◄ چالش‌های فرودگاه امام برای تبدیل شدن به قطب جابه‌جایی مسافر
با توجه به شرایط تحریم جذب سرمایه گذار خارجی با دشواری‌های بسیاری همراه است و تنها راه جذب سرمایه گذار در این شرایط، اعطای معافیت ها و بسته های تشویقی به سرمایه داران و سرمایه گذاران داخلی است.
با توجه به موقعیت خاص ایران برای جابجایی پروازها و انجام حمل و نقل هوایی از اروپای شرقی و آسیای میانه به سمت اقیانوس هند، آسمان ایران یکی از مهم‌ترین حریم‌های هوایی است.
در بین کشورهای منطقه، ایران به لحاظ موقعیت جغرافیایی برای خطوط هوایی مناسب ترین مسیر از نظر مصرف سوخت و کوتاهی مسیر پروازی محسوب می شود. نشست و برخاست هواپیماهای خارجی در فرودگاه های کشورمان می تواند علاوه بر درآمد های فرودگاهی از جمله هزینه نشست و برخاست، فروش سوخت و رونق بازار خرده‌فروشی فرودگاه سبب کاهش تمایل مسافران داخلی برای پرواز با خطوط هوایی کشورهای همسایه شود بدین ترتیب صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی صورت خواهد پذیرفت.
از سوی دیگر افزایش پروازهای عبوری از فراز آسمان کشور می‌تواند سبب کسب درآمد شود. بر اساس بررسی ها درآمد کشور از پروازهای عبوری سالیانه حدود ۳۵۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود. یکی از راه هایی که می تواند برای کشور ارزآوری داشته باشد و ایران را به یکی از بازیگران بزرگ در عرصه هوانوردی منطقه تبدیل کند، تبدیل یکی از فرودگاه های بین المللی کشور به قطب جابه جایی مسافر در منطقه است. برنامه‌ای که کشورهای همسایه ما در فکر اجرایی کردن آن هستند.
کشور آذربایجان با فرودگاه حیدر علی اف، ارمنستان با فرودگاه زوار تناتس ایروان، عمان، کویت و بحرین در حاشیه خلیج فارس، در کنار امارات، قطر و ترکیه که هم اکنون نیز بازار قابل توجهی را در اختیار دارند. در ایران نیز فرودگاه امام خمینی به عنوان اصلی ترین فرودگاه بین المللی کشور سردمدار توسعه فرودگاهی محسوب می‌شود و اصلی‌ترین گزینه در بین فرودگاه های بین المللی کشور برای تبدیل شدن به قطب جابجایی مسافر و بار در منطقه است.
از مزایای فرودگاه امام خمینی نسبت به دیگر شهرهای فرودگاهی جهان، وسعت حدود ۱۴ هزار هکتاری آن است که تقریباً یک پنجم مساحت تهران و یک هفتم سنگاپور است که این امر سبب می‌شود، سرانه فضای در دسترس مسافران ورودی و خروجی فرودگاه امام در ساعات اوج برای هر مسافر ورودی ۱۸ متر و برای هر مسافر خروجی نزدیک به ۲۵ متر مربع باشد. قرار گرفتن در کریدور هوایی اروپا و آمریکا به خاور دور، نزدیکی به ۵ استان مرکزی کشور و... .
اما چالش های مهم فرودگاه امام برای تبدیل شدن به قطب جابه جایی مسافر در منطقه چیست؟
موسسه کاپا طی گزارشی در سال ۲۰۱۵، اعلام کرد 2 خط هوایی ترکیش ایرلاین و فلای دبی به ترتیب به ۷ و ۹ مقصد پروازی در کشورمان پرواز منظم دارند. تعداد بالای پروازهای خطوط هوایی ترکیه و امارات در کشورمان موجب افزایش مقاصد پروازی فرودگاه های قطب این دو کشور می‌شود که این مورد تهدیدی برای تبدیل فرودگاه بین‌المللی امام خمینی به قطب جابجایی مسافر در منطقه به حساب می آید. هم اکنون خطوط هوایی کشور ترکیه مسافران کشورمان را در هشت شهر کشور به مقصد فرودگاه استانبول حمل می کنند کشور امارات نیز سیاست مشابه ترک ها را برای تسخیر بازار کشورمان در پیش گرفته است و هم اکنون خط هوایی فلای دبی مسافران کشورمان را از 9 شهر به مقصد فرودگاه دبی حمل می کند و خط هوایی ایر عربیا نیز به مقصد 6 شهر پرواز می کند. در حالت کلی یکی از شاخص‌های اصلی برای فرودگاه قطب بالا بودن تعداد مقاصد پروازی است. خطوط هوایی کشورهای ترکیه و امارات با افزایش تعداد مقاصد پروازی خود در شهرهای کشورمان شرایطی را فراهم می کنند که موجب عدم تمایل مسافران کشورمان برای جابه جایی از طریق فرودگاه امام می شوند.
یکی دیگر از بارزترین مشکلات فرودگاه امام خمینی فاصله مکانی 2 فرودگاه مهرآباد و امام است. مسافران کشورمان در شهرستان ها برای سفرهای خارجی می بایست ابتدا به فرودگاه مهرآباد عزیمت و سپس فاصله حدود ۳۰ کیلومتری فرودگاه مهرآباد تا امام خمینی را طی نموده تا از طریق این فرودگاه به سمت مسیر خود حرکت کنند در این شرایط خطوط هوایی کشورهای منطقه از جمله ترکیه، قطر و امارات از این نقطه ضعف کشورمان استفاده کردند و بخشی از بازار مسافران بین المللی کشورمان را از آن خود کرده‌اند. این روند به جای تقویت فرودگاه امام در جهت تبدیل شدن به یک قطب جابجایی مسافر در منطقه، موجب تقویت سایر فرودگاه ها در منطقه می‌شود از طرف دیگر بازار خرده فروشی فرودگاه ها یکی از مراکزی است که مسافران به هنگام انتظار برای پرواز از آن بازدید می‌کنند عمد محصولاتی هم که در آنجا به فروش می رسد کالاهای لوکس و برخی از اجناس و محصولات خاص آن شهر و کشور مانند صنایع دستی است. افزایش مسافران ترانزیتی بین المللی، موجب رونق و افزایش بازار خرده فروشی فرودگاه می شود. فرودگاه دبی در ابتدای سال ۲۰۲۰ اعلام کرد بازار خرده‌فروشی این فرودگاه به رکورد بی سابقه بیش از ۲ میلیارد دلار رسیده است. این بازار خرده فروشی با ۳۴ هزار مترمربع مساحت یکی از بزرگترین بازارهای خرده فروشی فرودگاهی جهان است. از اقداماتی که باید انجام پذیرد که فرودگاه امام خمینی نیز بتواند در بخش بازار خرده‌فروشی با رقبای منطقه‌ای خود رقابت کند، تکمیل هر چه زودتر ترمینال های چهارگانه خود است. در حال حاضر فرودگاه امام خمینی 2 پایانه فعال دارد و تأسیس و راه اندازی پایانه سوم یعنی پایانه ایرانشهر می تواند کمک شایانی به اهداف پیش روی این فرودگاه کند.
از دیگر چالش‌های پیش روی فرودگاه امام خمینی بحث سرمایه گذاری است. صنعت حمل و نقل هوایی یکی از زیرشاخه های حمل و نقل است و کمبود منابع برای توسعه صنعت هوایی برای کشورهای جهان سوم و در حال توسعه چالش بزرگی است و برای حل آن نیاز به سرمایه‌گذاری خارجی در این صنعت پرهزینه تنها راهی است که به ذهن می آید که با توجه به شرایط تحریم جذب سرمایه گذار خارجی با دشواری‌های بسیاری همراه است و تنها راه جذب سرمایه گذار در این شرایط، اعطای معافیت ها و بسته های تشویقی به سرمایه داران و سرمایه گذاران داخلی است.
* کارشناس هوانوردی
