◄ روند قانونی شکایت ایران به «ایکائو»

در روزهای اخیر موضوع سوخت هوانوردی و نحوه ارائه آن در فرودگاه‌های بین‌المللی مورد توجه رسانه‌ها و جراید قرار گرفت و در نهایت خبری مبنی بر انعکاس رویه عدم ارائه سوخت هوانوردی به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در برخی فرودگاه‌های بین‌المللی منتشر شد که در مواردی تیتر این موضوع به‌صورت «اعلام شکایت ایران به ایکائو» در نظر گرفته شد.

عبارت انعکاس در متن گفتگو با شخص مصاحبه‌شونده یک مفهوم عام را می‌رساند در حالی که انتخاب کلمه شکایت به‌عنوان یک مفهوم خاص با توجه به مفاد مواد کنوانسیون شیکاگو ۱۹۴۴و رویه‌های مصوب شورای ایکائو تعبیر مناسبی به شمار نمی‌رود مگر این‌که مصاحبه شونده در متن گفتگو به صورت مستند از کلمه شکایت استفاده کرده باشد. به منظور تنویر افکار عمومی بهتر است به طور خلاصه فرآیند ارجاع موضوعات از طرف کشورهای متعهد کنوانسیون شیکاگو به سازمان ایکائو تشریح شود.

با توجه به مفاد ماده ۴۴ کنوانسیون، گسترش حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی یکی از اهداف تأسیس سازمان بین‌المللی هوانوردی کشوری (ایکائو) است تا این‌که پیشرفت ایمن و منظم هوانوردی کشوری بین‌المللی در سرتاسر جهان تأمین شود و توسعه مسیرهای هوایی، فرودگاه‌ها و تسهیلات هوانوردی برای هوانوردی کشوری بین‌المللی تشویق شود و نیازهای مردم جهان به لحاظ تأمین بی‌خطری، نظم، کار آیی و مقرون‌به‌صرفه بودن حمل‌ونقل هوایی برطرف شود.

در این راستا ماده ۵۴ کنوانسیون بررسی هر موضوع ارجاعی مرتبط با مفاد کنوانسیون از جانب کشورهای متعهد و ارائه گزارش انجام هر تخلفی از مفاد کنوانسیون در صورت ناتوانی کشور متعهد از رفع تخلف در زمان معقول به مجمع عمومی و ارائه گزارش هر قصوری از اجرای توصیه‌ها یا تصمیمات شورا به کشورهای متعهد را به‌عنوان وظایف الزام‌آور شورای ایکائو برشمرده است که دارای یک‌رویه اجرایی مصوب است.

علاوه بر آن ماده ۸۴ کنوانسیون وظیفه شبه قضایی حل‌وفصل اختلافات را به عهده شورا قرار داده است که رویه مصوب آن شبیه آیین رسیدگی قضایی است. به‌این‌ترتیب درصورتی‌که هر اختلافی میان دو یا چند کشور متعهد در مورد تفسیر یا اجرای مفاد کنوانسیون و ضمایم آن نتواند از طریق مذاکره حل‌وفصل شود، باید بر مبنای درخواست یکی از کشورهای طرف اختلاف در شورای ایکائو مطرح و مورد تصمیم‌گیری قرار گیرد. البته به‌موجب ماده 85 امکان استیناف از تصمیم شورا در یک دیوان داوری موقتی موردتوافق طرفین اختلاف یا دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری وجود دارد.

بنابراین کشورهای متعهد کنوانسیون شیکاگو مستندا به دو شیوه اجرایی (ماده ۵۴) و شبه قضایی (ماده ۸۴) می‌توانند درخواست خود را در سازمان ایکائو به جریان اندازند که هرکدام دارای رویه خاص مراحل رسیدگی بوده و نتایج منحصر به خود را در بر دارد. در غیر این صورت انعکاس موضوع به سازمان ایکائو در مراحل اداری رسیدگی به‌وسیله رئیس شورای ایکائو و یا دبیر کل ایکائو قرار گرفته که نمی‌تواند دارای آثار مستند به مفاد مواد بالا باشد.

حال در موضوع مورد اختلاف یعنی عدم ارائه سوخت هوانوردی به شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در فرودگاه‌های بین‌المللی سایر کشورهای متعهد کنوانسیون باید اشاره داشت که طبق مفاد ماده ۲۸ کنوانسیون تأمین فرودگاه با تمامی تسهیلات هوانوردی از جمله سوخت هوانوردی در سرزمین هر یک از کشورهای متعهد به‌منظور تسهیل امور هوانوردی بین‌المللی در تعهد کشورها است و همچنین به‌موجب مفاد ماده ۶۸ کنوانسیون تعیین مسیرهای هوایی و فرودگاه‌هایی که بتوانند خدمات در اختیار پروازهای بین‌المللی قرار دهند، به عهده کشورهای متعهد است.

ماده ۱۵ کنوانسیون نیز اعمال شرایط یکسان و مشابه با هواپیمای شرکت هواپیمایی داخلی را برای هواپیمای شرکت هواپیمایی خارجی در استفاده از تسهیلات هوانوردی از جمله سوخت هوانوردی به لحاظ ایمنی الزامی کرده است و نباید بهای خدمات برای هواپیماهای خارجی بیش از بهای خدمات برای هواپیماهای داخلی باشد.

به هر ترتیب چنانچه کشور متعهدی در نشریه اطلاعات هوانوردی، فرودگاهی را بین‌المللی اعلام کرد و آماده پذیرش هواپیماهای خارجی بود باید به‌طور یکسان تسهیلات هوانوردی از جمله سوخت هوانوردی را در اختیار آن‌ها قرار دهند و در صورتی که در یک کشور متعهد سوخت هوانوردی به هواپیماهای ایرانی به‌عنوان هواپیماهای خارجی برقرارکننده پرواز بین‌المللی داده نشود تخلف از تعهدات مفاد مواد کنوانسیون تلقی می‌شود که می‌تواند با در نظر گرفتن یکی از دو شیوه اجرایی و یا شبه قضایی مندرج در کنوانسیون شیکاگو، عدم اجرای مفاد مواد کنوانسیون به‌وسیله کشور متعهد از سازمان ایکائو پیگیری شود.

حال چنانچه سازمان هواپیمایی کشوری ایران درخواست خود را بر مبنای مفاد ماده ۸۴ کنوانسیون به سازمان ایکائو منعکس کرده باشد می‌تواند مصداق شکایت محسوب شود و در غیر این صورت نمی‌توان آن را شکایت تلقی کرد.