◄ شما، چگونه مدیری هستید؟

مدیریت از جهاتی مثل رانندگی است. شامل دو مهارت است: یکی سر و کله زدن با کلاچ و دنده و دیگری راه بلدی.

راننده در داخل خودرو با تجهیزی سر و کار دارد که هم باید راه برده شود (بهره برداری) و هم نیاز به نگهداری دارد. راننده باید اولا به راندن خودرو مسلط باشد و ثانیا خودرو را همیشه برای سرویس دادن سر پا نگه دارد.

راننده اما وظیفه دیگری هم به عهده دارد که همانا هدایت خودرو به مقصدی است که به او ماموریت داده شده است. احیانا قله ای در مسیر صعب العبور به طمع کسب سودی در آن ارتفاع.

دسته ای از مدیران دائما چشم به آن قله می دوزند و همّ و غمشان رسیدن به قله است (مدیران ماموریت گرا) اما از شیوه درست راندن و نگه داری خودرو و رفاه مسافران غفلت می کنند. چه بسا آب و روغن خودرو را هم به موقع عوض نکنند و لاجرم در بین راه به دلیل نقص فنی بمانند. طبعا با خودرو ی معیوب نمی توان به قله رسید. چنین مدیری دوام نمی آورد چون آنان که او را به این ماموریت گمارده اند از رسیدن به قله نا امید شده او را بر کنار می کنند.   

دسته ای دیگر از مدیران بر تمیزی و کار کرد بی نقص خودرو اصرار می کنند و مواظبند تا دست انداز ها را دور بزنند مبادا گزندی به رنگ و سپر و جلوبندی وارد شود (مدیران سازمان گرا). بازدید و تعمیرات دوره ای خودرو را با دقت تمام انجام می دهند و دستمال به دست شیشه و آینه را برق می اندازند؛ هر چقدر هم که هزینه داشته باشد. اما در راهبری خودرو گیج می زنند و به جای حرکت به سمت قله، راه کوهپایه و دشت را در پیش میگیرند و مفتون گل و گیاه و دار و درخت در کنار رودخانه توقف می کند و به اتفاق مسافران بساط کباب و شراب بر پا می کند. چنین مدیری هم دوام نمی آورد چون آنان که او را به این ماموریت گمارده اند از رسیدن به قله نا امید شده او را بر کنار می کنند.

موفق، مدیری ست که توازن را بین تحقق ماموریت سازمان و رسیدگی به امور داخل سازمان برقرار کند.

البته پیش فرض در هر دو مورد بالا آن است که آنان که مدیر را گمارده اند (هیئت مدیره) بر فتح قله در زمان مقرر و با هزینه مشخص مُصّر هستند و توفیق سرمایه گذاری آنان در گرو رسیدن به قله است و غیر از این اسباب ضرر و خسران آنهاست. این فرض در بخش خصوصی خالص بدیهی انگاشته می شود و اظهر من الشمس است اما در بخش دولتی و شبه دولتی چطور؟ آیا سهامداران و اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل شرکتِ دولتی/شبه دولتی از دار و ندار و سرمایه شخصی و خانوادگی خودشان برای تاسیس شرکت مایه گذاشته اند؟ حیات و ممات اقتصادی شان موکول به موفقیت شرکت است؟ ضرر کردن شرکت باعث خانه خراب شدن آنها ست؟ البته که این طور نیست.

در یک شرکت دولتی می توان ارکانی را فرض کرد که نسبت به سود و زیان مجموعه خنثی باشند و چه شرکت سود بدهد و چه ضرر، آنها حقوق و پاداش و عیدی شان را دریافت می کنند. کما اینکه شرکت های دولتی (خودرو سازان) را مشاهده می کنیم که سر تا پا زیان انباشته و بدهی هستند اما مدیرانِ آنها از بهترین دریافتی ها و بهترین امکانات برخوردار هستند و اطو کشیده به دفتر کار می روند. احساس بدی نسبت به شغل خود ندارند. انگار نه انگار که شرکت در حال سقوط است و بارش بر دوش بیت المال. در چنین سازمانی که موفقیت و پاداش مدیر تابع عملکرد و برون داد سازمان نیست،  اصلا مدیر برای چه باید به آب و آتش بزند؟ چه فرقی هست بین مدیر تلاش گر و مدیر کاهل؟ وقتی عملکرد اهمیت ندارد، اساسا خط کشی برای ارزیابی کارنامه مدیر و سازمان در دست نیست. جای دوری نروید، علت پایین بودن ضریب بهره وری در دولتی ها و شبه دولتی ها همین است.  

روح خصوصی سازی گره زدن سرنوشت اقتصادی مالکان به سود و زیان شرکت است چنانچه از جان مایه بگذارند و شرکت را به جلو برانند. شرکت خصوصی خالص یا باید سود بدهد یا تعطیل شود. شق سومی وجود ندارد. این اصل، مانند همه جای دنیا، موتور پیشران شرکت خصوصی است و سبب خلاقیت و نو آوری آنها. آنچه در عمل می بینیم اما اینست که دولت سهام شرکت هایش را واگذار می کند و اسمش را می گذارد خصوصی سازی اما به چه کسانی و به چه گروه هایی؟ آیا این سهامدارانِ جایگزین (صندوق های بازنشستگی ، بانک ها، بنیادها، نهادهای وابسته به نظامیان و . . . ) ویژگی بخش خصوصی خالص را دارند؟ آیا الان گروه هایی که سهام دو گروه خودرو ساز را خریده اند بخش خصوصی خالص هستند؟ آیا تفکر غیر دولتی این دو شرکت را راه می بَرَد؟ این لوث کردن خصوصی سازی نیست؟  

لذا در این کشور می توان رانندگان زیادی را دید که نه به نگهداری خودروی خود اهمیت می دهند، نه راننده ماهری هستند و نه در جهت قله حرکت می کنند اما همچنان در شغل خود باقی هستند و به اتفاق مسافران مشغول تفرج در کوه پایه و خنک کردن پاها در آب رودخانه.

شما مدیر محترم از کدام دسته هستید؟ 

* کارشناس حمل و نقل