◄ جوانه امید در ترانزیت

امین ترفع *رالی دوستی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال در حال برگزاری است و قرار است تا ۱۳ خرداد در چابهار به کار خود پایان دهد. برنامه‌ریزی برای برگزاری این رالی از ماه‌ها قبل از سوی وزارت راه‌وشهرسازی و همکاری وزارت امور خارجه کشورمان، گمرک و فدراسیون اتومبیلرانی آغاز شده بود تا آنکه پس از برگزاری مراسم پرچم، روز ۱۰ اردیبهشت سفر خود را از بندرعباس آغاز کرد و با عبور از شهرهای تاریخی شیراز و اصفهان به تهران رسید و در ادامه با عبور از مرز آستارا به کشور آذربایجان و سپس به روسیه رفت. لازم به ذکر است که این مسابقه رالی به ابتکار دولت هند برگزار شد و فرصت مغتنمی برای معرفی کریدور شمال ـ جنوب به ملت‌ها و دولت‌های هند، ایران، آذربایجان و روسیه بود و برای همین این رالی نشان داد ظرفیت‌های این کریدور بسیار بالاتر از جنبه حمل‌ونقلی آن است.

فرصت افزایش ارتباطات فرهنگی میان ملت‌ها، قطعاً زمینه‌ساز توسعه همکاری‌ اقتصادی و تجاری بین دولت‌ها خواهد بود. این رالی نشان داد مشترکات متعددی بین کشورهای عضو کریدور وجود دارد که ملت‌ها هنوز از آن بی‌خبرند.

هنگام عبور رالی از پهنه کشورمان در مسیر رفت، شرکت‌کنندگان با شگفتی از جذابیت‌های بی‌نظیر قومی، تاریخی و فرهنگی کشورمان سخن به میان می‌آوردند.

کلامشان آن‌چنان جذاب بود که آدمی را به خیالی عمیق فرو می‌برد و در پس آن خیال، تأسفی خودنمایی می‌کرد که چرا با وجود این سرمایه عظیم و مشترکات متعدد، ملت‌ها هنوز از آن بی‌خبرند و چرا ارتباطات فرهنگی و تجاری ایران با کشورهای عضو کریدور به سطح درخور توجهی نرسیده است. هرچه شناخت ملت‌ها از یکدیگر بیشتر شود، به‌طبع امنیت خاطر برای افزایش سطح تعاملات آنها افزایش خواهد یافت و رونق تجارت بین آنها با سهولت بیشتری صورت می‌گیرد.

ایران و هند، هر دو از مؤسسان و پایه‌گذاران کریدور شمال‌ـ‌جنوب هستند. وقتی‌ هنوز دو ملت شناخت کافی از مشترکات خود ندارند، چطور انتظار داریم تجارت مشترک رونق یابد و تجار رغبتی به استفاده از زیرساخت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی مشترک برای جابه‌جایی یا ترانزیت کالایشان داشته باشند، زیرا تجارت چرخ حمل‌ونقل را به حرکت وامی‌دارد.

سال‌ها به مزیت‌های ژئوپلیتیک کشورمان برای نقش‌آفرینی در ترانزیت اکتفا و زیرساخت‌های حمل‌ونقلی را بنا کردیم، اما نگاه ما فقط به جنبه حمل‌ونقلی بود و از ارزش‌آفرینی متقابل در حوزه ژئواکونومیک غفلت کرده‌ایم؛ اما زمانی که زیرساخت‌هایمان تکمیل شد، دیدیم که انگار زیاد هم کسی منتظر ساخت بستر جدید برای عبور کالا از کشورمان نبوده است.

هم‌زمان، همسایگان ما دروازه‌های خود را برای تعمیق تجارت بین‌المللی گشودند و مزیت‌هایی را در حوزه تجارت، اقتصاد و حمل‌ونقل کشور خود ایجاد کردند که مزیت ژئوپلیتیک ما را در ایفای نقش در زمینه حمل‌ونقلی بین‌المللی کم‌اثر کرد و عملاً به‌جای شراکت در حمل‌ونقل، به رقبای جدی هم بدل شدیم.

از سوی دیگر سازمان‌های تأثیرگذار بر ترانزیت در کشورمان به سهم خود بر مراحل کنترلی خود افزودند تا آنکه عبور از مسیر ایران برای ترانزیت بار تجار بین‌المللی توجیه اقتصادی خود را از دست داد و به مسیری پرهزینه و مشکل تبدیل شد.

اما در رالی دوستی کریدور شمال‌ـ‌جنوب اتفاق جدیدی رخ داد. همکاری نزدیک وزارت راه‌وشهرسازی با گمرک و بخش خصوصی باعث شد نوزده خودروی شرکت‌کننده در رالی که از هند با کشتی به بندرعباس رسیده بودند، در نصف روز از گمرک شهید رجایی ترخیص موقت و خارج شوند. این یک شاهکار بود.

گاهی راهکارها چنان ساده و سریع و نزدیک‌اند که موجب تحیر می‌شود. در این فرایند از راهکارهای پیچیده با نگاه دولتی که حل مسائل را طولانی می‌کند، خبری نبود. فقط کافی بود تا این تأثیرگذاران با درک متقابل و هماهنگی، مسیری هموار را برای عبور بدون توقف کالا فراهم کنند.

این اتفاق جوانه امیدی بود تا بدانیم دستیابی به مزیت‌های رقابتی در ترانزیت آن‌قدرها هم پیچیده نیست، فقط کافی است هم‌زمان با تکیه بر مزیت‌آفرینی درون‌ساختاری و جامه عمل پوشاندن بر مأموریت و صلاحیت-محوری سازمانمان، نیم‌نگاهی هم به سایر تأثیرگذاران و ذی‌نفعان بیندازیم تا با همکاری و هماهنگی با آنها، همه با هم به مزیت‌آفرینی فرایندی بیندیشیم و همه برای یک هدف مشخص، هر آنچه را در توان داریم به کار بندیم.

برگزاری این رالی درست پیش از اجلاس وزرای کریدور شمال ـ جنوب که قرار است در مهرماه در تهران برگزار شود، نویدبخش همکاری موفق آتی برای دستیابی به نتایج شگفت‌انگیز است. شرط موفقیت، نگرش همه‌جانبه برای توسعه ارتباطات فرهنگی، تجاری، اقتصادی و سیاسی بین ملت‌ها است. کمترین برون‌داد توسعه تعاملات و همکاری میان ملت‌ها و دولت‌های عضو کریدور شمال‌ـ‌جنوب که همه در یک منطقه و عموماً همسایگان ما هستند، این است که حمل‌ونقل و ترانزیت رونق می‌یابد و موجب افزایش توجیه‌پذیری ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقلی بیشتر و به‌طبع توسعه پایدار و رونق اقتصادی در کشورمان می‌شود.

*مدیر کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی کشور