◄ کارکرد شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در بازار حمل‌ونقل هوایی ایران
باملاحظه آمار می‌توان اشاره داشت که سه شرکت هواپیمایی ماهان و آسمان و ایران‌ایر درمجموع تعداد ۱۲۰۹۹۵۹۵ مسافر را در سال ۱۳۹۶ جابه‌جا کرده‌اند که حدود ۴۰ درصد سهم بازار داخلی و بین‌المللی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی را به خود اختصاص دادند.
در سال ۱۳۹۶ تعداد 16 شرکت هواپیمایی ایرانی دارای پروانه بهره‌برداری هوایی معتبر در صنعت هوانوردی کشوری فعالیت داشتند که تعداد مسافرهای جابه‌جاشده آن شرکت‌ها در مجموع پروازهای داخلی و بین‌المللی به میزان ۳۰۳۵۵۰۱۱ نفر مسافر بوده و با توجه به عملکرد تعداد 16 شرکت هواپیمایی ایرانی در سال ۱۳۹۵ به میزان ۲۷۹۹۳۰۴۴ نفر مسافر، رشد مناسبی را نشان می‌دهد.
فارغ از بررسی و تجزیه‌وتحلیل مقایسه‌ای به جهت تفاوت در امکانات و نوع عملکرد هر یک از شرکت‌ها، رتبه آن‌ها فقط به لحاظ جابه‌جایی مجموع مسافر داخلی و بین‌المللی در سال ۱۳۹۶به ترتیب عبارت است از: ۱ـ ماهان (۴۷۲۲۰۳۰)، ۲ـ آسمان (۳۸۰۷۲۹۰)، ۳ـ ایران ایر (۳۵۷۰۲۷۵)، ۴ـ آتا (۳۱۴۰۷۳۴)، ۵ـ زاگرس (۲۷۹۸۸۴۴)، ۶ـ کیش ایر (۲۴۵۸۸۴۰)، ۷ـ تابان (۲۲۰۶۲۵۵)، ۸ـ کاسپین (۲۱۹۷۶۵۳)، ۹ـ قشم‌ایر (۱۷۹۶۱۴۶)، ۱۰ـ ایران ایرتور (۱۴۳۳۶۲۹)، ۱۱ـ نفت ایران (۶۴۳۹۴۲)، ۱۲- سپهران (۵۲۵۲۷۷)، ۱۳ـ معراج (۵۳۶۸۳۶)، ۱۴- ساها (۳۲۹۶۱۷)، ۱۵ـ اترک (۱۷۹۹۹۰) و ۱۶ـ پویا ایر (۱۱۶۵۳)، در حالی که در سال ۱۳۹۵ به لحاظ جابه‌جایی مجموع مسافر داخلی و بین‌المللی رتبه آن‌ها به ترتیب زیر بوده است:
۱ـ ماهان (۴۹۹۲۶۸۳)، ۲ـ ایران ایر (۳۵۲۶۵۳۶)، ۳ـ آسمان (۳۱۸۴۸۳۴)، ۴ـ آتا (۲۵۵۹۰۶۸)، ۵ـ تابان (۲۳۷۹۰۷۸)، ۶ـ زاگرس (۲۲۰۹۳۵۸)، ۷ـ کاسپین (۲۱۱۸۹۳۳)، ۸ـ کیش ایر (۲۰۷۷۷۱۶)، ۹ـ قشم ایر (۱۷۹۷۵۵۸)، ۱۰ـ ایران ایرتور (۱۲۷۵۲۶۲)، ۱۱ـ معراج (۸۳۴۹۰۱)، ۱۲ـ نفت ایران (۷۹۶۵۰۲)، ۱۳ـ اترک (۲۲۶۱۹۸)، ۱۴ـ پویا ایر (۱۰۷۹۶)، ۱۵- سپهران (۱۰۵۸۶) و ۱۶- ساها (۳۸۳۴).
به‌طوری‌که مشاهده می‌شود شرکت‌های هواپیمایی آسمان، ایران ایر، آتا، زاگرس، کیش ایر، کاسپین، ایران ایرتور، سپهران، ساها و پویا ایر در سال ۱۳۹۶ با افزایش مسافر نسبت به سال قبل مواجه بوده‌اند درحالی‌که شرکت‌های هواپیمایی ماهان و تابان و قشم ایر و نفت ایران و معراج و اترک در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل کاهش مسافر داشته‌اند.
مقایسه آمار مجموع مسافر داخلی و بین‌المللی در دو سال ۱۳۹۶ و ۱۳۹۵ نشان می‌دهد که شرکت هواپیمایی ماهان همچنان رتبه اول را حفظ کرده است علیرغم آن‌که با کاهش تعداد مسافر نسبت به سال گذشته مواجه بود و شرکت هواپیمایی ایران ایر رتبه دوم را ازدست‌داده و البته با کمی افزایش تعداد مسافر در رتبه سوم قرار گرفت. شرکت هواپیمایی آسمان از رتبه سوم به رتبه دوم ارتقا یافت و شرکت هواپیمایی آتا در سال ۱۳۹۶ همچنان رتبه چهارم را حفظ کرد. شرکت‌های هواپیمایی زاگرس و کیش ایر که در سال ۱۳۹۵ به ترتیب رتبه‌های ششم و هشتم را دارا بودند، در سال ۱۳۹۶ به ترتیب صاحب رتبه‌های پنجم و ششم شدند و شرکت هواپیمایی تابان که در سال ۱۳۹۵ رتبه پنجم را کسب کرده بود، در سال ۱۳۹۶ به رتبه هفتم رسید و بعد از آن شرکت هواپیمایی کاسپین علیرغم کمی افزایش مسافر در سال ۱۳۹۶ در رتبه هشتم قرار گرفت در حالی که در سال ۱۳۹۵ در رتبه هفتم جای داشت.
شرکت‌های هواپیمایی قشم ایر و ایران ایرتور در هر دو سال رتبه‌های نهم و دهم را حفظ کردند و شرکت‌های هواپیمایی نفت ایران و سپهران به ترتیب از رتبه‌های دوازدهم و پانزدهم در سال ۱۳۹۵ به رتبه‌های یازدهم و دوازدهم در سال ۱۳۹۶ ارتقا یافتند. شرکت‌های هواپیمایی معراج و اترک و پویا ایر در سال ۱۳۹۶ به ترتیب رتبه‌های سیزدهم و پانزدهم و شانزدهم را کسب کردند درحالی‌که در سال ۱۳۹۵ به ترتیب در رتبه‌های یازدهم و سیزدهم و چهاردهم قرار داشتند و شرکت هواپیمایی ساها که در سال ۱۳۹۵ در رتبه شانزدهم جای گرفته بود در سال ۱۳۹۶ به رتبه چهاردهم ارتقا یافت.
در واقع چهار شرکت هواپیمایی ماهان، آتا، قشم ایر، ایران ایرتور علیرغم کاهش و یا افزایش تعداد مسافر به ترتیب در رتبه‌های اول و چهارم و نهم و دهم ثابت مانده‌اند و شرکت‌های هواپیمایی آسمان، زاگرس، کیش ایر و نفت ایران و سپهران و ساها با افزایش تعداد مسافر در رتبه‌های بالاتر یعنی دوم و پنجم و ششم و یازدهم و دوازدهم و چهاردهم و شرکت‌های هواپیمایی ایران‌ایر و تابان و کاسپین و معراج و اترک و پویا ایر علیرغم افزایش و یا کاهش تعداد مسافر در رتبه‌های پایین‌تر یعنی سوم و هفتم و هشتم و سیزدهم و پانزدهم و شانزدهم قرار گرفتند.
با ملاحظه آمار می‌توان اشاره داشت که سه شرکت هواپیمایی ماهان و آسمان و ایران ایر درمجموع تعداد ۱۲۰۹۹۵۹۵ مسافر را در سال ۱۳۹۶ جابه‌جا کرده‌اند که حدود ۴۰درصد سهم بازار داخلی و بین المللی شرکت‌های هواپیمایی ایرانی را به خود اختصاص دادند و نسبت به سال گذشته که ۱۱۷۰۴۰۵۳ نفر مسافر را جابه‌جا کرده و سهم بازار آن‌ها ۶/۴۷ بود، کاهش داشته و حدود ۶/۷ درصد سهم بازار را کمتر کسب کردند. درنتیجه سایر شرکت‌های هواپیمایی، باقیمانده سهم بازار یعنی حدود ۶۰ درصد را در اختیار دارند درحالی‌که سهم بازار سال قبل آن‌ها ۴/۵۲ درصد بود.
از طرف دیگر در سال ۱۳۹۶ تعداد ۶۰۲۹۱۱۵ نفر مسافر به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی دولتی ایران ایر و کیش ایر و تعداد ۷۵۲۶۹۹۱ نفر مسافر به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی با مالکیت شبه دولتی آسمان و نفت ایران و کاسپین و معراج و پویا ایر و ساها و تعداد ۱۶۸۰۲۹۰۵ نفر به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی خصوصی ماهان و زاگرس و تابان و آتا و ایران ایرتور و قشم ایر و اترک و سپهران جابه‌جا شدند. با در نظر گرفتن مدیریت خصوصی شرکت‌های هواپیمایی با مالکیت شبه‌دولتی درمجموع می‌تواند بخش خصوصی ۲۴۳۲۹۸۹۶ نفر مسافر یعنی حدود ۸۰ درصد سهم بازار و بخش دولتی ۶۰۲۹۱۱۵ نفر مسافر یعنی حدود ۲۰ درصد سهم بازار را به خود اختصاص داده باشند.
درحالی‌که در سال ۱۳۹۵ تعداد ۵۶۰۴۲۵۲ نفر مسافر به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی دولتی ایران ایر و کیش ایر و تعداد ۶۹۴۹۸۰۰ نفر مسافر به‌وسیله شرکت‌های هواپی مایی با مالکیت شبه‌دولتی آسمان و نفت ایران و کاسپین و معراج و پویا ایر و ساها و تعداد ۱۵۴۴۹۷۹۱ نفر مسافر به‌وسیله شرکت‌های هواپیمایی خصوصی ماهان و زاگرس و تابان و آتا و ایران‌ایر تور و قشم‌ایر و اترک و سپهران جابه‌جاشده بودند. با در نظر گرفتن مدیریت خصوصی شرکت‌های هواپیمایی با مالکیت شبه‌دولتی درمجموع می‌تواند بخش خصوصی ۲۲۴۹۹۵۹۱ نفر مسافر یعنی حدود ۸۰ درصد سهم بازار و بخش دولتی ۵۶۰۴۲۵۲ نفر مسافر یعنی حدود ۲۰ درصد سهم بازار را به خود اختصاص داده باشند.
بنابراین اگرچه در مجموع سهم بازار آن‌ها تفاوت چندانی نداشته ولی شرکت‌های هواپیمایی دولتی ایران ایر و کیش ایر در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال گذشته حدود ۴۰۰۰۰۰ نفر مسافر و شرکت‌های هواپیمایی با مالکیت شبه‌دولتی در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال گذشته حدود ۵۷۰۰۰۰ نفر مسافر و شرکت‌های هواپیمایی خصوصی در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال گذشته حدود ۱۳۵۰۰۰۰ نفر مسافر بیشتر حمل کرده‌اند.
