◄ انواع روش های پرداخت بین المللی (International Terms of Payment )

نحوه پرداخت وجه بین خریداران و فروشندگان یکی از مهمترین ارکان معامله می باشد که ضامن بقای تجارت است. اینکه از میان انواع روش های پرداخت کدام روش بهترین و مناسبترین روش می باشد اندکی دشوار است، طرفین معامله باید با شناخت و با توجه به اوضاع و احوال سیاسی و اقتصادی کشور خود و همچنین کشور مقابل اقدام به گزینش بهترین روش پرداخت و ودریافت وجه نمایند، در کنار این موارد، سابقه تجاری بین خریدار و فروشنده، اعتماد به همدیگر و اعتبارسنجی آنها از مسائل مهم دیگری است که در روش پرداخت وجه نقش مهمی را ایفا می نماید، در این مقاله سعی می کنیم از جنبه های مختلف این روش ها را تجزیه و تحلیل نماییم، اما انتخاب بهترین روش پرداخت صرفنظر از جنبه حقوقی به جنبه اجتماعی ، سابقه تجاری افراد  و.... می تواند این چرخه را دچار تغییراتی نماید.

در اینجا به ترتیب از روش هایی که میزان ریسک آن برای خریداران کم و برای فروشندگان زیاد است، تا روش هایی که ریسک آن برای خریداران زیاد و برای فروشندگان کم است می پردازیم و در آخر روشی که موازنه ریسک را تا حد زیادی برقرار می نماید مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم.

حساب باز   Open Account

در روش پرداخت  مبتنی بر حساب باز (نسیه) بر مبنای اعتماد کاملی بین طرفین معامله صورت می گیرد و به صورت کامل به سود خریدار است، در این روش فروشنده بدون دریافت وجه کالا را برای خریدار ارسال می کند و خریدار با توجه به قراردادی ما بین، وجه کالا را به صورت ماهانه و یا بعد از رسیدن کالا و یا هر شرطی که از قبل در قرارداد ذکر گردیده است پرداخت می کند.

در این روش فروشنده باید از وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور خریدار اطلاع داشته باشد که قوانینی مبنی بر ممنوعیت انتقال ارز در کشور خریدار وضع نمی گردد.

این روش مناسبترین و بهترین روش پرداخت برای خریدار و پر ریسک ترین شیوه برای فروشنده است چون در صورتی که به هر دلیل خریدار از تحویل کالا امتناع نماید کالا مشمول مقررات متروکه خواهد شد و فروشنده ناچار است کالا را با هزینه خود مرجوع نماید.

برات وصولی ساده  Clean Collection

برات نوشته ای است که به موجب آن شخص صادر کننده برات (برات دهنده یا برات کش Drawer ) ، به یکی از بدهکاران خود (برات گیر Drawee ) دستور می دهد تا در سررسید و وقت مشخص مبلغ تعیین شده در برات را به حواله کرد یا فرد ثالثی که دارنده برات نامیده می شود پرداخت کند، به زبان ساده تر برات یک نوع درخواست وجه است. در این روش فروشنده کالا را بر اساس توافق فی ما بین  برای خریدار حمل و اسناد حمل و سایر اسناد مورد نیاز را مستقیما برای وی می فرستد، سپس بر مبنای اسناد حمل، برات ساده ای را بر عهده خریدار کشیده و از طریق شعبه ارزی بانک خود و یا مستقیما جهت وصول به بانک کارگزار در کشور خریدار ارسال می کند تا خریدار بر اساس شرایط برات (دیداری یا مدت‌دار) نسبت به پرداخت وجه اقدام نماید. در این روش اسناد حمل به نام خریدار است، خریدار می تواند کالا را دریافت و آن را از گمرک ترخیص نماید و سپس برات را قبولی نویسی کند، میزان ریسک در این روش نسبت به روش قبل کمتر است ضمن اینکه ریسک عدم قبولی نویسی برات توسط خریدار وجود دارد که در این صورت روش حساب باز ایجاد می شود با این تفاوت که در صورت عدم واریز وجه فروشنده می تواند از طریق بانک بر علیه خریدار ادعای حقوقی نماید.

برات وصولی اسنادی Documentary Bill of Exchange     

تفاوت این روش با روش وصولی ساده این است که در این روش اسناد برای بانک کارگزار ارسال می گردد و تنها در صورت قبولی برات، بانک مجاز است اسناد را به خریدار تحویل دهد، چون اسناد به  بانک ارائه می شود باید اسناد را ظهر نویسی کرد و  معمولا، حق مالکیت بر کالا تا زمانی که برات از طرف خریدار پرداخت و یا قبولی نویسی نشود به خریدار تعلق نمی گیرد.

اگر دستور خریدار مبنی بر تحویل اسناد حمل در مقابل دریافت وجه باشد خریدار ملزم است وجه را پرداخت و اسناد حمل را دریافت کند. سپس نسبت به ترخیص کالا از گمرک اقدام نماید. این روش Delivery Docuament Against Payment  است که به اختصار  DP گفته می شود، اگر دستور خریدار مبنی بر تحویل اسناد حمل در برابر قبولی برات (بدون تعهد یا با تعهد )باشد، بعد از قبولی نویسی برات اسناد حمل را دریافت می کند و خریدار یا برات گیر در سررسید وقت معین ملزم است وجه کالا را به بانک کارگزار پرداخت کند که به این روش Acceptance  Delivery Document Against یا به اختصار  DA گفته می شود معمولا، حق مالکیت بر کالا تا زمانی که برات از طرف خریدار پرداخت و یا قبولی نویسی نشود به خریدار تعلق نمی گیرد.

میزان ریسک در این روش  نسبت به دو روش قبل کمتر است چون اسناد مالکیت به نام بانک صادر می شود بنابراین ظهرنویسی اسناد توسط بانک ضروری است و تنها درصورت پرداخت یا قبولی برات به خریدار تحویل می شود ضمن اینکه ریسک عدم قبولی نویسی برات توسط خریدار در سررسید معین برای فروشنده  وجود دارد که فروشنده می تواند با اخذ تعهد از خریدار ریسک خود را به کمترین حالت ممکن کاهش دهد که به این روش برات با تعهد گفته می شود.

روش حواله ای   Full Advance Payment

این روش دقیقا نقطه مقابل حساب باز است، بدین صورت که خریدار قبل از ارسال کالا توسط فروشنده وجه آن را پرداخت می کند.این روش بهترین و مطلوبترین روش برای فروشنده و بیشترین ریسک برای خریدار را به همراه دارد. از جمله ریسک های این روش برای خریدار عدم ارسال کالا یا بخشی از آن، یا ارسال کالا با کیفیت پایین، افزایش قیمت کالا، و یا ارسال کالا با تاخیر و فاصله زمانی برای خریدار است.

روش حواله با اخذ ضمانت‌نامه بانکی   Full Advance Payment by Guaranty 

این روش نسبت به روش قبل ریسک کمتری برای خریدار دارد، به این دلیل که خریدار در مقابل ارسال وجه برای فروشنده در خواست ضمانتنامه بانکی می نماید، ضمانت نامه بانکی، تعهد کتبی و غیر قابل برگشت، جهت پرداخت مبلغ معینی به ارز یا ریال به ذینفع ضمانت نامه (خریدار/ کارفرما) می‌باشد، که بانک با توجه به درخواست متقاضی در مقابل ذینفع تعهد می نماید، در صورتی که به هر دلیل متقاضی طبق تعهدات مندرج در ضمانتنامه عمل نکند معادل وجه الضمان ذکر شده در ضمانت‌نامه را بدون اقامه دلیل و اثبات مدعا به محض اولین مطالبه کتبی ذینفع ضمالنتنامه، به وی پرداخت نماید.

اخذ ضمانتنامه در این روش فقط می تواند از هدر رفتن وجه جلوگیری نماید ولی برخی ریسک های دیگر خریدار مانند عدم ارسال به موقع کالا و تاخیر در ارسال کالا که منجر به بروز مشکلاتی برای خریدار با توجه به تعهد و امکان سنجی زمانی تحویل کالا نسبت به مشتریان خود از مخاطرات این روش است.

اعتبار اسنادی  = LC Letter of Credit

 تعهد مشروط بانک گشاینده ( Issuing Bank ) بنا به درخواست متقاضی اعتبار یا خریدار ( Applicant ) ، که متعهد می شود مبلغ معینی را به فروشنده یا ذینفع اعتبار( Beneficiary ) در وقت معین یا سررسید و با شرایط معین از طرف بانک خریدار یا ابلاغ کننده (Advising Bank  )  ، اعتبار معین را به بانک فروشنده ابلاغ  و بانک فروشنده آن را به فروشنده ابلاغ و او را مطلع می کند.

در این روش خریدار از فروشنده در خواست می کند اقدام به صدور پیش فاکتور (Proforma Invoice  ) با مبلغ و شرایط توافق شده مطابق متن اعتبار نماید، سپس خریدار با ارائه پیش فاکتور، بیمه نامه، کد هشت رقمی ثبت سفارش و... به بانک خود مراجعه و اقدام به گشایش اعتبار می نماید.

این روش نسبت به روش های قبل از ریسک کمتری برای دو طرف برخوردار است و به نوعی می توان گفت که توازن را برقرار نموده است. در این روش با توجه به ساز و کار بانکی و اسنادی ریسک عدم پرداخت وجه از طرف خریدار و ریسک عدم ارسال کالا و عدم ارائه اسناد به حداقل می رسد ولی با توجه به این نکات این روش دارای نقطه ضعف هایی از جمله عدم کنترل کالا توسط خریدار و تاخیر در ارسال یا دریافت کالا می باشد، زیرا ممکن است در اغلب اوقات کالا به کشور خریدار نرسیده باشد و فروشنده فقط با ارائه اسناد وجه آن را مطابق با شرایط اعتبار از بانک دریافت نماید. هزینه بالا در روش اعتبار اسنادی نسبت به بقیه روش ها نیز از دیگر نقاط ضعف این روش است.

اعتبار اسنادی انواع مختلفی دارد که در این اینجا فقط با نام بردن از آنها علاقمندان را در جهت هرچه بیشتر مطالعه در این زمینه دعوت کرده و سعی می کنیم در مقالات بعدی مفصل تر و دقیق تر به جنبه ها نقاط ضعف و قوت  و انواع اعتبار اسنادی بپردازیم.

انواع روش های اعتبار اسنادی عبارتند از :

اعتباراسنادی وارداتی یا صادراتی، اعتباراسنادی قابل برگشت  Revocable L/C ، اعتباراسنادی غیر قابل برگشت   ،Irrevocable L/C ، اعتباراسنادی تایید شده  Confirmed L/C، اعتباراسنادی تایید نشده  Unconfirmed L/Cاعتباراسنادی قابل انتقال  Tranferable L/C، اعتباراسنادی غیر قابل انتقال  Untransferable L/Cاعتبار اسنادی نسیه یا مدت‌دار (یوزانس)  Usance L/C، اعتباراسنادی دیداری  At Sight L/Cاعتباراسنادی پشت به پشت (اتکایی)  Back to Back L/C، اعتباراسنادی ماده قرمز  Red Clause L/Cاعتباراسنادی گردان.  Revolving L/C

هر چند با توجه به شرایط حال حاضر کشور و تحریم های ظالمانه امکان استفاده از اعتبار اسنادی در اکثر کشورها فراهم نیست، در تعداد اندکی از کشورها این امکان وجود دارد که به دلیل کارمزد بالای آنها عملا در اغلب اوقات با برآورد هزینه منجر به عدم صرفه اقتصادی و افزایش قیمت بالای تمام شده کالا می شود.

امید است بازرگانان و تجار محترم برای ورود و مهمتر از آن تثبیت در دنیای تجارت و عرصه رقابت در کنار ریسک ها و مخاطرات پیش رو، با استفاده از دید باز در این حوزه و مطالعات گسترده، علمی، تخصصی، مشاوره و قدرت تجزیه و تحلیل در کنار دیگر سرمایه های خود، با تفکر درست، منطقی و به موقع و گزینش بهترین شیوه بتوانند در دنیای تجارت سهم قابل توجهی را از آن خود کنند.

* مشاور و کارشناس حمل و نقل بین الملل