توسعه ایران؛ نامتوازن و درهمریخته
در غیاب نخبگان فکری توسعه، دولت‌ها آمدند و برای خودشان برنامه توسعه نوشتند، برنامه‌هایی که تئوری توسعه نداشت و هر دولت آرزوهای خود و منویات مقامات را در برنامه‌های توسعه گنجاند و مصوب کرد و منابع ملی را صرف آن کرد و حاصل این شد که ما نه‌تنها هنوز داریم درجا می‌زنیم، بلکه با توسعه‌ای نامتوازن و درهمریخته روبه‌رو شده‌ایم.
چرا ما اینجاییم؟ چون باید اینجا باشیم و البته نیم قرن دیر به اینجا آمده‌ایم. ما 70 سال است در حال برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های توسعه هستیم، اما هنوز مجمعی از نخبگان برای هم‌افزایی اندیشه توسعه نداریم.
ما همه حوزه‌ها را رونق دادیم؛ انواع جشنواره‌های فرهنگی و هنری و ورزشی را راه‌اندازی کردیم؛ جشنواره کتاب، جشنواره سینما، جشنواره صنعت، جشنواره‌های ورزشی و نظایر آنها را داریم، اما در حوزه توسعه که این همه برای آن هزینه کرده‌ایم و بخش اعظم منابع ملی خود را برای رسیدن به آن نابود کرده‌ایم، هیچ رویداد ملی‌ای نداریم. بنابراین نتوانسته‌ایم مسئله توسعه را به مسئله‌ای ملی و دغدغه‌ای عمومی تبدیل کنیم. متأسفانه هم آگاهی و دانش عمومی جامعه ما درباره مفهوم و مؤلفه‌ها و پیش‌نیازهای توسعه پایین است و هم اینکه ما در سطح کلان، هیچ‌گونه گفتمان ملی توسعه و نظریه‌ای اجتماعی درباره توسعه نداریم و این ناشی از کم‌کاری یا نداشتن همکاری و گفتوگو بین نخبگان اندیشگی ما بوده است.
بنابراین در غیاب نخبگان فکری توسعه، دولت‌ها آمدند و برای خودشان برنامه توسعه نوشتند، برنامه‌هایی که تئوری توسعه نداشت و هر دولت آرزوهای خود و منویات مقامات را در برنامه‌های توسعه گنجاند و مصوب کرد و منابع ملی را صرف آن کرد و حاصل این شد که ما نه‌تنها هنوز داریم درجا می‌زنیم، بلکه با توسعه‌ای نامتوازن و درهمریخته روبه‌رو شده‌ایم.
امروز ما اینجاییم تا اعلام کنیم که پراکنده‌اندیشی در حوزه توسعه بس است. برای توسعه نیازمند شکل‌گیری گفتمان ملی توسعه هستیم و برای این لازم است نخبگان فکری ما با یکدیگر همفکری و تعامل داشته باشند. نخبگان فکری ما تک‌تک حرف‌های بسیاری در حوزه توسعه دارند، اما ما هنوز نتوانسته‌ایم به یک نظریه یا چارچوب تحلیلی اجتماعی در توسعه دست پیدا کنیم و اتفاق نظری در حوزه توسعه حاصل نکرده‌ایم.
بنابراین دولت‌ها هم دیدگاه‌های نخبگان را نادیده گرفته و راه خود را رفته‌اند. اما امروز که دیگر منابع نفتی کفاف درآمد مورد نیاز دولت‌ها را نمی‌دهد، دیگر عملا دولت‌ها نمی‌توانند نقش خود را به عنوان متولی توسعه بازی کنند و این فرصتی است برای پژوهشگران، کنشگران و اندیشه‌ورزان حوزه توسعه که دست در دست هم بگذارند و جامعه را به سمت‌و‌سوی فرایندهای توسعه‌آفرین سوق بدهند.
بدون گفتوگو و تعامل و هم‌گرایی روشنفکران و اندیشمندان کشور، ما همچنان در سرگردانی قدم خواهیم زد. ما دستمان پر است از ادعا و اختلاف و الگوهای متعارض. ما باید به این ناتوانی پایان دهیم و در فرایند گفت‌وگوی بین‌نخبگانی به هم‌گرایی در حوزه توسعه دست یابیم. بدون شکل‌دهی گفتمان ملی توسعه، دولت‌ها همچنان به اسم توسعه و به نام برنامه‌های توسعه، منابع ملی ما را نابود خواهند کرد.
گرچه قاعدتا روز ملی توسعه باید یک روز اردیبهشتی باشد، اما با توجه به اینکه سرحلقه تلاشگران توسعه ایران، یعنی امیرکبیر، در ۲۰ دی به دنیا آمده و در همان ۲۰ دی نیز به شهادت رسیده است، ترجیح دادیم این روز را به عنوان روز ملی توسعه انتخاب کنیم و امروز اینجا در باغ فین کاشان گرد هم آمده‌ایم تا با امیر پیمان ببندیم که راه او را در مسیر تلاش برای توسعه این سرزمین ادامه خواهیم داد.
* سخنرانی محسن رنانی در روز توسعه در باغ فین کاشان
