◄ انتقال اپراتوری محورهای ریلی به بخش غیردولتی
آمار پایین میزان عملکرد شبکه حمل و نقل ریلی در سال های گذشته، نشان داده است که یکی از مهمترین ریشه های بهره وری پایین شبکه حمل و نقل ریلی، مدیریت و بهره برداری دولتی از آن است.
بیش از 10 سال است که اجرای قانون خصوصی سازی در حوزه حمل و نقل ریلی کشور با هدف مشارکت بیشتر بخش غیردولتی در فعالیت های ریلی به منظور بهبود این حوزه، آغاز گردیده است. فرآیند خصوصی سازی در شبکه حمل و نقل ریلی با اعطای حق مالکیت واگن های باری و مسافری به شرکت های خصوصی آغاز گردید اما بر خلاف مصوبه شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی، ادامه نیافت.
واگذاری اختیار واگذاری بهره برداری از شبکه ریلی به بخش خصوصی، به دولت
مطابق با آیین نامه اجرایی سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن، موضوع تبصره (2) بند (ب) ماده 3 مصوب شماره 110768/163 مورخ 04/08/1388 شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی، فهرست فعالیت های قابل واگذاری راه آهن به بخش غیر دولتی و سهم این بخش در هر فعالیت به قرار زیر اعلام شد:
|
ردیف |
نام فعالیت |
سهم بخش غیردولتی (درصد) |
|
1 |
انواع واگن های مسافری و خدماتی مربوط و راهبری قطارهای مسافری |
100 |
|
2 |
انواع واگن های باری و راهبری قطارهای باری |
100 |
|
3 |
انواع لکوموتیو و خودکشنده ها و بهره برداری از آنها |
100 |
|
4 |
نگهداری و تعمیرات ناوگان و تامین قطعات مورد نیاز |
100 |
|
5 |
مدیریت ترافیک و بهره برداری از شبکه خطوط ریلی |
100 |
|
6 |
کارگاه و دپوهای نگهداری و تعمیرات ناوگان |
100 |
|
7 |
کارخانه ها، کارگاه های تامین و تولید مواد، قطعات، ماشین آلات و تجهیزات مربوطه به بخش ریلی |
100 |
|
8 |
کارگاه های نگهداری و بازسازی خطوط، ابنیه فنی و علائم و ارتباطات |
100 |
|
9 |
ماشین آلات مکانیزه احداث، نگهداری و بازسازی خطوط و بهره برداری و نگهداری از آنها |
100 |
|
10 |
ایستگاه های مسافری و باری |
20 |
|
11 |
نگهداری و تعمیرات ارتباط و علائم الکتریکی |
100 |
|
12 |
خدمات مهندسی و مشاوره تحقیقاتی و پژوهشی |
80 |
|
13 |
تکنولوژی اطلاعات (IT) |
80 |
|
14 |
تعمیرات و نگهداری خط و ابنیه فنی |
100 |
|
15 |
تعمیرات و نگهداری ساختمان و تاسیسات (جاری و اساسی) |
100 |
|
16 |
بهره برداری از گارهای مانوری |
100 |
|
17 |
پایانه ها، باراندازها، انبارها، زمین، ساختمان و تاسیسات |
30 |
طبق ماده 9 این مصوبه، صد درصد مالکیت خطوط اصلی راه آهن شامل خطوط موجود، در حال ساخت و آنچه که در آینده ساخته می‌شود و همچنین مالکیت ناوگان و ماشین آلات امداد ریلی در اختیار دولت بوده و قابل انتقال به بخش غیردولتی نیست. در عین حال امکان فعالیت، احداث و سرمایه گذاری بخش غیر دولتی در خطوط اصلی راه آهن وجود دارد و این بخش می‌تواند با رعایت ضوابط مربوط از این خطوط بهره برداری نماید.هزینه فعالیت‌های مورد واگذاری در امور نگهداری و بازسازی زیر ساخت ریلی توسط دولت تامین می‌شود.
همچنین در ماده 12 این آیین نامه اعلام شده است که سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، نظارت و راهبری امور حمل و نقل ریلی و چگونگی تنظیم مقررات و توسعه فعالیت‌ها در این بخش بر عهده وزارت راه و ترابری است و بخش غیر دولتی مکلف است کلیه استانداردها، ضوابط، مقررات و مشخصات فنی و ایمنی در این زمینه ها را رعایت نماید.
انتقال اپراتوری محورهای ریلی به بخش غیردولتی
آمار پایین میزان عملکرد شبکه حمل و نقل ریلی در سال های گذشته، نشان داده است که یکی از مهمترین ریشه های بهره وری پایین شبکه حمل و نقل ریلی، مدیریت و بهره برداری دولتی از آن است. هر چند در بسیاری از کشورهای پیشرفته در حوزه حمل و نقل ریلی، مدیریت و بهره برداری از شبکه راه آهن به صورت دولتی است، اما در ایران، بخش دولتی نه تنها انگیزه کافی برای بهره برداری بهینه و کارآمد از شبکه ریلی را ندارد، بلکه به واسطه وجود فضای رقابت منفی، بخش دولتی توان و انگیزه بخش غیر دولتی برای فعالیت در این زمینه را نیز مستهلک کرده است.
همانگونه که در آیین نامه تعیین سهم بهینه بخش دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن عنوان شده است، یکی از بهترین راهکارهای حل مشکل پایین بودن نرخ بهره وری شبکه ریلی ایران، اعطای مجوز بهره برداری از شبکه خطوط ریلی به بخش خصوصی، بدون انتقال مالکیت آن است. اعطای مجوزهای انتقال اپراتوری محورهای ریلی به بخش خصوصی مشروط بر عملکرد می تواند علاوه بر حل مشکل عدم استفاده بهینه از شبکه ریلی، دست شرکت راه آهن را در ایفای نقش اساسی خود که نقش تنظیم گری است، بازتر کند.
* کارشناس حمل و نقل
احسنت