجام دهد و ایکائو اجازه دخالت نمی دهد ولی رویه آن بهرمندی از نظرات سازمان های غیر دولتی است. چرا اجرای استاندارد را تاکید می کنیم ولی رویه استفاده از دیدگاه این سازمان ها نادیده می گیریم در واقع آنها خدمات خود را مجانی در اختیار دستگاه دولتی می گذارند که مدیران باید خوشحال باشند. ایده پردازی و نوگرایی موجب رشد می شود و نه زایل شدن استعدادها. باید اجازه دهیم سازمان های غیردولتی فعال شوند و تجربیات و نظرات به کار گرفته شود.