بایدهای توسعه ترانزیت در اقتصاد

وبلاگ سیده فاطمه مقیمی-در دهه‌های اخیر رشد و توسعه اقتصادی کشورها و افزایش تولید و تجارت، اهمیت بخش ترانزیت را به عنوان حلقه اتصال بازار مصرف و تولید بیش از پیش آشکار کرده است. ترانزیت یک بخش مهم و زیر بنایی در اقتصاد است و از ابعاد مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مورد توجه اکثر کشورها است. امروزه این صنعت یکی از سودآورترین منابع تجاری دنیا محسوب می شود.

درآمد سرشار حاصل از این صنعت، رقابت کشورها را در ایجاد تسهیلات لازم برای بالا بردن سهم خود در این عرصه افزایش داده است. برخورداری از امنیت و مزیت جغرافیایی یکی از مهمترین عواملی است که می تواند به خوبی زمینه ساز توسعه این صنعت باشد. ایران به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی از دیرباز نقش مهمی در ترانزیت کالا و مسافر داشته است. در جنوب ایران، خلیج فارس که کشورهای عمده تولیدکننده نفت در آن قرار دارند، به عنوان گلوگاه انرژی جهان محسوب می شود. در شمال، دریای خزر بهترین پل ارتباطی میان کشورهای ایران، روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان است. این دریا می تواند نقش مهمی در تجارت میان این کشورها ایفا کند.

از غرب و شرق هم ایران با کشورهای عراق، ترکیه، پاکستان و افغانستان همسایه است که فرصت مناسبی برای تجارت را فراهم ساخته است. در سالهای اخیر نیاز کشورهای آسیای میانه به دسترسی به آبهای آزاد از یکسو و فرآیند رشد اقتصادی کشورهای شرق و جنوب آسیا به همراه ناامنی مسیرهای رقیب در روسیه، افغانستان و پاکستان از سوی دیگر باعث شد تا بار دیگر ایران مورد توجه قرار گیرد. قرارگرفتن درمرکزیت جغرافیائی کشورهای عضو سازمان همکاری های اقتصادی اکو این فرصت را برای ایران فراهم آورده است تا ضمن ایفای نقش فعال در برقراری ارتباط تجاری و اقتصادی بین کشورهای عضو اکو، بتواند درچارچوب همکاریها و موافقتنامه های مختلف تجاری، در زمینه ترانزیت کالاهای صادراتی و وارداتی کشورهای عضو نیز به ایفای نقش بپردازد. موقعیت ژئواکونومیکی ایران نقطه قوتی است که این کشور را همواره به عنوان یک مسیر ترانزیتی کوتاه و مناسب مورد توجه قرار داده است. در واقع ایران می تواند به عنوان پل ارتباطی میان این کشورها با یکدیگر و سایر مناطق جهان نقش موثری ایفا نماید. 

عوامل متعددی در انتخاب مسیرهای ترانزیتی موثر است از جمله هزینه، زمان، مسافت، امنیت، قوانین و مقررات، زیرساختها.توجه به همه عوامل تاثیرگذار در ترانزیت، می تواند بر رقابت پذیر شدن این صنعت اثر ویژه ای داشته باشد اما وجود مشکلات و موانع متعدد در بخش ترانزیت در کشور مانع بهره گیری مناسب از این بخش شده است. در ترانزیت کالا از کشور و میزان کالای عبوری نشان دهنده نقش و اهمیت کریدور شمال و جنوب در ترانزیت کشور است که می تواند با کامل تر شدن زیر ساخت های لازم، این نقش پررنگتر شود. از طرف دیگر کریدور شرق به غرب کشور به واسطه ضعف زیر ساختها و شبکه حمل و نقل نقش کمرنگی در ترانزیت کشور دارد.

بی تردید دارا بودن زیر ساخت های مناسب مبادی ورودی و خروجی کالا در افزایش سهم ترانزیت کالا موثر است. بنابراین تجهیز همزمان مبادی ورودی و خروجی کالا در شمال - جنوب و شرق - غرب کشور که تکمیل کننده کریدور های بین المللی است، می تواند جایگاه واقعی ایران در صنعت ترانزیت را تحقق بخشد. چنانچه استفاده بهینه از مزیت ترانزیتی کشور صورت گیرد و اصلاحات لازم انجام شود و فرصت ها به خوبی شناسایی شود، از ابتدای زنجیره تا انتهای زنجیره ایجاد اشتغال را در پی خواهد داشت.