◄ بررسی روند تغییرات راه‌ آهن سوئیس در دو دهه اخیر/ استفاده از تجربه سوئیس برای توسعه و مدیریت حمل و نقل ریلی ایران

زیرساخت و شبکه: طول شبکه راه آهن سوئیس در طول دو دهه گذشته از 5,062 کیلومتر در سال 2002 به 5,317 کیلومتر در سال 2022 افزایش یافته، که نشان دهنده رشد 5 درصد است. این افزایش، اگرچه اندک به نظر می رسد، در کشوری با مساحت محدود و توپوگرافی چالش برانگیز، قابل توجه است. یکی از دستاوردهای برجسته راه آهن سوئیس، برقی سازی کامل شبکه است. در سال 2002، 99 درصد شبکه ریلی برقی بود که تا سال 2022، این رقم به 100 درصد رسید (دوخطه بیش از 50 درصد ). تعداد ایستگاه ها و توقفگاه ها از 1,669 در 2002 به 1,838 در 2022 رسیده (فاصله حدود 3 کیلومتر)، که نشان دهنده رشد 10 درصدی است.

بخش مسافری: عملکرد بخش مسافری راه آهن سوئیس در دو دهه گذشته چشمگیر بوده. تعداد مسافران سالانه از 340 میلیون در سال 2002 به 587 میلیون در سال 2022 افزایش یافته، که رشد خیره کننده 73 درصد را نشان می دهد. این افزایش نشان دهنده محبوبیت فزاینده حمل ونقل ریلی در میان مردم سوئیس و گردشگران است (مساحت 41 هکم و جمعیت 9 م، تین 164760).

جابجایی مسافر نیز افزایش بالایی داشته و از 15 میلیارد نفرکیلومتر (با سیر متوسط 44 کیلومتر) در 2002 به 22 میلیارد نفرکیلومتر (با سیر متوسط 37 ک) در 2022 رسیده، که نشان دهنده رشد 47 درصدی است. این افزایش در جابجایی مسافر، همراه با افزایش کمتر در تعداد لکوموتیوها و واگن های خودکشش (تنها 6 درصد افزایش)، نشان دهنده بهبود قابل توجه در بهره وری ناوگان ریلی است. سهم راه آهن از کل حمل ونقل مسافری نیز افزایش یافته و از 15 درصد در 2002 به 16 درصد در 2022 رسیده است. این افزایش 1.4 درصدی نشان می دهد که راه آهن توانسته در رقابت با سایر شیوه های حمل و نقل، موقعیت خود را بهبود بخشد.

بخش باری: برخلاف بخش مسافری، بخش باری راه آهن سوئیس با چالش هایی مواجه بوده، حجم بار سالانه از 60 میلیون تن در 2002 به 56 میلیون تن در 2022 کاهش یافته، که نشان دهنده کاهش حدود 6 درصدی است. ولی جابجایی بار در بخش باری از 11 میلیارد تن کیلومتر به 19 میلیارد تن کیلومتر (سیر متوسط 339) افزایش یافته، که حدود 73 درصد رشد نشان می دهد.

با این وجود سهم راه آهن از جابجایی بار کاهش یافته و از 39 درصد در سال 2002 به 38 درصد در سال 2022 رسیده است. این کاهش 2 درصدی می تواند نشان دهنده افزایش رقابت از سوی سایر شیوه های حمل ونقل، به ویژه بخش جاده ای، باشد.

کیفیت خدمات: یکی از شاخص های مهم کیفیت خدمات در راه آهن، دقت زمانی (وقت شناسی) است. در این زمینه، راه آهن سوئیس با کاهش اندکی مواجه شده است. دقت زمانی (رسیدن در محدوده 3 دقیقه از زمان برنامه ریزی شده) از 95 درصد در سال 2002 به 93 درصد در سال 2022 کاهش یافته است. این کاهش می تواند ناشی از افزایش تراکم شبکه و تعداد مسافران باشد. با این حال، نرخ 93 درصد همچنان یکی از بالاترین نرخ های دقت زمانی (وقت شناسی، تاخیر 3 دقیقه ای) در جهان است.

تحلیل و نتیجه گیری: راه آهن سوئیس در دو دهه گذشته پیشرفت های قابل توجهی داشته است، به ویژه در بخش مسافری. افزایش چشمگیر در تعداد مسافران و مسافت طی شده، همراه با بهبود بهره وری، نشان دهنده موفقیت در جذب مسافران و بهینه سازی عملیات است. برقی سازی کامل شبکه و توسعه زیرساخت ها نیز نشان دهنده تعهد به نوآوری و پایدارسازی است.

با این حال، چالش هایی نیز وجود دارد. کاهش سهم بخش باری نشان می دهد که راه آهن سوئیس باید استراتژی های جدیدی برای رقابت در این بخش اتخاذ کند. همچنین، کاهش اندک وقت شناسی، اگرچه همچنان در سطح بالایی قرار دارد، نیازمند توجه است. تفاوت در عملکرد بین بخش مسافری و باری می تواند نشان دهنده تغییر در اولویت های سیاست گذاری باشد، احتمالاً، سرمایه گذاری بیشتر در بخش مسافری و تمرکز بر بهبود خدمات در این بخش منجر به نتایج بهتر شده است، موفقیت راه آهن سوئیس در بخش مسافری نشان می دهد که این راه آهن توانسته بخوبی خود را با نیازهای متغیر جامعه تطبیق دهد.

تجربه راه آهن سوئیس می تواند درس های ارزشمندی برای راه آهن ما در زمینه توسعه و مدیریت سیستم های ریلی ارائه دهد.

با وجود سهم بالای حمل ونقل مسافری (سرانه سفر سالانه ریلی هر سوئیسی بیش از 50 بار)، حمل بار نیز در این کشور کوچک اروپایی نیز بسیار قابل توجه بوده (نزدیک 40 درصد بار سوئیس) و میتوان آنرا به شبکه برقی 100 درصد و تعداد زیاد توقفگاه ها نسبت داد.