◄ اهداف دوخطه یا چندخطه کردن شبکه موجود ریلی چیست؟
به دلیل بی‌توجهی طولانی به شبکه موجود، امور تراک بندی مسیرهای دوخطه با بار ترافیک سنگین و همچنین دوخطه (یا چندخطه) کردن مسیرهای تک خطه پرتردد، از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار شده است.
بخش 53 بررسی اهداف اجرایی برنامه میان‌مدت راه آهن پیش‌تر منتشر شد. بخش 54 این یادداشت در ادامه می‌آید: (بخش‌های یک تا 52 به بخش 53 پیوست شده است).
اگر قرار باشد برای توسعه ظرفیت شبکه راه آهن سرمایه گذاری شود، تا یک یا 2 برنامه پنج ساله باید اولویت با شبکه موجود باشد. همان طور که قبلاً اشاره شد، به دلیل بی‌توجهی طولانی به شبکه موجود، امور تراک بندی مسیرهای دوخطه با بار ترافیک سنگین و همچنین دوخطه (یا چندخطه) کردن مسیرهای تک خطه پرتردد، از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار شده است. هدف اصلی دوخطه (یا چندخطه) کردن شبکه موجود احتمالاً باید به منظور انجام اهداف زیر باشد:
- رفع گلوگاه های شبکه برای افزایش تعداد و سرعت قطارهای باری و مسافری.
بنابراین، امر دوخطه کردن مسیرهای تک خطه‌ای که نسبت به تقاضا دارای ظرفیت کافی هستند، در اولویت قرار نمی گیرد.
- رفع گلوگاه ها بر اساس اولویت دسترسی به مراکز (بار+ مسافر) انبوه و همچنین ظرفیت سازی برای امکان حمل بارهای ترانزیت بین‌المللی.
اکثر گلوگاه های تک‌خطه شبکه موجود دارای دو کاربری حمل داخلی و ترانزیت بین المللی هستند.
مطلب مهم دیگر اینست که سرمایه گذاری بابت دوخطه کردن مسیرها می‌بایست علاوه بر منابع عمومی، حتی المقدور از محل سرمایه گذاری های بخش خصوصی تأمین شود. این سرمایه گذاران می‌توانند شرکت های معظم و ثروتمند نفت و فولاد کشور باشند که از منافع توسعه ظرفیت مسیرهای خاص مستقیماً بهره‌مند می‌شوند. ضمن اینکه از طریق انعقاد قراردادهای B.O.T. بین راه آهن و شرکت های سرمایه گذار، می‌توان پس از راه‌اندازی هر خط جدید، شرکت های سرمایه‌گذار سهم مهمی از حق بهره برداری را برداشت کنند تا اینکه سرانجام اصل سرمایه و سود مربوطه تأمین شود. در این رابطه استفاده از کمک هایی چون ماده 12 و تبصره 18 و غیره می‌تواند بسیار کارساز باشد. بنابراین نباید مسئولان منتظر تأمین کامل سرمایه از محل منابع عمومی باشند و ظرفیت سازی شبکه ریلی را بیش از این معطل اعتبارات قطره چکانی مزبور نمایند. پیش بینی می‌شود چنانچه پیشنهاد‌های سرمایه گذاری از سوی راه آهن مناسب باشند، سرمایه گذاران زیادی برای این نوع موارد وجود داشته باشند.
الف- گلوگاه های مرکزی شبکه ریلی
در نقشه زیر مسیرهای تک‌خطه بسیار پرتردد قطارهای باری و مسافری و بخش بزرگی از گلوگاه های شبکه مرکزی ریلی نشان داده شده است. چنانچه برنامه‌های حمل ترانزیت در آینده نیز مد نظر قرار گیرند، یقیناً وضع تنگناهای ظرفیتی این محورهای به طور آشکارتری نمایان می‌شود. در اغلب این مسیرها تقاضای حمل به مراتب بیشتر از ظرفیت آنها است. اما به سبب ناتوانی راه آهن در عرضه‌ی ظرفیت، متقاضیان به ناچار به سمت حمل جاده‌ای متمایل شده اند. این خطوط به دلیل قرارگیری در مرکز شبکه ریلی، حائز هر دو مشخصات اتصال به مراکز (مسافری + باری) انبوه و همچنین دالانهای اصلی ترانزیتی کشور می‌باشند. بنابراین بالاترین اولویت سرمایه گذاری در زمینه احداث خطوط در راه آهن را دارا هستند.