◄ کاهش تورم با رویکرد طبقه‌ بندی پروژه‌ های نیمه‌ تمام ریلی

رهبر معظم انقلاب پس از نام گذاری سال 1402 در دیدار مسئولان و کارگزاران (15 فروردین)، شعار امسال را شعاری مهم و حساس خواندند و فرمودند: مشکلات اقتصادی از جمله تورم بالا، باعث گسترش فقر و در مقابل، افزایش تبعیض و ثروت های حرام می شود و ایجاد فساد، بر فرهنگ و افکار و رفتار مردم هم اثر منفی می گذارد (گزارش دفتر حفظ و نشر آثار).

یکی از مشکلات بخش ریلی طولانی شدن پروژه های زیربنایی است که علاوه بر زمان سبب افزایش هزینه و کاهش کیفیت می گردد و امید مدیران بخش و وزرا و حتی نمایندگان مجلس را به این زیر بخش استراتژیک کاهش می دهد (تین نیوز / کد خبر 254595)  

اشاره رئیس سازمان برنامه وبودجه به درآمد نفتی 603 همت (هزار میلیارد تومان) و وجود سه هزار همت پروژه نیمه تمام (ایمنا 2 بهمن 1401) و گزارش ارزیابی راه آهن سریع السیر تهران اصفهان از سوی کمیته ریلی کمیسیون عمران مجلس می تواند عوامل تاخیر این پروژه چند 10 ساله (افتتاح فاز یک 1378) و درخواست مجلس برای توقف آن را آشکار نماید. (تین  نیوز / کد خبر 221209).

به گزارش خبرگزاری فارس به تاریخ 26/11/1401، رئیس سازمان خصوصی سازی به 65 هزار پروژه نیمه تمام (60 هزار استانی و 5 هزار ملی) و نیاز به 1300 همت برای اتمام طرح های ملی که فقط 102 همت در بودجه 1402 برای آنها منظور شده اشاره کرد.

تجربه آزادراه 121 کیلومتری شمال که در 1353 طرح و در 1375 آغاز و قطعه یک از 1398 بهره برداری شده و با وجود تلاش فراوان بنیاد مستضعفان و پیمانکار چینی همچنان با تاخیر چندین ساله روبروست و تجربیات مشابه در راه آهن سریع اصفهان (تین نیوز / کد خبر 221290) و سایر پروژه های وزارت راه (تین نیوز / کد خبر 237609) برتری روش گام به گام پروژه های بزرگ زیرساخت را آشکار می نماید.   FEASIBILITY OF STAGE CONSTRUCTION AND OPERATION TO ECONOMIC THE PROJECT OR TO FACILITATE THE CONSTRUCTION AND OPERATION  

گزارش مشاور سیسترا اثبات نمود با وجود برتری برقی کردن راه آهن تهران مشهد که کمتر از سه سال و با حدود یک میلیارد دلار قابل اجرا است حتی با فرض وجود منابع مالی برای احداث خط سریع السیر که 21 میلیارد دلار برآورد و خوشبینانه 15 سال به طول خواهد انجامید (احتمالا 30)، باید پیش از احداث دومین خط سریع السیر کشور، خط موجود برقی گردد. (تین نیوز / کد خبر 240747)

جمع بندی اینکه، کم توجهی به طولانی شدن پروژه ها و به ویژه ابرپروژه های ریلی، نه تنها سبب کسری بودجه شده بلکه منابع مالی را اتلاف و بذر ناامیدی را در مجریان، وزرا و حتی نمایندگان مجلس و مردم آبیاری می نماید و باید از آن جدا پرهیز نمود. 

یکی از راهکارهای جلوگیری از طولانی شدن پروژه راه آهن سریع السیر تهران مشهد، استفاده از تجربیات فرانسه و چین (تین نیوز / کد خبر 240747)، مطالعات ریسک پروژه راه آهن سریع السیر کره (تین نیوز / کد خبر 236073) و پرهیز از حرف های سست (تین نیوز / کد خبر 252959) است.

در کتاب نقشه راه بلوغ (نگارش 1386، ص 20، مقیاس اقتصادی) آمده است:  یکی از آثار انتخاب امکانات و تجهیزات بیشتر و بزرگتر از حد نیاز، علاوه بر افزایش سرمایه گذاری و زمان احداث، این است که هزینه بهره برداری و نگهداری واحد خدمت یا تولید به عنوان هزینه جاری افزایش می یابد. حتی برای گزینش سطح تکنولوژی نیز نباید از این قاعده غفلت نمود، چه بسا استفاده از یک تکنولوژی در زمان واحد در مکانی موجه و در مکان دیگر موجه نباشد. یکی از روش های متداول در دنیا استفاده از الگوهای طبقه بندی برای به دست آوردن بهترین نسبت فایده به هزینه و زمان اجرا می باشد، مانند فرودگاه ها. (تین نیوز / کد خبر 236718). 

اگر نگاهی گذرا به خطوط ریلی احداث شده در نیم قرن گذشته داشته باشیم می توانیم یک ویژگی ثابت را در همه این خطوط بیابیم که اعلام سرعت 160 برای قطار مسافری و 120 برای باری است (بر پایه دستورالعمل قدیمی کامپساکس، سال 1354).

به عنوان مثال راه آهن کرمان زاهدان حجم خاکریزی در برش عرضی متوسط آن تقریبا 10 برابر مسیر تهران مشهد بوده و احتمالا همین اشتباه در مسیر چابهار به زاهدان و مشهد تکرار شده که می توان با مهندسی ارزش هزینه و زمان آن را کاهش داد.

اتحادیه بین المللی راه آهن ها UIC نیز برای تسهیل و کاهش هزینه، در استانداردهای خود به این موضوع اشاره نموده از جمله استاندارد 703، 714، 799 و آمریکا (FRA, Federal Railroad Administration) خطوط را از نگاه ایمنی به 9 سطح (از 16 تا بالای 300 کیلومتر بر ساعت) تقسیم نموده که تا سطح 5 دومنظوره (بار و مسافر) و از سطح 6 فقط مسافری می باشد.

* کارشناس حمل و نقل