◄ الزامات ایمنی اتوبوس در برابر آتش
درزمینه اتوبوس هم بعد از حوادث دلخراشی که اتفاق افتاد برخی سازمان‌هایی که مسئولیت داشتند دلایل این موضوع را از دریچه مسئولیت‌های خود بررسی کردند که یک مقداری از این حوادث به دستکاریهای بعد از تولید بازمی‌گشت که آنها را کاهش دادند اما خود اتوبوس‌ها به لحاظ فنی مسائلی دارند به‌خصوص اتوبوس‌های مدرن
سعید بختیاری*: موضوع ایمنی در برابر آتش بحث خیلی گسترده‌ای است و در بسیاری از کشورهای پیشرفته حداقل ۱۲۰ سال است که کارهای مقرراتی، تحقیقاتی و آزمایشگاهی زیادی روی این موضوع انجام شده است. متأسفانه در کشور ما به این بحث خیلی دیر و حتی در زمانی نامناسب پرداخته شد؛ زمانی‌که علاوه بر بخش حمل‌ونقل در بخش ساختمان هم مشکلات زیادی داریم. برای مثال اولین ویرایش مقررات ملی ساختمان در برابر آتش در سال ۱۳۸۰ فقط به بحث راه‌های خروج می‌پرداخت و اکنون در ویرایش سال ۹۵ مسائل مختلف اعم از راه‌های خروج، کشف حریق، مقاومت در برابر آتش و مصالح را نیز پوشش می‌دهد.
در حوزه‌های حمل‌ونقل هم همین‌طور است. بحث اتوبوس، کشتی‌های بنادر، ریل و هواپیما همه پروتکل‌های بین‌المللی دارد. برای مثال درزمینه حمل‌ونقل دریایی (imo) در خصوص ایمنی شناورها در برابر آتش، استانداردهای بین‌المللی دارد و کشتی‌های ایرانی که در آب‌های بین‌المللی هستند باید تحت این قوانین باشند. مرکز تحقیقات راه‌و‌مسکن‌و‌شهرسازی هم درحال حاضر در این زمینه امکانات دارد و برخی از آزمایش‌های مطابق قوانین کشتیرانی بین‌المللی موردنیاز در مرکز وجود دارد و ما انتظار داریم شرکت‌های بازرسی و شرکت‌های مرتبط با کشتیرانی از این امکانات و تخصص مرکز استفاده کنند.
درزمینه اتوبوس هم بعد از حوادث دلخراشی که اتفاق افتاد برخی سازمان‌هایی که مسئولیت داشتند دلایل این موضوع را از دریچه مسئولیت‌های خود بررسی کردند که یک مقداری از این حوادث به دستکاریهای بعد از تولید بازمی‌گشت که آنها را کاهش دادند اما خود اتوبوس‌ها به لحاظ فنی مسائلی دارند به‌خصوص اتوبوس‌های مدرن. متأسفانه همان‌طور که هر چه به سمت ساختمان‌های مدرن می‌رویم و استفاده از وسایل پلیمری باعث می‌شود ریسک حریق در ساختمان بیشتر شود در اتوبوس‌ها هم طراحی‌های جدید ریسک حریق را بیشتر کرده است. ازجمله استفاده از مواد پلیمری، کامپوزیت پلاستیک‌ها و همین‌طور فشرده‌شدن فضای موتور که دسترسی به تعمیر و نگهداری و کشف نشتی‌ها را سخت تر می‌کند. عایق‌کاری‌های صوتی و حرارتی امکان بالاتررفتن دما را بیشتر می‌کند که این امر امکان آتش‌سوزی را بالا می‌برد.
مرحله بعد بحث فهمیدن خطر از سوی راننده است. ازآنجایی‌که راننده به قسمت موتور دیدی ندارد و بعد از انفجار ناگهانی متوجه مسئله می‌شود ضروری است که تلاش ما در این راستا باشد که جلوی خسارت مالی و از آن مهمتر جلوی خسارت جانی را بگیریم.
کاری که ما باید بکنیم این است که نخست باید ایمنی جانی را بالا ببریم و در اسرع وقت متوجه شویم که آتش‌سوزی اتفاق افتاده است و راننده اتوبوس را متوقف کند تا افراد داخل اتوبوس را خارج کنیم.
بحث بعدی این است که اصولاً امکان گسترش حریق را کاهش دهیم که این قسمت به مسائل و موضوعات فنی بازمی‌گردد. برای مثال پارتیشن‌بندی بین فضای موتور و فضای نشیمن داخل اتوبوس باید طراحی درستی شود و بحث مقاومت در برابر آتش از ابتدا در طراحی‌ها دیده شود. بحث مصالحی که داخل اتوبوس استفاده می‌شود هم مهم است چراکه اینها قابلیت اشتعال بیشتری دارند و باید کنترل شوند.
یکی از اهداف مرکز تحقیقات این است که با برگزاری سمینار ایمنی اتوبوس در برابر آتش (در تاریخ پنجم تیرماه) تولیدکنندگان این محصولات متوجه شوند بحث ایمنی تولیدات و محصولات آنها به‌ویژه از نظر ایمنی جان مسافران در برابر آتش، مسئله‌ای بسیار مهم است و باید نسبت به بهبود آن اقدام کنند.
مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی هم دانش فنی و هم آزمایشگاه دارد و ما می‌توانیم در این زمینه به آنها کمک کنیم که این اتفاق بیفتد. اتوبوس‌ها از لحاظ سیستم‌های الکتریکی داخل موتور، باتری‌ها، فیوزها، دستکاریهای انجام‌شده در سیستم‌های خنک‌کننده، نشتی و دستکاریهای خلاف ضوابط ایمنی، دچار آتش‌سوزی می‌شوند که به‌منظور کاهش این حوادث این سمینار تخصصی در پنجم تیرماه برگزار خواهد شد.
مشکلی که در ساختمان‌ها داشتیم این بود که در قسمت نازک‌کاری‌ها و نماها در برابر آتش مقاومتی دیده نمی‌شد و بسیاری فکر می‌کردند استفاده از این محصولات متوقف می‌شود. این در حالی است که مرکز به بهبود در تولید این محصولات کمک می‌کند تا در برابر آتش، مقاومت این محصولات افزایش یابد.
متأسفانه‌ها واردکنندگان خودرو وقتی می‌خواهند به کشور ما صادرات انجام دهند چون می‌دانند در کشور ما مقرراتی در این زمینه وجود ندارد جنس‌های ارزان‌تری را که فاکتورهای ایمنی ندارد، برای ما ارسال می‌کنند. باید جلوی این وضعیت گرفته شود. اکنون با تولیدکننده داخلی و خارجی مذاکره داریم و می‌خواهیم ابتدا اطلاع‌رسانی کاملی را در این زمینه انجام دهیم و در گام اول تلاش داریم تا این مجموعه‌ها را به لحاظ فنی آگاه کنیم تا همراه این جریان شوند و در گام بعد با تهیه الزامات و استانداردها و تدوین نامه‌ای آن را به‌صورت قانون به همه ابلاغ کنیم تا درنهایت وضعیت ایمنی در اتوبوس‌ها را افزایش دهیم. این سمینار با همراهی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، مؤسسه ملی تحقیقات سوید و هم‌چنین یکی از شرکت‌های اتوبوس‌سازی برگزار می‌شود و ما امیدوار هستیم بعد از برگزاری این سمینار حساسیت‌ها در خصوص آتش‌سوزی در وسایل حمل‌ونقل افزایش یابد و ما شاهد آرامش بیشتری در صنعت حمل‌ونقل باشیم.
*معاون تحقیقات و فناوری مرکز تحقیقات راه و مسکن شهرسازی
