نشست لندن درباره سقوط هواپیمای اوکراینی

ظاهرا آنها قصد داشته اند تا از این طریق پیامی مبنی بر تصمیم به پیگیری جدی موضوع ارسال کنند. از آنجا که به اذعان وزرای خارجه کانادا و اوکراین، ایران تاکنون با این کشورها همه گونه همکاری لازم را انجام داده، «ابراز تعجب» سخنگوی وزارت خارجه ایران از برگزاری این نشست قابل درک است. تعجب دیگر باید از این باشد که از ایران برای شرکت در این نشست دعوت نشده بود.

به علاوه، از آنجا که با این نشست و مصاحبه مطبوعاتی گسترده در پی آن ظاهرا اغلب این کشورها از همین مقطع تا حدودی به این موضوع جنبه سیاسی داده اند، درخواست همین سخنگو مبنی بر اینکه نباید «موضوعات انسانی، به خصوص حادثه غم انگیز اخیر سقوط هواپیما دستاویز مطامع و ژست های سیاسی» شوند نیز قابل درک به نظر می رسد.

در بیانیه قرائت شده در پی این نشست، اعلام شده که گروهی با نام «گروه بین المللی همکاری و پاسخ برای قربانیان پرواز ۷۵۲» با شرکت کانادا، اوکراین، هلند، افغانستان و انگلیس که اتباعی در بین جان باختگان سقوط هواپیما داشته اند، تشکیل شده است.

در بیانیه اضافه شده که وزرای شرکت کننده در این نشست چارچوبی برای همکاری با ایران در ارتباط با این تراژدی و با هدف «تعیین تکلیف نهایی، پاسخ گویی، شفافیت و عدالت برای خانواده های قربانیان» تصویب کرده اند.

محورهای پنج گانه مندرج در این بیانیه عبارت اند از:

۱. دادن دسترسی کامل و بدون مانع به مسئولان این پنج کشور برای ارائه خدمات کنسولی در ایران؛ ۲. انجام روند شناسایی قربانیان با احترام و شفافیت و مطابق استانداردهای بین المللی و احترام به خواست خانواده ها در مورد محل دفن قربانیان؛

۳.  انجام یک تحقیق بین المللی جامع، مستقل و شفاف با شرکت کشورهای ذی ربط و منطبق بر کنوانسیون هواپیمایی کشوری بین المللی؛

۴. پذیرش مسئولیت کامل سقوط توسط ایران و شناسایی وظایف در قبال خانواده های قربانیان و طرف های دیگر، از جمله در ارتباط با پرداخت غرامت و

۵. پاسخ گوبودن خاطیان و برگزاری محاکمه ای بی طرفانه و مطابق با استانداردهای بین المللی و حقوق بشر. در خاتمه این بیانیه از مشارکت ایران تاکنون استقبال شده و ایران به ادامه همکاری تشویق شده است.

وزیر خارجه کانادا در پی قرائت بیانیه اضافه کرده است که این گروه می خواهد بداند «چه کسی مرتکب اشتباه منجر به سقوط هواپیما شده و چگونه و چرا این اشتباه رخ داده است».

وی گفته که دلیل سقوط را می دانیم، ولی سوال های بسیار زیادی در مورد آن  وجود دارد که یک «تحقیق کامل» می تواند به آنها پاسخ گوید. مقامات کانادایی مدعی اند که ۸۹ نفر از قربانیان این حادثه یا تبعه کانادا هستند یا تابعیت مضاعف ایرانی- کانادایی دارند یا مقیم آن کشور بوده اند.

نقشی که دولت کانادا می تواند در ارتباط با این ۸۹ نفر بازی کند، یکی از موضوعات مورد مناقشه در جریان رسیدگی به این حادثه و جبران خسارات خواهد بود. اگرچه ایران مطابق قوانین خود تابعیت مضاعف را به رسمیت نمی شناسد، اما این حادثه خاص دارای برخی ابعاد سیاسی و روابط عمومی خواهد بود که ممکن است اعمال این قوانین را مشکل کند.

اقدام کانادا به تشکیل یک گروه مرکب از پنج کشور و برگزاری یک جلسه بسیار پرسروصدا در این رابطه احتمالا با هدف صف آرایی و اعمال فشار برای نیل به مقاصدی از این قبیل و مقاصدی دیگر از جمله «تحقیقات کامل» و «پذیرش مسئولیت کامل» و احیانا در آینده مسئله «عذرخواهی» بوده که هر یک ابعاد حقوقی بسیار حساسی دارند. کانادا درخواست دارد که کارشناسانش در تحقیقات در همه حوزه ها، از جمله بررسی جعبه سیاه و CVR هواپیما مشارکت داده شوند.

در همین رابطه برخی رسانه ها خبر داده اند که یک دیپلمات ارشد کانادایی که خواسته نامش فاش نشود، به خبرنگاران گفته است که وزرای پنج کشور پشت درهای بسته درباره ابزاری مانند «اقدام قضائی در دادگاه های اروپایی و نیز طرح قطع نامه در شورای امنیت» بحث کرده اند که در صورت عدم همکاری ایران به آنها توسل جسته خواهد شد.

به موازات تلاش های رسمی کانادا، حرکاتی نیز در کانادا از سوی برخی گروه ها برای فشار بر دولت برای قراردادن سپاه در لیست گروه های تروریستی شروع شده است. این گروه ها مدعی اند که از این طریق یک مانع حقوقی بر سر راه شماری از خانواده های قربانیان برای شکایت علیه دولت ایران از میان برداشته خواهد شد.

یادآوری می شود که کانادا قبلا نیروی قدس را در لیست گروه های تروریستی خود قرار داده بود و در ژوئن ۲۰۱۸ نیز مجلس کانادا با حمایت دو حزب لیبرال و محافظه کار خواستار قرارگرفتن کل سپاه پاسداران در لیست گروه های تروریستی شد، اما دولت هنوز در این رابطه اقدامی انجام نداده است.