نرخ بلیت هواپیما سقف ندارد اما حسابوکتاب دارد
تیننیوز| نرخ ۳ برابری بلیت هواپیما شما را در خریدن بلیت مردد کرده است. شب عید است و بازار خرید بلیت، داغ. معلوم نیست تا چند لحظه دیگر، همین بلیت هم برایتان باقی مانده باشد.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، شاید جزو کسانی باشید که دل به دریا میزنند و هزینه چندبرابری بلیت را میپردازند یا شاید هم جزو کسانی هستید که احساس میکنند پای گرانفروشی در میان است و ترجیح میدهند از واقعی بودن نرخ بلیت اطمینان پیدا کنند. پیگیری گروه دوم برای آگاهی از صحت و سقم نرخ ارائه شده، قابل تقدیر است اما دلیل نمیشود به طور حتم نرخ واقعی بلیت، پایینتر از نرخی باشد که شما دیده یا شنیدهاید.
بد نیست بدانید با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما از آذر ۹۴ (براساس تکلیف برنامه ششم توسعه) دست شرکتهای هواپیمایی برای تعیین نرخ در ۱۷۸ مسیر داخلی باز است و آنها میتوانند با توجه به میزان تقاضای بازار، قیمتهای خود را پیشنهاد دهند. با این حال در این میان اگر نرخ غیرمتعارفی ارائه شد، نهادهای نظارتی از جمله سازمان هواپیمایی دست به کار میشوند و با متخلفان برخورد میکنند.هفته گذشته در این صفحه گزارشی درباره وضعیت نرخ بلیتهای سفر نوروزی در شیوههای مختلف حملونقل منتشر شد که در آن به افزایش چندبرابری نرخ بلیت هواپیما در برخی مسیرها اشاره شده بود. بعد از چاپ آن گزارش، مدیر روابط عمومی و سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در تماس با روزنامه، خواستار توضیح بیشتر درباره روند قیمتگذاری بلیت هواپیما و تخلفات احتمالی در این بخش شد. در گفتوگویی که با رضا جعفرزاده داشتیم او شیوه نظارت این سازمان بر بازار حملونقل هوایی کشور را توضیح داده است.
باتوجه به نزدیک شدن به روزهای نوروز، به نظر میرسد آزادسازی نرخ بلیت هواپیما دردسرساز شده و در برخی مسیرها بلیتها با قیمتهای بسیار گرانی عرضه شده است. نگاه سازمان هواپیمایی به این مسئله چیست؟
برای پاسخ به پرسش شما باید ابتدا به آسیبهای تحریم بر حملونقل هوایی اشاره کرد. در ۳ دهه گذشته به واسطه تحریم، به حملونقل هوایی اجحاف شد و تحریمکنندگان برای فشار به ایران، صنعت حملونقل هوایی را هدف گرفتند و میخواستند این بخش را ناتوان کنند، بر همین اساس محدودیتهایی ایجاد کردند که میتوانست ضربههای بزرگی به صنعت هوایی وارد کند. برای اینکه میزان مقاومت شرکتهای هواپیمایی در مقابل این تحریمها روشن شود، باید این پرسش را مطرح کنیم که کدام یک از شرکتهای هواپیمایی بزرگ دنیا میتوانستند با اعمال چنین تحریمهایی، دچار بحران نشوند یا ناگزیر به افزایش بهای خدمات خود نشوند. در ایران اما شرکتهای هواپیمایی در زمان تحریم تلاش کردند مقاومت کنند و نگذاشتند هدف تحریم یعنی زمینگیر شدن صنعت هوایی بهعنوان یکی از بخشهای مهم اقتصادی و یکی از ابزارهای مهم توسعه کشور، محقق شود. با گذر از این مرحله و با اجرای برجام و در شرایطی که تحریم حملونقل هوایی کمرنگ شده، صنعت هوایی نیاز دارد برای رشد و توسعه، وارد فعالیتهای رقابتی شود. برای ایجاد رقابت، شرکتها نمیتوانند با ناوگان موجود که بخش زیادی از آن سن بالایی دارد(البته ناایمن نیست)، پرواز کنند؛ بنابراین آزادسازی نرخ بلیت هواپیما اجتنابناپذیر بود.
منظور شما این است که آزادسازی نرخ بلیت، مقدمهای برای توسعه حملونقل هوایی و رقابتی شدن فعالیت شرکتهای هواپیمایی است؟
بله؛ آزادسازی که از آذر ۹۴ اجرا شد، مسیری است که از سوی همه شرکتهای هواپیمایی دنیا طی شده و ما نیز باید با آزادسازی نرخ بلیت، بهتدریج از نرخهای تکلیفی عبور کنیم و وارد فضای رقابتی شویم، به همین دلیل در آزادسازی، مسیرهای هوایی به دو گروه تقسیم شدند؛ بخشی مسیرهای تکلیفی هستند (۸۷ مسیر در کل کشور) که هنوز قابلیت آزادسازی نرخ بلیت در این بخش وجود ندارد و نرخها هنوز مشخص است اما بخش دیگر مسیرهایی هستند که آزادسازی نرخ بلیت در آنها امکانپذیر شد. آزادسازی در واقع مقدمهای برای دادن حق انتخاب به مسافران حملونقل هوایی در زمینه سفر با شرکتهای هواپیمایی است تا باتوجه به نوع سرویسدهی، ساعت پرواز، نرخ بلیت و عوامل دیگر، بتوانند پرواز موردنظر خود را انتخاب کنند. این مسیری است که بیش از دو دهه پیش، شرکتهای هواپیمایی دنیا رفتهاند و ما نیز باید برویم. از سوی دیگر باتوجه به محدودیتهای ایجاد شده برای حملونقل هوایی ایران در دهههای گذشته، کشورهای دیگر بخش زیادی از سهم ما در جابهجایی مسافر را بهدست گرفتند و آزادسازی میتواند مقدمهای برای بازپسگیری این سهم از دسترفته باشد. در واقع ما برای بازپسگیری این سهم، به توسعه ناوگان نیاز داریم که آزادسازی نرخ بلیت، مقدمه آن است. از آذر ۹۴ که آزادسازی بهطور کامل اجرا شد، تاثیر مثبت آن در حملونقل هوایی کشور مشهود بوده است؛ البته هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم.
با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما آنچه ما مشاهده میکنیم این است که در مسیرهای پرتقاضا مانند تهران ـ مشهد، تعداد پروازها افزایش یافته و نرخها متفاوت است اما از نظر افزایش خدمات، فعالیت خاصی بهعنوان رقابت میان شرکتهای هواپیمایی دیده نمیشود. در بخش پروازهای تکلیفی هم میبینیم تعداد پروازها بسیار کم است و در عمل، حق انتخابی برای مشتری وجود ندارد. شما از کدام تاثیر سخن میگویید؟
برای پاسخ به این پرسش باید توجه کنیم که سطح انتظارمان از شرکتهای هواپیمایی با مشکلاتی که به آن اشاره شد، چقدر است. آزادسازی نرخ بلیت را تازه آغاز کردهایم و با تکیه بر همین مسئله شرکتهای هواپیمایی توانستند باوجود مشکلات فراوان دوام بیاورند، بدهیهایشان را پرداخت کنند، به ادامه سرویسدهی بپردازند و ایمنیشان را حفظ کنند. شاید ایمنی جزو سرویسها و خدمات شرکت هواپیمایی به شمار نیاید اما اولویت نخست ما این است که شرکتهای هواپیمایی بتوانند روی پای خود بایستند و همزمان ایمنیشان را حفظ کنند. از نظر ما با آزادسازی، ایمنی در حال بهبود است.
یعنی با شناور شدن نرخ بلیت، در گام نخست پشت صحنه پروازها وضعیت مطلوبتری پیدا کرده است؟
بله؛ آزادسازی نرخ بلیت موجب شده شرکتهای هواپیمایی بتوانند در برابر مشکلات مقاومت کنند و توسعه ناوگان و ارتقای آموزش نیروی انسانی را برای ورود به عرصه رقابت مدنظر داشته باشند که همه این مسائل به ایمنی مربوط است، این در حالی است که شرکتهای هواپیمایی دنیا، محدودیتهای ما را نداشتند، به همین دلیل توانستند ایمنی را به خوبی ارتقا دهند. ایمنی هزینهبردار است؛ یا باید دولت هزینهاش را بپردازد یا مردم. براساس اهداف توسعه صنعت، قرار نیست دولت متحمل این هزینهها شود؛ بنابراین چارهای نیست جز آزادسازی نرخ بلیت زیرا درحالحاضر به جز ایرانایر، همه شرکتهای هواپیمایی ما خصوصی هستند و به صورت درآمد-هزینهای اداره میشوند و با درآمدهای خود باید هم خدماتشان را ارتقا دهند و هم ناوگان و در گام نخست هم باید نگاهشان به ایمنی باشد. آزادسازی نرخ بلیت ما را در این مسیر قرار داده است. البته براساس قانون هم چارهای جز اجرای آزادسازی بهعنوان یک قانون نداریم.
البته آزادسازی از چند سال پیش باید کلید میخورد و به نظر میرسد دیر شدن اجرای این قانون، ارتباطی به تحریم ندارد...
سخن شما درست است و باید چند سال پیش آزادسازی انجام میشد اما در حملونقل هوایی، مسائل مختلفی زنجیروار به هم گره خوردهاند و محدودیتها در اجرا نشدن این قانون تاثیرگذار بوده است. در واقع چون ما نمیتوانستیم هواپیمای نو وارد کنیم، قادر نبودیم نرخ را آزاد و رقابتی اعلام کنیم. براساس معادله کسبوکار، باید ناوگان مناسب و هواپیمایی با سن کمتر داشته باشیم تا بتوانیم نرخ را رقابتی کنیم. با کاهش تحریم، راه برای این کار باز شد و باتوجه به بازار مناسب ایران، شرکتهای هواپیماساز علاوه بر فروش هواپیما، در بخشهای دیگر مانند انتقال فناوری هم مایل به همکاریهای مشترک با ایران هستند؛ بنابراین راه برای توسعه باز شده است.
شکی نیست که براساس قانون آزادسازی، نرخ بلیت را باید شرکتها تعیین کنند و دولت نباید دخالتی در این زمینه داشته باشد اما در آستانه نوروز شاهد چند برابر شدن نرخ بلیت در برخی مسیرهای پرتقاضا هستیم و هر سال هم سازمان هواپیمایی عنوان میکند بر تخلفات نظارت دارد. باتوجه به آزادسازی، معیار شما برای این نظارت و جلوگیری از تخلفات چیست؟
پیش از شروع پروازهای نوروزی و رسیدن به دوران پیک پرواز، از طریق دفتر نظارت بر شرکتهای حملونقل هوایی و امور فرودگاهها و موسسههای هوانوردی و نیز معاونت هوانوردی و امور بینالملل سازمان، جلساتی با حضور دبیر و اعضای انجمن شرکتهای هواپیمایی داشتیم و قرار شد شرکتها نرخهای پیشنهادی خود را برای پروازهای نوروزی اعلام کنند. ما نسبت به نرخهای اعلام شده از سوی شرکتها اعتراضی نداشتهایم زیرا براساس قانون آزادسازی، آنها اجازه دارند نرخ مورد نظر را اعلام کنند و بهطور قطع معاونت بازرگانی این شرکتها میدانند که نباید نرخ را بیحد و اندازه و خارج از نرخهای عرف بازار تعیین کنند.
منظورتان این است که شرکتها برای اینکه بازار را از دست ندهند، نرخ غیرقابل قبول و خارج از عرف ارائه نمیدهند؟
بله؛ شرکتها نمیخواهند حرکت واحد بازرگانی آنها در زمینه تنظیم نرخ بلیت، برای آنها ضدتبلیغ باشد، به همین دلیل تعادل قیمتی خود را حفظ میکنند.
اما همین حالا میبینیم که نرخ بلیت در برخی مسیرها تا ۳ برابر افزایش داشته است.
نرخهای خارج از عرف، نرخ اعلام شده از سوی شرکتهای هواپیمایی نیست و این نرخها، مربوط به بلیتهایی است که از سوی شرکت هواپیمایی به واسطهها واگذار شده و از سوی آنها به فروش میرسد. البته در این زمینه هم اطلاعرسانی کردهایم که نباید بلیت با نرخ خارج از عرف فروخته شود و با فروشندگان این بلیتها برخورد میشود و جریمه در انتظار آنهاست.
یعنی بلیتهای گران را شرکتها نمیفروشند؟
ممکن است برخی بلیتهایی که شرکتهای هواپیمایی در اختیار دفاتر خدمات مسافرتی قرار دادهاند را این دفاتر به دیگران داده باشند و آنها گرانتر بفروشند.
منظورتان از «دیگران» چیست؟
بخشی از دفاتر خدمات مسافرت هوایی دارای مجوز بند «الف» هستند و مجازند بلیت هواپیما ارائه کنند. از سوی دیگر دفاتر خدمات مسافرت هوایی که مجوز بند «ب» دارند حق فروش بلیت ندارند و فقط میتوانند تور بفروشند.
یعنی تخلف در زمینه نرخ بلیت در این دفاتر رخ میدهد؟
این امکان وجود دارد. یا ممکن است بخشی از این بلیتها از سوی این دفاتر در اختیار سایتهای غیرمجاز قرار داده شود و آنها هم باتوجه به اینکه در دوران پیک تقاضا برای پرواز هستیم، آن را گرانتر میفروشند.
سازمان هواپیمایی نسبت به این تخلف واکنش نشان میدهد و هماهنگیهای لازم را با دیگر بخشهای نظارتی هم داشتهایم. ما در مرحله نخست شرکت هواپیمایی را مسئول میدانیم زیرا آنها با دفاتر خدمات مسافرت هوایی قرارداد دارند و بلیت در اختیار دفاتر هواپیمایی قرار میدهند.
اگر واسطههای دیگری در این میان شکل بگیرند و بخواهند بلیت را گرانتر از نرخ پیشنهادی شرکت هواپیمایی بفروشند، با این مسئله برخورد میکنیم و بهطور معمول اعتراض و شکایتها در این بخش است.
بسیاری از مردم یا اطلاع ندارند که تخلف رخ داده یا میدانند اما ناچارند بلیت را بخرند و حتی فرصت شکایت هم ندارند. اگر شکایتی انجام نشود شما برخوردی نمیکنید؟
ما پیشبینیهایی در این زمینه انجام دادهایم؛ به عنوان نمونه امکان اعتبارسنجی بلیت روی سایت شرکتهای هواپیمایی و روی سایت انجمن این شرکتها وجود دارد و مسافران میتوانند بررسی کنند آیا برای این بلیت، هواپیما و صندلی وجود دارد یا خیر (بلیت واقعی است یا خیر). در سایت سازمان هواپیمایی نیز امکان ثبت شکایتها وجود دارد. از همه اینها مهمتر ما بر اطلاعرسانی مداوم به مردم تاکید داریم و از شرکتهای هواپیمایی خواستهایم موضوع اطلاعرسانی را جدی بگیرند و باید از ۳راه اطلاعرسانی کنند؛ نخست اعلام شماره تلفن برای تماس مردم همزمان با فروش بلیت، دوم اطلاعرسانی داخل پایانه و دیگری صحبت با رسانهها.
شرکتها باید اعلام کنند مردم به طور حتم بلیت را از منابع معتبر خریداری و آن را اعتبارسنجی کرده و شکایتهای خود را به سازمان هواپیمایی و شرکتهای هواپیمایی اعلام کنند. در تخلفات رخ داده، ما در درجه نخست شرکتهای هواپیمایی را مسئول میدانیم، در مرحله بعد دفاتر فروشی که دارای مجوز بند «الف» هستند و بعد دفاتر دارای مجوز بند «ب».
پیش از اینکه شکایتی به شما برسد هم بازرسی و برخورد با تخلفات دارید؟
برای کاهش مشکلات، بازرسیهایی از دفاتر و شرکتها داریم که با همکاری سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان انجام میشود. این بازرسیها به طور تصادفی است.
در بیش از یک سالی که از آزادسازی میگذرد، تخلفاتی که توضیح دادید، مشاهده شده است؟
بله؛ به ویژه در بازه فروش بلیت پروازهای نوروزی ۹۴ از این دست تخلفات داشتیم که آنها را رسانهای کردیم. امسال هم در دوره فروش بلیتهای نوروزی، تاکنون چند مورد تخلف بوده که در این زمینه اطلاعرسانی کردهایم. در این تخلفات، دفاتری بودند که حق فروش بلیت نداشتند اما بلیت هواپیما میفروختند و جریمه شدند. ما به شرکتهای هواپیمایی توصیه کردهایم اگر سایتی اقدام به فروش بلیت آنها کرد و با گرانفروشی، هویت این شرکت را تحتتاثیر قرار داد، آن سایت را معرفی کنند تا به پلیس فتا گزارش دهیم و با آن سایت برخورد شود.
یکی از بحثهایی که همیشه در دوران پیک پروازهای نوروزی داغ میشود، پرواز چارتر است. بهطور معمول تخلفاتی مانند گرانفروشی را به پروازهای چارتر نسبت میدهند و همیشه هم گفته میشود باید با این پروازها برخورد شود. روند برخورد سازمان هواپیمایی با این مسئله چگونه است.
امکان دارد شرکتهای هواپیمایی، بخشی از پروازهای خود را به چارتر اختصاص دهند اما ما مشکلی با چارتر نداریم زیرا شیوه و مسئولیت فروش بلیت را برعهده شرکتها گذاشتهایم.
یعنی نظارت ویژه روی چارتر ندارید و در شیوه فروش دخالت نمیکنید؟
خیر، ما وارد شیوههای فروش نمیشویم؛ مگر اینکه آن شیوه فروش معضل و مشکلی ایجاد کند. ما مشکلی با چارتر نداریم و به شرکتهای هواپیمایی اعلام میکنیم نرخ بلیت در کلاسهای مختلف را به ما اعلام کنند و شیوه عرضه به آنها بستگی دارد.
به هر حال میبینیم که بیشتر گرانفروشیها را به چارتر نسبت میدهند...
برای سازمان هواپیمایی به هیچ عنوان بهانههایی مانند چارتر پذیرفتنی نیست و ما شرکت هواپیمایی را مسئول این تخلفات میدانیم که باید بر شیوه فروش بلیتهای خود نظارت کند و به آنها تاکید هم کردهایم که روی فروش بلیت نظارت داشته باشند تا به نام آنها گرانفروشی نشود زیرا ضدتبلیغی برای آنهاست. در ضمن سود چارتر عاید شرکت هواپیمایی نمیشود.
البته نباید فراموش کنیم با بهبود وضعیت حملونقل هوایی در پسابرجام و با اجرای آزادسازی، مشکلاتی مانند چارتر هم بهتدریج کاهش پیدا میکند زیرا با آزادسازی، نرخ بلیت واقعی و برای شرکتها به صرفه میشود؛ بنابراین کمکم شرکتها ترجیح میدهند فروش بلیت از طریق واسطه و در قالب چارتر را کنار بگذارند.
بد نیست بدانید با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما از آذر ۹۴ (براساس تکلیف برنامه ششم توسعه) دست شرکتهای هواپیمایی برای تعیین نرخ در ۱۷۸ مسیر داخلی باز است و آنها میتوانند با توجه به میزان تقاضای بازار، قیمتهای خود را پیشنهاد دهند. با این حال در این میان اگر نرخ غیرمتعارفی ارائه شد، نهادهای نظارتی از جمله سازمان هواپیمایی دست به کار میشوند و با متخلفان برخورد میکنند.هفته گذشته در این صفحه گزارشی درباره وضعیت نرخ بلیتهای سفر نوروزی در شیوههای مختلف حملونقل منتشر شد که در آن به افزایش چندبرابری نرخ بلیت هواپیما در برخی مسیرها اشاره شده بود. بعد از چاپ آن گزارش، مدیر روابط عمومی و سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری در تماس با روزنامه، خواستار توضیح بیشتر درباره روند قیمتگذاری بلیت هواپیما و تخلفات احتمالی در این بخش شد. در گفتوگویی که با رضا جعفرزاده داشتیم او شیوه نظارت این سازمان بر بازار حملونقل هوایی کشور را توضیح داده است.
باتوجه به نزدیک شدن به روزهای نوروز، به نظر میرسد آزادسازی نرخ بلیت هواپیما دردسرساز شده و در برخی مسیرها بلیتها با قیمتهای بسیار گرانی عرضه شده است. نگاه سازمان هواپیمایی به این مسئله چیست؟
برای پاسخ به پرسش شما باید ابتدا به آسیبهای تحریم بر حملونقل هوایی اشاره کرد. در ۳ دهه گذشته به واسطه تحریم، به حملونقل هوایی اجحاف شد و تحریمکنندگان برای فشار به ایران، صنعت حملونقل هوایی را هدف گرفتند و میخواستند این بخش را ناتوان کنند، بر همین اساس محدودیتهایی ایجاد کردند که میتوانست ضربههای بزرگی به صنعت هوایی وارد کند. برای اینکه میزان مقاومت شرکتهای هواپیمایی در مقابل این تحریمها روشن شود، باید این پرسش را مطرح کنیم که کدام یک از شرکتهای هواپیمایی بزرگ دنیا میتوانستند با اعمال چنین تحریمهایی، دچار بحران نشوند یا ناگزیر به افزایش بهای خدمات خود نشوند. در ایران اما شرکتهای هواپیمایی در زمان تحریم تلاش کردند مقاومت کنند و نگذاشتند هدف تحریم یعنی زمینگیر شدن صنعت هوایی بهعنوان یکی از بخشهای مهم اقتصادی و یکی از ابزارهای مهم توسعه کشور، محقق شود. با گذر از این مرحله و با اجرای برجام و در شرایطی که تحریم حملونقل هوایی کمرنگ شده، صنعت هوایی نیاز دارد برای رشد و توسعه، وارد فعالیتهای رقابتی شود. برای ایجاد رقابت، شرکتها نمیتوانند با ناوگان موجود که بخش زیادی از آن سن بالایی دارد(البته ناایمن نیست)، پرواز کنند؛ بنابراین آزادسازی نرخ بلیت هواپیما اجتنابناپذیر بود.
منظور شما این است که آزادسازی نرخ بلیت، مقدمهای برای توسعه حملونقل هوایی و رقابتی شدن فعالیت شرکتهای هواپیمایی است؟
بله؛ آزادسازی که از آذر ۹۴ اجرا شد، مسیری است که از سوی همه شرکتهای هواپیمایی دنیا طی شده و ما نیز باید با آزادسازی نرخ بلیت، بهتدریج از نرخهای تکلیفی عبور کنیم و وارد فضای رقابتی شویم، به همین دلیل در آزادسازی، مسیرهای هوایی به دو گروه تقسیم شدند؛ بخشی مسیرهای تکلیفی هستند (۸۷ مسیر در کل کشور) که هنوز قابلیت آزادسازی نرخ بلیت در این بخش وجود ندارد و نرخها هنوز مشخص است اما بخش دیگر مسیرهایی هستند که آزادسازی نرخ بلیت در آنها امکانپذیر شد. آزادسازی در واقع مقدمهای برای دادن حق انتخاب به مسافران حملونقل هوایی در زمینه سفر با شرکتهای هواپیمایی است تا باتوجه به نوع سرویسدهی، ساعت پرواز، نرخ بلیت و عوامل دیگر، بتوانند پرواز موردنظر خود را انتخاب کنند. این مسیری است که بیش از دو دهه پیش، شرکتهای هواپیمایی دنیا رفتهاند و ما نیز باید برویم. از سوی دیگر باتوجه به محدودیتهای ایجاد شده برای حملونقل هوایی ایران در دهههای گذشته، کشورهای دیگر بخش زیادی از سهم ما در جابهجایی مسافر را بهدست گرفتند و آزادسازی میتواند مقدمهای برای بازپسگیری این سهم از دسترفته باشد. در واقع ما برای بازپسگیری این سهم، به توسعه ناوگان نیاز داریم که آزادسازی نرخ بلیت، مقدمه آن است. از آذر ۹۴ که آزادسازی بهطور کامل اجرا شد، تاثیر مثبت آن در حملونقل هوایی کشور مشهود بوده است؛ البته هنوز تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله داریم.
با آزادسازی نرخ بلیت هواپیما آنچه ما مشاهده میکنیم این است که در مسیرهای پرتقاضا مانند تهران ـ مشهد، تعداد پروازها افزایش یافته و نرخها متفاوت است اما از نظر افزایش خدمات، فعالیت خاصی بهعنوان رقابت میان شرکتهای هواپیمایی دیده نمیشود. در بخش پروازهای تکلیفی هم میبینیم تعداد پروازها بسیار کم است و در عمل، حق انتخابی برای مشتری وجود ندارد. شما از کدام تاثیر سخن میگویید؟
برای پاسخ به این پرسش باید توجه کنیم که سطح انتظارمان از شرکتهای هواپیمایی با مشکلاتی که به آن اشاره شد، چقدر است. آزادسازی نرخ بلیت را تازه آغاز کردهایم و با تکیه بر همین مسئله شرکتهای هواپیمایی توانستند باوجود مشکلات فراوان دوام بیاورند، بدهیهایشان را پرداخت کنند، به ادامه سرویسدهی بپردازند و ایمنیشان را حفظ کنند. شاید ایمنی جزو سرویسها و خدمات شرکت هواپیمایی به شمار نیاید اما اولویت نخست ما این است که شرکتهای هواپیمایی بتوانند روی پای خود بایستند و همزمان ایمنیشان را حفظ کنند. از نظر ما با آزادسازی، ایمنی در حال بهبود است.
یعنی با شناور شدن نرخ بلیت، در گام نخست پشت صحنه پروازها وضعیت مطلوبتری پیدا کرده است؟
بله؛ آزادسازی نرخ بلیت موجب شده شرکتهای هواپیمایی بتوانند در برابر مشکلات مقاومت کنند و توسعه ناوگان و ارتقای آموزش نیروی انسانی را برای ورود به عرصه رقابت مدنظر داشته باشند که همه این مسائل به ایمنی مربوط است، این در حالی است که شرکتهای هواپیمایی دنیا، محدودیتهای ما را نداشتند، به همین دلیل توانستند ایمنی را به خوبی ارتقا دهند. ایمنی هزینهبردار است؛ یا باید دولت هزینهاش را بپردازد یا مردم. براساس اهداف توسعه صنعت، قرار نیست دولت متحمل این هزینهها شود؛ بنابراین چارهای نیست جز آزادسازی نرخ بلیت زیرا درحالحاضر به جز ایرانایر، همه شرکتهای هواپیمایی ما خصوصی هستند و به صورت درآمد-هزینهای اداره میشوند و با درآمدهای خود باید هم خدماتشان را ارتقا دهند و هم ناوگان و در گام نخست هم باید نگاهشان به ایمنی باشد. آزادسازی نرخ بلیت ما را در این مسیر قرار داده است. البته براساس قانون هم چارهای جز اجرای آزادسازی بهعنوان یک قانون نداریم.
البته آزادسازی از چند سال پیش باید کلید میخورد و به نظر میرسد دیر شدن اجرای این قانون، ارتباطی به تحریم ندارد...
سخن شما درست است و باید چند سال پیش آزادسازی انجام میشد اما در حملونقل هوایی، مسائل مختلفی زنجیروار به هم گره خوردهاند و محدودیتها در اجرا نشدن این قانون تاثیرگذار بوده است. در واقع چون ما نمیتوانستیم هواپیمای نو وارد کنیم، قادر نبودیم نرخ را آزاد و رقابتی اعلام کنیم. براساس معادله کسبوکار، باید ناوگان مناسب و هواپیمایی با سن کمتر داشته باشیم تا بتوانیم نرخ را رقابتی کنیم. با کاهش تحریم، راه برای این کار باز شد و باتوجه به بازار مناسب ایران، شرکتهای هواپیماساز علاوه بر فروش هواپیما، در بخشهای دیگر مانند انتقال فناوری هم مایل به همکاریهای مشترک با ایران هستند؛ بنابراین راه برای توسعه باز شده است.
شکی نیست که براساس قانون آزادسازی، نرخ بلیت را باید شرکتها تعیین کنند و دولت نباید دخالتی در این زمینه داشته باشد اما در آستانه نوروز شاهد چند برابر شدن نرخ بلیت در برخی مسیرهای پرتقاضا هستیم و هر سال هم سازمان هواپیمایی عنوان میکند بر تخلفات نظارت دارد. باتوجه به آزادسازی، معیار شما برای این نظارت و جلوگیری از تخلفات چیست؟
پیش از شروع پروازهای نوروزی و رسیدن به دوران پیک پرواز، از طریق دفتر نظارت بر شرکتهای حملونقل هوایی و امور فرودگاهها و موسسههای هوانوردی و نیز معاونت هوانوردی و امور بینالملل سازمان، جلساتی با حضور دبیر و اعضای انجمن شرکتهای هواپیمایی داشتیم و قرار شد شرکتها نرخهای پیشنهادی خود را برای پروازهای نوروزی اعلام کنند. ما نسبت به نرخهای اعلام شده از سوی شرکتها اعتراضی نداشتهایم زیرا براساس قانون آزادسازی، آنها اجازه دارند نرخ مورد نظر را اعلام کنند و بهطور قطع معاونت بازرگانی این شرکتها میدانند که نباید نرخ را بیحد و اندازه و خارج از نرخهای عرف بازار تعیین کنند.
منظورتان این است که شرکتها برای اینکه بازار را از دست ندهند، نرخ غیرقابل قبول و خارج از عرف ارائه نمیدهند؟
بله؛ شرکتها نمیخواهند حرکت واحد بازرگانی آنها در زمینه تنظیم نرخ بلیت، برای آنها ضدتبلیغ باشد، به همین دلیل تعادل قیمتی خود را حفظ میکنند.
اما همین حالا میبینیم که نرخ بلیت در برخی مسیرها تا ۳ برابر افزایش داشته است.
نرخهای خارج از عرف، نرخ اعلام شده از سوی شرکتهای هواپیمایی نیست و این نرخها، مربوط به بلیتهایی است که از سوی شرکت هواپیمایی به واسطهها واگذار شده و از سوی آنها به فروش میرسد. البته در این زمینه هم اطلاعرسانی کردهایم که نباید بلیت با نرخ خارج از عرف فروخته شود و با فروشندگان این بلیتها برخورد میشود و جریمه در انتظار آنهاست.
یعنی بلیتهای گران را شرکتها نمیفروشند؟
ممکن است برخی بلیتهایی که شرکتهای هواپیمایی در اختیار دفاتر خدمات مسافرتی قرار دادهاند را این دفاتر به دیگران داده باشند و آنها گرانتر بفروشند.
منظورتان از «دیگران» چیست؟
بخشی از دفاتر خدمات مسافرت هوایی دارای مجوز بند «الف» هستند و مجازند بلیت هواپیما ارائه کنند. از سوی دیگر دفاتر خدمات مسافرت هوایی که مجوز بند «ب» دارند حق فروش بلیت ندارند و فقط میتوانند تور بفروشند.
یعنی تخلف در زمینه نرخ بلیت در این دفاتر رخ میدهد؟
این امکان وجود دارد. یا ممکن است بخشی از این بلیتها از سوی این دفاتر در اختیار سایتهای غیرمجاز قرار داده شود و آنها هم باتوجه به اینکه در دوران پیک تقاضا برای پرواز هستیم، آن را گرانتر میفروشند.
سازمان هواپیمایی نسبت به این تخلف واکنش نشان میدهد و هماهنگیهای لازم را با دیگر بخشهای نظارتی هم داشتهایم. ما در مرحله نخست شرکت هواپیمایی را مسئول میدانیم زیرا آنها با دفاتر خدمات مسافرت هوایی قرارداد دارند و بلیت در اختیار دفاتر هواپیمایی قرار میدهند.
اگر واسطههای دیگری در این میان شکل بگیرند و بخواهند بلیت را گرانتر از نرخ پیشنهادی شرکت هواپیمایی بفروشند، با این مسئله برخورد میکنیم و بهطور معمول اعتراض و شکایتها در این بخش است.
بسیاری از مردم یا اطلاع ندارند که تخلف رخ داده یا میدانند اما ناچارند بلیت را بخرند و حتی فرصت شکایت هم ندارند. اگر شکایتی انجام نشود شما برخوردی نمیکنید؟
ما پیشبینیهایی در این زمینه انجام دادهایم؛ به عنوان نمونه امکان اعتبارسنجی بلیت روی سایت شرکتهای هواپیمایی و روی سایت انجمن این شرکتها وجود دارد و مسافران میتوانند بررسی کنند آیا برای این بلیت، هواپیما و صندلی وجود دارد یا خیر (بلیت واقعی است یا خیر). در سایت سازمان هواپیمایی نیز امکان ثبت شکایتها وجود دارد. از همه اینها مهمتر ما بر اطلاعرسانی مداوم به مردم تاکید داریم و از شرکتهای هواپیمایی خواستهایم موضوع اطلاعرسانی را جدی بگیرند و باید از ۳راه اطلاعرسانی کنند؛ نخست اعلام شماره تلفن برای تماس مردم همزمان با فروش بلیت، دوم اطلاعرسانی داخل پایانه و دیگری صحبت با رسانهها.
شرکتها باید اعلام کنند مردم به طور حتم بلیت را از منابع معتبر خریداری و آن را اعتبارسنجی کرده و شکایتهای خود را به سازمان هواپیمایی و شرکتهای هواپیمایی اعلام کنند. در تخلفات رخ داده، ما در درجه نخست شرکتهای هواپیمایی را مسئول میدانیم، در مرحله بعد دفاتر فروشی که دارای مجوز بند «الف» هستند و بعد دفاتر دارای مجوز بند «ب».
پیش از اینکه شکایتی به شما برسد هم بازرسی و برخورد با تخلفات دارید؟
برای کاهش مشکلات، بازرسیهایی از دفاتر و شرکتها داریم که با همکاری سازمان تعزیرات حکومتی و سازمان حمایت مصرفکنندگان و تولیدکنندگان انجام میشود. این بازرسیها به طور تصادفی است.
در بیش از یک سالی که از آزادسازی میگذرد، تخلفاتی که توضیح دادید، مشاهده شده است؟
بله؛ به ویژه در بازه فروش بلیت پروازهای نوروزی ۹۴ از این دست تخلفات داشتیم که آنها را رسانهای کردیم. امسال هم در دوره فروش بلیتهای نوروزی، تاکنون چند مورد تخلف بوده که در این زمینه اطلاعرسانی کردهایم. در این تخلفات، دفاتری بودند که حق فروش بلیت نداشتند اما بلیت هواپیما میفروختند و جریمه شدند. ما به شرکتهای هواپیمایی توصیه کردهایم اگر سایتی اقدام به فروش بلیت آنها کرد و با گرانفروشی، هویت این شرکت را تحتتاثیر قرار داد، آن سایت را معرفی کنند تا به پلیس فتا گزارش دهیم و با آن سایت برخورد شود.
یکی از بحثهایی که همیشه در دوران پیک پروازهای نوروزی داغ میشود، پرواز چارتر است. بهطور معمول تخلفاتی مانند گرانفروشی را به پروازهای چارتر نسبت میدهند و همیشه هم گفته میشود باید با این پروازها برخورد شود. روند برخورد سازمان هواپیمایی با این مسئله چگونه است.
امکان دارد شرکتهای هواپیمایی، بخشی از پروازهای خود را به چارتر اختصاص دهند اما ما مشکلی با چارتر نداریم زیرا شیوه و مسئولیت فروش بلیت را برعهده شرکتها گذاشتهایم.
یعنی نظارت ویژه روی چارتر ندارید و در شیوه فروش دخالت نمیکنید؟
خیر، ما وارد شیوههای فروش نمیشویم؛ مگر اینکه آن شیوه فروش معضل و مشکلی ایجاد کند. ما مشکلی با چارتر نداریم و به شرکتهای هواپیمایی اعلام میکنیم نرخ بلیت در کلاسهای مختلف را به ما اعلام کنند و شیوه عرضه به آنها بستگی دارد.
به هر حال میبینیم که بیشتر گرانفروشیها را به چارتر نسبت میدهند...
برای سازمان هواپیمایی به هیچ عنوان بهانههایی مانند چارتر پذیرفتنی نیست و ما شرکت هواپیمایی را مسئول این تخلفات میدانیم که باید بر شیوه فروش بلیتهای خود نظارت کند و به آنها تاکید هم کردهایم که روی فروش بلیت نظارت داشته باشند تا به نام آنها گرانفروشی نشود زیرا ضدتبلیغی برای آنهاست. در ضمن سود چارتر عاید شرکت هواپیمایی نمیشود.
البته نباید فراموش کنیم با بهبود وضعیت حملونقل هوایی در پسابرجام و با اجرای آزادسازی، مشکلاتی مانند چارتر هم بهتدریج کاهش پیدا میکند زیرا با آزادسازی، نرخ بلیت واقعی و برای شرکتها به صرفه میشود؛ بنابراین کمکم شرکتها ترجیح میدهند فروش بلیت از طریق واسطه و در قالب چارتر را کنار بگذارند.