◄ اینکوترمز، محدودیت ها و مسئولیت ها

اینکوترمز یا اصطلاحات بازرگانی بین المللی برای اولین بار در سال 1936 توسط اتاق بازرگانی بین المللی International Commercial Terms  تهیه و تدوین شده که اولین نسخه آن در سال 1936 مشتمل بر 6 ترم تا آخرین نسخه آن در سال 2020 مشتمل بر 11 ترم بروز رسانی شده است.

اینکوترمز زبان مشترک بین همه طرف های معامله از جمله خریدار و فروشنده، فروشنده و حمل کننده ، خریدار و حمل کننده می باشند، برای دانستن تعریف دقیق اینکوترمز اول باید بدانیم که اینکوترمز چه مواردی را شامل می شود؟ در چه مواردی کارایی ندارد؟ بهترین ترم پیشنهادی برای فروشندگان و خریداران در برابر هم و در برابر حمل کنندگان چه خواهد بود؟

در این مقاله ما به دامنه شمول و عدم شمول اینکوترمز، تفاوت نسخه 2010 با 2020، بهترین ترم انتخابی و مسئولیت شرکت های حمل و نقل در برابر خریدار و فروشنده با توجه به اینکوترمز خواهیم پرداخت:

قواعد اینکوترمز 2020 چه مواردی را روشن می کنند؟

1- مسئولیت ها

اینکوترمز مشخص می کند چه کسی از طرفین معامله مسئول دریافت مجوز صادرات و انجام تشریفات صادراتی در کشور مبداء و دریافت مجوز واردات و انجام تشریفات وارداتی و ترخیص کالا از گمرک کشور مقصد می باشد؟ و همچنین مسئولیت بیمه کردن کالا با چه کسی است؟

2- هزینه ها

اینکوترمز مشخص می کند پرداخت هزینه حمل و نقل بر عهده چه کسی از طرفین معامله است و هزینه بازرسی کالا و بیمه کردن کالا با چه کلوزی را کدامیک از طرفین معامله متقبل خواهند شد؟

3- ریسک ها

اینکوترمز مشخص می کند چه زمانی ریسک تحویل محموله از خریدار به فروشنده منتقل می شود و اگر در زمان جابجایی کالا از وسیله حمل برای انتقال به کشتی یا سایر وسایل حمل و یا تخلیه کالا خسارتی متوجه کالا شد، این ریسک بر عهده چه کسی خواهد بود؟

از همین نویسنده:

انواع روش های پرداخت بین المللی (International Terms of Payment)

نکته مهمی که در بحث انتقال ریسک و هزینه ها در اینکوترمز وجود دارد این است که در قسمت هایی از اینکوترمز که یک طرف قرارداد مسئول پرداخت هزینه آن عملیات می باشد، الزاما مسئول ریسک و مخاطرات ناشی از آن عملیات نیست که باید طرفین با نگاهی دقیق تر و اطلاع از نقاط انتقال ریسک و هزینه اقدام به انتخاب هر یک از ترم های اینکوترمز نمایند.

اینکوترمز چه مواردی را شامل نمی شود؟

قوانین اینکوترمز قرارداد فروش نیست، نحوه پرداخت هزینه، انتخاب واحد پول و شرایط معامله را تعیین نمی کند، همچنین انتقال مالکیت، سپردن تضمین برای دریافت به موقع کالا، تعیین خسارت برای عدم انجام به موقع تعهدات و نحوه رسیدگی به دعاوی تجاری را شامل نمی شود.

تفاوت اینکوترمز 2010 با اینکوترمز 2020

1- اصلی ترین و چشمگیرترین تفاوت، معرفی ترم جدید DPU | Delivered at Place Unloaded (تحویل در محل مقصد به صورت تخلیه شده از وسیله حمل) می باشد که جایگزین ترم  DAT |Delivery at Terminal  ( تحویل در پایانه ) شده است.

با توجه به اینکه در ترم DAT  ( تحویل در پایانه ) کلمه پایانه از ابهاماتی برخوردار بود با حفظ ویژگی های اصلی به DPU  که فروشنده در محل مورد توافق مسئول تخلیه و هزینه آن می باشد تغییر یافته است.

2- تغییر حداکثر پوشش بیمه ای در قاعده CIP از کلوز C به کلوز A با توجه به این که این قاعده مخصوص حمل مرکب است  و استفاده از بیش از یک وسیله حمل نیازمند بیشترین پوشش بیمه ای می باشد.

3- ذکر عبارت و صدور بارنامه ON BOARD در قاعده FCA با توجه به این که هنوز کشتی وجود ندارد، در صورت نیاز خریدارجهت ارائه به بانک و در یافت تسهیلات اعتباری که البته الزامی نمی باشد و بیشترین جنبه همکاری بین خریداران و فروشندگان را می طلبد.

4- امکان حمل کالا با وسیله نقلیه فروشنده در ترم های DAP ، DPU، DDP و یا خریدار در ترم FCA

5- شفاف سازی هزینه ها و اشاره به مسائل ایمنی مرتبط با حمل و نقل کالا

مناسبترین و بهترین ترم پیشنهای کدام ترم است؟

بهترین و مناسب ترین ترم پیشنهای برای فروشندگان EXW  است، به این دلیل که فروشنده بعد از تهیه کالا و بسته بندی محوله آن را در نقطه مناسب یا در اصطلاح درب انبار یا کارخانه تحویل حمل کننده ای می دهد که از طرف خریدار مشخص شده است، در واقع تمام مسئولیت و هزینه کالا از این به بعد از فروشنده به خریدار منتقل می شود.

انتخاب این ترم برای فروشندگان و صادرکنندگانی مناسب است که تجربه کمی در این امر دارند و یا اینکه به علت اطلاعات ناکافی در مورد صادرات محصول و یا چگونگی اخذ مجوزهای مرتبط اقدام به انتخاب این ترم می نمایند.

واردکنندگانی می توانند این ترم را انتخاب کنند که یا در کشور مبدا نمایندگی فعال و قوی داشته باشند و یا اینکه از شرکت های خدماتی که به آنها اعتماد کامل دارند استفاده نمایند که بتواند به بهترین وجه عملیات ترخیص صادراتی و حمل و نقل را به انجام برساند.

اما ترم های DAP ، DPU، DDP  ترم هایی هستند که با توجه به اینکه صادرکنندگان یا فروشندگان از هزینه ها و ریسک های کشور خریدار بی اطلاع می باشند بهتر است حتی الامکان از انتخاب این ترم ها خودداری نمایند.

با توجه به مطالب مذکور انتخاب بهترین ترم ها برای خریداران یا واردکنندگان ترم های گروه D  است که کمترین میزان ریسک و هزینه را برای خریدار به دنبال دارد.

خریدار زمانی می تواند این ترم را انتخاب نماید که دارای شناخت و اعتماد کامل به فروشنده باشد و فروشنده یقین داشته باشد با توجه به قوانین و مقررات کشور خریدار و یا آگاهی از تحریم ها و نواسانات ارزی  در بهترین زمان و با مناسب ترین قیمت، کالا را به خریدار تحویل دهد.

مسئولیت شرکت های حمل و نقل در برابر اینکوترمز

موارد گفته شده در ارتباط  با مسئولیت خریدار و فروشنده در برابر ترم انتخابی بود، حال به مسئولیت شرکت های حمل و نقل در برابر اینکوترمز و تعهدات خریدار و فروشنده در برابر حمل کننده می پردازیم.

وقتی شرکت حملی طرف قرارداد خرید یا فروش می شود باید بداند از چه کسی کرایه را مطالبه نماید؟ چه موقع کرایه پرداخت می شود؟ در صورت خسارت به کالا چه کسی طرف دعوی حمل کننده قرار می گیرد، مطالبه به حق حمل کننده نسبت به دریافت به موقع کرایه حمل از چه کسی است؟ در صورت تغییر دستورات حمل به حمل کننده نسبت به کالا، مرجع صدور دستور چه کسی باید باشد و یا به عبارتی از چه شخصی دستور بگیرد؟

به طور کلی در ترم های E ,F  خریدار طرف قرارداد متصدی حمل قرار می گیرد و در ترم های C, D  فروشنده طرف قرارداد متصدی حمل است.

مثلا اگر برای حمل محموله وارداتی از مبداء چین به مقصد  بندرعباس، ترم خرید E  یا F  بود، بارنامه به صورت  COLLECT  (پسکرایه) یا پرداخت در مقصد صادر می گردد، اینجا باید حمل کننده بداند کالا بعد از اینکه حمل شد و به کشور خریدار رسید، کرایه را می تواند از خریدار مطالبه نماید، در واقع یکی از دلایل خرید بر مبنای ترم E  و F به دست آوردن زمان برای پرداخت کرایه در مقصد توسط خریدار است، در این ترم ها حمل کننده باید از خریدار در ارتباط با حمل کالا دستور بگیرد و اگر طرح دعوی علیه حمل کننده به وجود آمد با توجه به ترم های مذکور می تواند در محل سکونت خودش طرح دعوی را دنبال نماید.

اما در ترمهای C  و D  عکس این قضیه اتفاق می افتد و حمل کننده باید بداند که طرف قرارداد حمل فروشنده است و هزینه حمل را باید در مبدا از فروشنده دریافت نماید، دستورات مقتضی در رابطه با حمل کالا را از فروشنده می گیرد و فروشنده در محل اقامت خود می تواند علیه حمل کننده در رابطه با خسارت به کالا یا تاخیر در حمل اقامه دعوی نماید که حمل کننده ملزم به پاسخگویی در محل اقامت فروشنده است.

البته نکته مهمی که در ترم C  وجود دارد جدا بودن نقطه انتقال هزینه با انتقال ریسک می باشد. درست است که در ترم C  هزینه هزینه حمل تا مقصد را فروشنده پرداخت می کند ولی انتقال ریسک در همان محل تحویل کالا به حمل کننده و پرداخت کرایه توسط فروشنده به خریدار منتقل می شود.

نکته مهمی که در اینجا وجود دارد بر عهده گرفتن ریسک مخاطرات کالایی است که خریدار در انتخاب حمل کننده آن هیچ دخالت و نقشی نداشته است.

در اینجا نباید خریدار تصور نماید که چون فروشنده مسئول پرداخت کرایه حمل است تمام ریسک های ناشی از حمل کالا از مبدا تا مقصد را متحمل خواهد شد و باید توجه داشت هرگونه خسارت یا تاخیری که در جریان حمل به وجود آمد خریدار نمی تواند علیه حمل کننده اقامه دعوی نماید چون ریسک از زمان تحویل کالا به حمل کننده و پرداخت کرایه حمل به خریدار منتقل شده است و از طرف دیگر چون حمل کننده طرف قرارداد فروشنده است باید در رابطه با تاخیر در کالا و خسارت کالا و دستورات متقتضی از طرف فروشنده به حمل کننده پاسخگو باشد.

نتیجه گیری:

با توجه به مطالب مذکور انتخاب هر ترم با توجه به شرایط می تواند دارای نکات و منفی باشد و صرف انتخاب یک ترم مناسب نمی تواند به صورت 100 در صد تضمینی بر انجام بهترین خرید یا فروش توسط طرفین معامله باشد.

با توجه به پیچیدگی های قرادادهای لجستیک و بازرگانی و مخاطرات دنیای امروز و گاهی استفاده از شیوه های مختلف پرداخت وجه توسط طرفین معامله و همچنین تضمین کیفیت و کمیت بابت کالای خریداری شده و استفاده از شیوه های مختلف حمل و نقل، استفاده از قراردادهای مکمل در کنار اینکوترمز امری جدایی ناپذیر است که در کنار انتخاب بهترین ترم می تواند ضامن یک تجارت موفق گردد.

*مشاور و کارشناس حمل و نقل بین الملل