قطار صادرات روی ریل مشکلات؛ از آزادسازی تا گران سازی واگن های صادراتی

به گزارش تین نیوز به نقل از بازار، مقصد عمده کالاهای صادراتی خراسان به کشورهای افغانستان، ازبکستان، ترکمنستان، عراق، پاکستان، چین، قرقیزستان، تاجیکستان، قزاقستان، امارات متحده عربی، اسپانیا، فدراسیون روسیه، ترکیه، هلند، هند، عمان، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و بلغارستان است که این بازارهای هدف فرصت مناسبی را برای این استان فراهم کرده است.

خراسان رضوی به عنوان پنجمین استان پهناور کشور، علاوه برداشتن مرز مشترک با دو کشور ترکمنستان و افغانستان، در مسیر تجارت خارجی بسیاری از کشورهای آسیای میانه قرارگرفته است.

موقعیت جغرافیایی و ظرفیت های چشمگیر این خطه در زمینهٔ صادرات موجب شده به یکی از کریدورهای اقتصادی کشور نیز مبدل شود.در این بین ضروری است که دولتمردان با اتخاذ سیاست های مبتنی بر حمایت از تولیدکنندگان داخلی زمینه صادرات را فراهم کنند، به ویژه صادرات به کشورهای آسیای میانه که با توجه به روابط مناسب سیاسی فرصت ارزشمندی را در اختیار صادرات ما قرار داده است.

این فرصت های تجاری برای صادرات در حالی است که بسیاری از صادرکنندگان به دلیل نبود واگن های حمل ونقل ریلی و یا گرانی آن ها گلایه داشته و این مشکل را سد راه توسعه صادرات در این استان می دانند.

موانع صادرات ریلی

محمد زاده یکی از صادرکنندگان خراسان رضوی در تشریح مشکلاتی که در مسیر صادرکنندگان قرار دارد  می گوید: متأسفانه وضعیت دسترسی به واگن به منظور حمل ریلی محصولات صادراتی هنوز رفع نشده است و این مشکل دیرینه افزون بر ۲۰ سال است که هم چنان به عنوان سدی در برابر صادرکنندگان قرار دارد.

وی با اشاره به تلاش های دولت سیزدهم برای توسعه روابط تعاملات تجاری با کشورهای همسایه اذعان می کند: اگرچه روابط تجاری با برخی از کشورها مانند ترکمنستان یا قرقیزستان بهبودیافته است اما بی توجهی به زیرساخت های لازم به ویژه در حوزه حمل ونقل ریلی نمی تواند کمک شایانی به بهبود روابط تجاری بکند.

وی با تأکید بر این موضوع که حمل ونقل نقش مهمی در صادرات دارد به ما می گوید: اگر توسعه روابط تجاری را به بالاترین حد ممکن هم برسد اما واگن برای حمل کالای صادراتی وجود ندارد.

این صادر کننده اذعان می کند: البته دولتمردان ادعا دارند که کمبودی در این رابطه وجود ندارد اما نکته اینجاست که اغلب این واگن ها خصوصی سازی شده و لذا قیمت هایی که بابت اجاره واگن اخذ می شود قیمت تمام شده کالا را افزایش می دهد و از قدرت صادراتی و رقابتی ما در بازار کشورهای همسایه می کاهد.

وی بابیان اینکه در حال حاضر صادرات از چندین وجه با مشکل مواجه است اظهار می کند: متأسفانه قیمت مواد اولیه افزایش چشمگیری داشته است و لذا این موضوع قیمت کالاهای صادراتی را افزایش داده و لذا هنگامی که حمل ونقل گران هم به آن افزوده شود لذا قدرت رقابت در بازارهای بین المللی از صادرکننده گرفته می شود.

بازار سیاه

این فعال حوزه اقتصادی و صادرات بابیان اینکه طی سال های گذشته راه آهن کشور، متولی تأمین واگن های صادراتی بود ادامه می دهد: متأسفانه از سال ۱۳۹۷ تهیه واگن های صادراتی به بخش خصوصی واگذار شد و عملاً راه آهن از وظیفه حاکمیتی خود شانه خالی کرد و تنها صدور مجوز را بر عهده گرفت و چرخه و بازاری جدید برای اجاره واگن های صادراتی دایر شد که تا پیش ازاین وجود نداشت.

وی اذعان می کند: در حال حاضر تاجران برای صادر کردن و ترانزیت کالای خود به کشورهای آسیای مرکزی باید به یک شرکت خصوصی درخواست بدهند تا واگن را از طرف ترکمنستانی تأمین کند که این فرایند به ایجاد بازار غیررسمی و بازار سیاه تبدیل کرده است که قیمت واگن ها به مشکلی جدید برای صادرکننده تبدیل شده است.

آزادسازی تا گران سازی

رئیس کمیسیون تجارت اتاق بازرگانی بابیان اینکه بیشترین مشکل در حوزه صادرات ریلی به بی نظمی و سودجویی شرکت های خصوصی در خصوص دریافت هزینه واگن ارتباط دارد به بازار می گوید: متأسفانه آزادسازی واگن ها و واگذاری آن ها به بخش خصوصی موجب شده تا دست بسیاری از شرکت های خصوصی برای دریافت اجاره و هم چنین دلالی باز شود و لذا این موضوع درنهایت به گرانی و افزایش اجاره واگن ها منجر شده است.

محمد حسین روشنک بابیان اینکه در حال حاضر حجم قابل توجهی کالا برای صادرات به آسیای میانه ازجمله تاجیکستان وجود دارد که به دلیل کمبود یا نبود واگن معطل مانده است اظهار می کند: اکثر کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، به خراسان رضوی دسترسی دارند و لذا تحقق تفاهم نامه تجارت آزاد ایران با اوراسیا نقش این استان را بیش از گذشته پررنگ می کند لذا در این راستا باید نسبت به ضرورت برخی از سیاست ها مانند نظارت بر تهیه و اجاره واگن های صادراتی اقدام کرد.

وی با تأکید بر اینکه برای توسعه مراودات تجاری نیازمند توسعه زیرساخت ها و رفع موانع متناسب با همکاری های بین المللی هستیم ادامه می دهد: در حال حاضر راه آهن جمهوری اسلامی با واگذاری واگن ها به بخش خصوصی عملاً از زیر بار تأمین و نظارت بر واگن ها رفع مسئولیت کرده و لذا بسیاری از شرکت های خصوصی در این زمینه میدان دار شدند که این میدان داری به دلیل دریافت هزینه های گزاف سد راه صادرکنندگان شده است.

روشنک اذعان می کند: متأسفانه اجاره یک واگن به دلیل ایجاد بازار سیاه برای یک تاجر تا میزان سه هزار دلار هزینه بردار است و این موضوع قیمت کالای صادراتی را افزایش می دهد.

وی تأکید می کند: همان طور که مراحل بارگیری و سایر اقدامات حمل ونقل زیر نظر راه آهن انجام می شود باید تأمین واگن و نظارت بر نرخ ها و جلوگیری از دلالی و سوءاستفاده شرکت های خصوصی نیز در اولویت قرارگرفته و نرخ خدمات و واگن برای جلوگیری از فعالیت دلالان به جد پیگیری شود.

دلالان واگن

رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی نیز با گلایه از مشکلاتی که صادرکنندگان به منظور تأمین و اجاره واگن با آن دست وپنجه نرم می کنند اظهار می کند: ما اکنون مشکل کمبود نداریم بلکه تأمین آن منطبق با درخواست صادرکننده نیست.

کاظم شیردل اذعان می کند: راه آهن به ۸۰ شرکت بخش خصوصی مجوز تأمین واگن داده است و این شرکت ها در یک رقابت ناسالم به طرف ترکمنستانی نرخ های متفاوتی اعلام می کنند و جو را متشنج کرده اند.

وی اظهار می کند: به طور مثال ما درمجموع ۶ شرکت ترکمنستانی داریم که واگن اجاره می دهند، از طرف ایران نیز از ۸۰ شرکت تنها ۳ یا ۴ شرکت به طور مستقیم با این شرکت ها در ارتباط هستند و بقیه از طریق واسطه ها با این شرکت ها ارتباط می گیرند و کسی نیست بر این مسئله نظارت کند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان استان می گوید: ما به شرکت های تأمین کننده اعلام کردیم که یک نرخ ثابت برای اجاره واگن ها اعلام کنند، به طور مثال،در مرز سرخس قیمت واگن ۵۰۰ دلار باشد و ۲۰۰ دلار هم برای اجرت آن، ولی این کار انجام نمی شود و به وضعیت تاجر نگاه می کنند که اگر مجبور باشد تا ۳هزار دلار هم از او مطالبه می کنند،مانند اتفاقی که در روزهای سال جدید میلادی رخ داد و واگن ۷۰۰ دلاری تا ۴ هزار دلار اجاره داده شد و تاجر چاره ای جز پرداخت این هزینه نداشت.

وی می افزاید: راه آهن به عنوان نهاد حاکمیتی باید به این وضعیت نظارت کند، به طور مثال،اعلام کند هر شرکتی که می تواند واگن را نهایتاً با نرخ هزار دلار تأمین کند و در اختیار تاجر قرار دهد، اعلام کند و مجوز شرکت هایی که حاضر نیستند این کار را انجام دهند،باطل کند تا طرف ترکمنستانی هم از این وضعیت سوءاستفاده نکند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان می گوید: خروجی این بازار دلالی برای اجاره واگن ها افزایش هزینه صادرات است و درنتیجه قیمت تمام شده کالاهای صادراتی ما افزایش می یابد و ارزش رقابتی خود را با کشورهای رقیب از دست می دهد و این کاملاً به ضرر تجارت خارجی کشور است.

ضرورت رفع موانع

ازآنجاکه ۸۰ درصد صادرات ریلی از طریق خراسان رضوی صورت می گیرد لذا امروز باوجود حجم گسترده صادرات غیرنفتی از مرزهای خراسان، فعل صادرات در استان دارای ابعاد ملی هست که موفقیت در آن اثر غیرقابل انکاری در صادرات کشور دارد.

ترکمنستان، قزاقستان و سایر کشورها مقصد صادرات ایران از مرز ریلی سرخس هستند. تبادل ریلی کالا در کشور با آسیای مرکزی از ۲ مرز سرخس در خراسان رضوی و اینچه برون در استان گلستان انجام می شود. به دلیل قدمت بیشتر، زیرساخت های بهتر و فاصله مناسب، عمده تبادلات تجاری با کشورهای ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، قزاقستان و قرقیزستان از طریق ایستگاه راه آهن سرخس در استان خراسان رضوی صورت می گیرد.

شاید رقابت در عرصه جهانی هم با کشورهایی مانند چین و ترکیه پیچیدگی های خود را داشته باشد،اما گاهی موانع پیش پاافتاده داخلی که با یک تصمیم مدیریتی ساده می توان آن ها را رفع کرد، چنان ضربه ای بر پیکر توسعه صادرات کشور می زند که آثار آن تا مدت ها جبران پذیر نیست لذا نمونه آن «معضل واگن های صادراتی» است.