◄ شرکت سهامی عام پروژه محور؛ راه حل مشکل پروژه های نیمه تمام عمرانی

در شرایط فعلی یکی از معضلات جدی در توسعه زیربناهای حمل و نقلی کشور، نبود اعتبارات مناسب برای تکمیل این دست از پروژه هاست؛ از دیرباز، اکثر پروژه های زیربنایی حوزه حمل و نقل در ایران با استفاده از منابع دولتی و اعتبارات تخصیص یافته در بودجه های سنواتی تکمیل می شده و به بهره برداری می رسیدند. از همین رو، بحران کسری بودجه فعلی به سبب کاهش میزان فروش نفت، بیشترین آسیب را به پروژه های نیمه تمام عمرانی وارد کرده است. به طوریکه لیست بلندبالایی از پروژه های زیربنایی در صف تامین اعتبار ایجاد شده است. پروژه هایی که تکمیل و بهره برداری از هر یک از آن ها می تواند نوید بخش شتاب گیری رشد اقتصادی کشور باشد.

تامین مالی پروژه های زیربنایی با روال موجود 20 سال زمان خواهد برد

طبق برآورد مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی هم اکنون بالغ بر 1000 هزار میلیارد تومان اعتبار برای تکمیل پروژه های زیربنایی نیمه تمام مورد نیاز است. این در حالی است که هم اکنون بودجه عمرانی مصوب سال 1400 به رقمی در حدود 110 هزار میلیارد تومان محدود است. ذکر این نکته نیز ضروریست که با توجه به کسری بودجه، در سال های اخیر میزان واقعی تخصیص بودجه عمرانی رقمی بیش از 50 درصد نبوده است. به بیان دیگر با روال موجود، نزدیک به 20 سال طول خواهد کشید تا پروژه های نیمه تمام موجود تکمیل گردند. این در حالی است که هم اکنون مبالغ قابل توجهی برای نگاه داشت پروژه های سابق نیز مورد نیاز است. به عبارت دیگر هم اکنون نرخ استهلاک پروژه ها، از مبالغ تخصیص یافته برای تکمیل آنها پیشی گرفته است.

از همین نویسنده:

• شرکت سهامی عام پروژه؛ کلید اقتصاد پویا و مردم محور

• شرکت پروژه؛ تکمیل پروژه های ریلی با هدایت نقدینگی موجود

این اتفاق در کنار نیاز روز افزون کشور به ساخت و بهره برداری از پروژه های زیربنایی جدید، برای جا نماندن از کاروان توسعه، ضرورت ایجاد بستر های نوین تامین مالی غیر بانکی و مردمی در کشور را نشان می دهد. طبق اعلام بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، هم اکنون میزان نقدینگی موجود در کشور به رقمی بالغ بر 3600 هزار میلیارد تومان می رسد که هدایت تنها بخشی از این میزان نقدینگی، می تواند مشکل پروژه های عمرانی نیمه تمام را به طور کامل مرتفع نماید. لازم به ذکر است که هدایت این نقدینگی سرگردان به سمت پروژه های مولد زیرساختی، از هجوم سیل نقدینگی به سمت بازارهای موازی و کاذب جلوگیری به عمل می آورد و تاب آوری اقتصادی کشور را افزایش می دهد. بنابراین حل چالش تامین مالی پروژه های زیربنایی می تواند منافع دو سویه ای را برای کشور به ارمغان بیاورد.

شرکت سهامی عام پروژه؛ هدایت نقدینگی به سمت پروژه های زیربنایی

برای حل این چالش مهمترین اقدام عملیاتی ای که می تواند صورت بگیرد، حذف وابستگی این بخش از بودجه های دولتی و ایجاد بستر مناسب برای ورود مردم و بخش خصوصی به این حوزه است. برای این منظور مناسب ترین و کاربردی ترین شیوه، استفاده از شرکت های سهامی عام پروژه محور است که به واسطه آن ها می توان مبالغ خرد مردمی را برای تکمیل و بهره برداری از پروژه های زیربنایی جمع آوری کرده و به آن پروژه اختصاص داد. این شیوه بر خلاف استفاده از روش فروش اوراق مشارکت، دارایی واقعی را به جای خرید بدهی در اختیار مردم قرار می دهد و به همین جهت، هم می تواند در بهبود سرعت اجرای پروژه ها و بهره وری در مصرف منابع، به واسطه وجود نظارت مردمی موثر باشد و هم می تواند سرمایه گذاری در حوزه زیربنایی را به واسطه سوددهی بالاتر و مصون بودن از تورم برای مردم جذاب تر کند.

اجرای چنین شیوه ای مشروط بر رعایت مواردی همچون وجود نهادهای ضامن سرمایه گذاری، می تواند بحران تامین مالی پروژه های زیربنایی کشور را مرتفع کند و تامین مالی بانک محور موجود در کشور را به سمت تامین مالی مردم محور حرکت دهد. لازم به ذکر است که بسترهای قانونی برای اجرای چنین شیوه ای چه از طرف مجلس شورای اسلامی و چه از طرف نهاد پذیرنده شرکت های سهامی عام پروژه، یعنی سازمان بورس و اوراق بهادار تا حد قابل قبولی فراهم شده است و وزارت راه و شهرسازی می تواند با پیشنهاد پروژه هایی که نیاز به تامین مالی از طریق این شیوه دارند، ایجاد این شرکت ها را سرعت ببخشد.

* کارشناس حمل و نقل