◄ فرصت های ترانزیت ریلی و پندی از 1323 برای مسیر گرمساراینچه برون

 رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانش آموزان در روز 11 آبان 1401 به مناسبت روز مبارزه با استکبار و پس از اشاره به منابع طبیعی متنوع و سرشار کشور در بخش پایانی فرمایشات خود عنوان کردند: ... شما روی نقشه نگاه کنید، نقشه دنیا را بگذارید نگاه کنید؛ ما در یک نقطه حساس هستیم. شرق و غرب از ما می توانند عبور کنند؛ شمال و جنوب هم از ما می توانند عبور کنند.

دکتر صفری معاون اقتصادی وزارت خارجه در نشست همایش ملی توسعه سواحل مکران در دوم اسفند 1401  نیز عنوان کرد (تین نیوز/ کد خبر 252753): هفده هزار قطار در سال از چین بار به اروپا جابجا می کند ... با تلاش های انجام شده قرار است این جابجایی از طریق سرخس انجام شود که برای این منظور واگن اختصاص یافته و امیدوارم بین ۴ تا ۵ هزار از آن را از طریق ایران به اروپا انتقال دهیم.

قابل توجه اینکه برای جابجایی 4 هزار قطار در سال که ظاهرا باید معادل قطارهای روسیه هرکدام 80 کانتینر 20 فوت جابجا نمایند باید 11 قطار و با الگوی قابل عبور شرقی - غربی (با قطارهای 350 متری و 52 TEU) 17 قطار 1200 تنی روزانه جابجا نماییم که با فرض سیر چهار روزه برای هر طرف و قابلیت یک لکوموتیو جی تی 26 برای کشیدن هر قطار نیاز به 136 لکوموتیو در سرویس و حدود 200 لکوموتیو در کل می باشد، با افزایش زمان سیر به 6 روز تعداد به 300 دستگاه افزایش می یابد.

• بررسی حمل و نقل ریلی بین چین و اروپا پیش از جنگ اوکراین نشان می دهد که مزیت های بسیار زیادی در این شیوه وجود داشت از جمله اینکه زمان جابجایی کانتینر از ۴۵ روز در روش دریایی به حدود ۱۲ روز کاهش یافت. تعداد قطارها در سال ۲۰۲۰ به ۵۰۰۰ قطار در سال (حدود ۱۵ قطار در روز) افزایش پیدا می کند (هر قطار 80 کانتینر معادل، TEU) (تین نیوز/ کد خبر 230173).
• بر اساس گزارش اتحادیه بین المللی راه آهن ها UIC در مطالعات Eurasian rail corridors رولندبرگر در سال 2017، تعداد قطارهای اروپا آسیا طی سه سال 2014 تا 2016 از حدود 300 به حدود 1800 رام و جابجایی بار از 25 هزار به 145 هزار کانتینر معادل (TEU) رسید در حالی که هزینه هر TEU 900 دلار و 3 تا 4 برابر هزینه دریایی بود. بر اساس این گزارش بیشتر این بار از طریق قزاقستان و روسیه به طول 10000 کیلومتر و 16 روز با سیر روزانه 625 کیلومتر جابجا شده است. (معادل سیر روزانه قطارهای سرخس بندرعباس در زمان مرحوم دکتر دادمان مدتی پس از ورود به راه آهن، تین نیوز / کد خبر 223895).
• در این گزارش به 10 کریدور این قطارها در اروپا اشاره شده و اینکه در سال 2027 سهم مسیر شمالی 617 و سهم مسیر جنوبی از طریق ایران 19 هزار TEU یعنی کمتر از 3 درصد پیش بینی شده است (روزانه 52 TEU، با واگن های 20 متری حدود 350 متر).

عبور این بار در شبکه راه آهن ایران از دو مسیر کاملا ریلی شرق دریای خزر ممکن بود (بدون بنادر)، یکی از مرز سرخس در خراسان رضوی که در 1375 و دیگری از مرز اینچه برون در گلستان که پس از 17 سال در سال 92 افتتاح شد.

• مسیر سرخس قطارهای ترانزیت را از طریق خط مشهد تهران به شبکه شرقی غربی هدایت می نماید در حالی که قطارهای مسیر اینچه برون باید از گلوگاه راه آهن شمال (با فراز حداکثر 28 درهزار) عبور نمایند که بر اساس نقشه تقاضا - ظرفیت شبکه ریلی در سال 1394 با احتساب سه زوج قطار مسافری ظرفیت گلوگاه این مسیر 3 میلیون و 100 هزار تن و تقاضای آن یک میلیون و 600 هزار تن بوده است که این ظرفیت در نقشه تقاضا ظرفیت 1400 به 2 میلیون و 800 هزار تن کاهش یافت.    
• آمار عملکرد حمل ونقل بار در سال 1323 نشان می دهد 3 میلیون و 300 هزار تن و جابجایی به 3 میلیارد و 900 میلیون تن کیلومتر رسید (با سیر متوسط 1170 کیلومتر) و با نگاهی به الگوی حمل بار ایام که (خاطرات یکی از پیشکسوتان) با دوبله لکوموتیو بخار در مسیر لرستان با فراز 15 در هزار قطارهای باری 900 تنی و در مسیر شمال قطارهای باری 450 تنی (300 تن خالص) جابجا می شدند می توان به این نتیجه رسید که روزانه 42 زوج قطار  در این مسیر جابجا می گردید البته با ریل های سبک و بارمحوری اولیه که کمتر از 10 تن بوده و بار طولی حدود 2 تن بر متر که با تغییرات کنونی و رسیدن بار محوری به 20 و بار طولی به 6 می توان ظرفیت این مسیر را بیش از 10 میلیون تن برای بار سنگین برآورد نمود.

بر این اساس می توان گفت بازنگری ظرفیت مسیرهای گلوگاهی مستقل از محدودیت های ناوگان کشش، فرصت های ترانزیت ریلی را بدون سرمایه گذاری و وابستگی، آشکار می نماید.