◄ شرکت سهامی عام پروژه محور؛ سرمایه گذاری مردم به نفع مردم

با وجود اهمیت فراوان اقتصادی احداث به موقع پروژه های زمین مانده زیرساخت ریلی کشور، این پروژه ها در صف طولانی تخصیص منابع مالی دولتی قرار دارند و چشم انداز مناسبی در زمینه اجرایی شدن آن ها قابل مشاهده نیست. در صورتی که اقدامات دیگر کشور ها نشان می دهد می توان با تغییر هوشمندانه الگوی تامین مالی، تهدید کمبود منابع دولتی را به فرصت نوآوری در روش های تامین مالی تبدیل کرد.

بهره برداری و زیرساخت مناسب؛ دو مولفه مهم

حمل و نقل از مهمترین شریان های اقتصاد هر کشور است، چرا که با آن می توان حلقه واسط بین تولید و مصرف را برای رونق اقتصاد در جامعه ایجاد کرد. در این راستا 2 رکن اصلی زیرساخت و بهره برداری را می توان مهمترین عوامل برای داشتن حمل و نقل ریلی کارآمد دانست. فارق از مقوله بهره برداری که در کشور چالش های فراوانی دارد، مسئله تامین زیرساخت متناسب با نیازهای موجود در جامعه، چالشی است که حل آن می تواند تا حد زیادی مشکلات حوزه حمل و نقل و بالتبع مشکلات موجود بر سر راه توسعه اقتصادی را مرتفع نماید.

در کشورهای مختلف دنیا به منظور برطرف کردن چالش تامین مالی از روش های مختلفی استفاده می شود، به طوریکه در آن کشورها نگاه به منابع محدود بودجه از قدیمی ترین و شاید کم اثر ترین راهکارهای موجود برای تامین مالی است. موضوعی که بر خلاف آن و در حال حاضر بیشتر از سایر روش ها در کشور ما مورد توجه است.

سرمایه گذاری مردم به جای دولت

روش های تامین مالی که بعضا با موضوع سیستم های قراردادی یکپارچه مطرح می شود، نشان دهنده این مهم است که می توان بارهایی را از دوش دولت برداشت و تامین مالی را به مردم واگذار کرد. قراردادهایی که می توانند با انتقال بخشی از وظایف در طول پروژه ها به بخش های غیردولتی، تسهیل گری فراوانی در زمینه به سرانجام رسیدن پروژه ها انجام دهند. در حال حاضر به دلیل عدم تامین مالی پروژه های عمرانی و زیرساختی با بودجه های دولتی، پروژه ها یکی پس از دیگری در صف تخصیص بودجه معطل مانده اند و بعضا سال ها از کلنگ زنی آنها گذشته است.

به عنوان نمونه 54 طرح برنامه توسعه حمل و نقل ریلی جز طرح های در دست اجرا در سال های گذشته بوده است. از 54 طرح مذکور تنها عملیات اجرایی سه طرح برای سال گذشته انتخاب شده اند. از آنجا که عملیات اجرایی بعضی از طرح های این برنامه در سال های بعد هم ادامه خواهد یافت، اعتبار لازمی که برای اتمام عملیات اجرایی آن طرح ها در نظر گرفته شده با فرض ثبات شرایط به حدود 21 سال زمان نیاز خواهد داشت. بنابراین، استفاده از اعتبارات محدود دولتی نمی تواند برای تکمیل پروژه های زیرساختی مورد نیاز کشور گزینه مناسبی باشد.

بودجه محدود زیرساختی؛ اولویت بندی نامناسب

از سوی دیگر، برای تخصیص بودجه های محدود دولتی نیز اولویت بندی درستی در کشور انجام نمی گردد. در دنیا مرسوم است که کشورها بر اساس مطالعات طرح جامع حمل و نقل خود زیرساخت های حمل و نقل ریلی را توسعه می دهند. این در حالی است که در کشور ما مطالعات طرح جامع وجود ندارد و بسیاری از پروژه ها، حتی بدون وجود توجیه اقتصادی در حال اخذ ردیف بودجه سنواتی هستند. به بیان دیگر، هم اکنون بودجه های ناچیز دولتی هم به درستی تخصیص پیدا نمی کند و پروژه های کم اولویت نیز در حال دریافت ردیف بودجه اند.

در چنین شرایطی روش های نوین تامین مالی همچون تاسیس شرکت های سهامی عام پروژه محور، به واسطه تغییر رویکرد تامین مالی پروژه های زیرساختی از مدل دولتی به مدل مردمی می تواند هم باعث رونق پروژه های روی زمین مانده و تکمیل هر چه سریعتر آنها شود و هم به واسطه وجود نظارت مردمی، پروژه های کم اولویت، از مدار بودجه دهی خارج شوند. به بیان دیگر، خود به خود پروژه هایی که اولویت اقتصادی ندارند، با استقبال مردمی مواجه نخواهد شد و در عوض پروژه های با اولویت بالا، به سرعت تکمیل خواهند گردید.

مدل ایجاد شرکت های سهامی عام پروژه محور برای تامین منابع مالی مورد نیاز در جهت تکمیل پروژه های زیربنایی، علاوه بر آنکه به تکمیل هر چه سریعتر و هدفمندتر پروژه های زیربنایی کمک می کند، به واسطه ایجاد مسیر جدید سرمایه گذاری کم ریسک تر و پر سودتر، باعث هدایت نقدینگی موجود در جامعه نیز خواهد شد. بنابراین، ایجاد شرکت های سهامی عام پروژه محور حالتی برد-برد برای اقتصاد ملی و برای سرمایه گذاران داشته و می تواند.

* کارشناس حمل و نقل