◄ یک وسیله نقلیه موتوری از هفت دولت آزاد
آیا سود چند میلیونی رسانه ملی پاسخگوی هزینه های سرسام آور پیامدهای تصادف های فاجعه بار و جان های از دست رفته خواهد بود؟ نظارت بر محتوای تبلیغ های رسانه ملی بر عهده کیست؟ آیا طبق قانون، صدا و سیما با همراهی شهرداری و پلیس راهنمایی و رانندگی مسئولیت ترویج رفتار درست ترافیکی و قانونمداری شهروندان را بر عهده ندارد؟
سیمای جمهوری اسلامی ایران در هفته های اخیر، تبلیغ تجاری موتورسیکلت تولیدی یک گروه صنعتی معروف را روزانه چند بار بین برنامه های پر مخاطب خود پخش کرده است و هنوز این تبلیغ ادامه دارد. زمان پخش تبلیغ های تجاری صدا و سیما به دلیل هدف قرار دادن گروه بیشتری از تماشاگران، دارای اهمیت بالایی است و از همین رو، معمولا بین برنامه ها و سریال های جذاب تر تلویزیون انتخاب می شود. همین نکته بیانگر حساسیت و اهمیت تبلیغ ها و محتوای آنها در شکل گیری رفتار اجتماعی شهروندان است. یکی از جملاتی که در تبلیغ این موتورسیکلت در رسانه ملی چندین بار به شکل تاکیدی تکرار می‌شود، این است که «با موتور 20 دقیقه ای می‌رسم» یا «با موتور همه جا می‌روم».
علاوه بر این، در کلیپ تهیه شده، صحنه‌ای از ترافیک سنگین خیابان ها نشان داده شده که موتور به راحتی با مانورهای عجیب از بین خودروها رد می شود و حتما زودتر از خودروهایی که مجبورند پشت چراغ قرمز در ترافیک بمانند و یا با سرعت مجاز حرکت کنند، به مقصد می رسد.
متاسفانه، انبوه موتورسیکلت ها و موتورسواران قانون گریز، به ویژه در محدوده مرکزی شهر، یکی از عوامل اصلی معضل پیچیده و چند بعدی ترافیک شهر تهران هستند. موتورسیکلت ها علاوه بر ایجاد بی نظمی و اختلالات ترافیکی ناشی از تخلفات گسترده و بسیار خطرناک از جمله ورود ممنوع، ورود به خطوط ویژه اتوبوسرانی تندرو، عبور از چراغ قرمز، تردد در پیاده‌روها و مسیرهای دوچرخه و ورود غیرمجاز به محدوده های طرح ترافیک و آلودگی هوا، در بسیاری از موارد سبب بروز خطرهای جدی جانی برای خود و سایر کاربران سیستم حمل و نقل می شوند. همچنین، موتورسیکلت ها به دلیل عدم رعایت ضوابط فنی و نداشتن معاینه فنی که کنترل و سنجش میزان آلودگی آنها را مشابه سایر خودروها انجام دهد، سهم قابل ملاحظه ای در آلودگی هوا دارند.
از همین نویسنده:
بر اساس برآوردهای شرکت کنترل کیفیت هوا، موتورسیکلت چند برابر یک خودروی شخصی آلودگی تولید می کند. البته استفاده از موتورسیکلت به خودی خود می تواند در صورت مساوی بودن با سایر وسایل نقلیه موتوری در قبال قانون و مقررات و رعایت استانداردهای فنی و ایمنی، در بسیاری از مناطق پرترافیک کلان‌شهرها، یک راهکار موثر نیز باشد، کما اینکه در مراکز تجاری و شلوغ شهرهای بزرگ دنیا نیز، این وسیله نقلیه و یا وسایل نقلیه کوچک و با ضریب همسنگ سواری کمتر از خودروی معمولی، فعالیت زیادی دارند و ازدحام کمتری را بر شبکه با ظرفیت معین و میزان تردد بالا تحمیل می کنند. ولی همانطور که پیش‌تر آمد، مشکل اصلی موتورسیکلت ها در کشور ما، امکان عدم رعایت قوانین و مقررات توسط آنها و پذیرش ضمنی آن توسط همگان است.
بنابراین، بر خلاف تصور رایج که ازدیاد موتورسیکلت ها به دلیل وجود طرح های ترافیکی یا شرایط بد اقتصادی است، تعداد بالای موتورسیکلت ها در کلان‌شهر تهران دلیل اصلی تری دارد و آن مجاز بودن نسبی آنها به تخلف است. در اغلب موارد، دارندگان موتورسیکلت، دارای خودرو هم هستند ولی به دلیل الزام بیشتر خودرو به پیروی از قوانین راهنمایی و رانندگی و به دلیل اغماض نانوشته نسبت به تخلفات موتورسواران، این وسیله را انتخاب می کنند که در ترافیک نمانند و سریع تر به مقصد برسند. این بی‌پروایی در تخلف تا آنحا پیش رفته که بنابر شواهد موجود، در مواردی حتی پلیس راهنمایی و رانندگی به دلیل سعی در مقابله با تخلف موتورسوار، مورد ضرب و شتم او نیز واقع شده است. در واقع موتورسیکلت هم به عنوان یک وسیله نقلیه موتوری باید پشت چراغ قرمز منتظر بماند، از بین خطوط حرکت کند، گردش ممنوعه انجام ندهد، خلاف جهت حرکت نکند، سرعت غیر مجاز نداشته باشد، وارد معابر پیاده نشود، از نظر فنی و ایمنی استانداردهای لازم را داشته باشد، و برای ورود به محدوده‌های ترافیکی عوارض بدهد. در این صورت، چگونه موتورسوار می تواند با موتورسیکلت 20 دقیقه‌ای برسد در صورتی که سایر وسایل نقلیه همان مسیر را در 40 دقیقه طی می کنند؟ بدیهی است که دلیل کاهش قابل ملاحظه زمان سفر موتورسیکلت نسبت به سایر وسایل، متاسفانه عدم رعایت قوانین و مقررات توسط اکثر موتورسوارها است.
این در حالی است که در تهران سالانه و به طور متوسط ۶۳۷ نفر (میانگین ۵ سال اخیر) در اثر حوادث رانندگی جان خود را از دست می دهند. حدود ۳۶.۴ درصد از این تعداد را موتورسواران تشکیل می دهند که با برخوردهای شدید با سایر وسایل نقلیه یا عابران پیاده، تصادف های فاجعه باری را سبب می شوند و متاسفانه ایمنی خود آنها در این حوادث، بیش از سایران در معرض خطر قرار دارد. از سوی دیگر، به دلیل امکان تردد موتورسیکلت ها در پیاده‌روها و حرکت های خلاف جهت و ممنوع و سرعت غیرمجاز و سایر تخلفات آنها، جرایمی مانند سرقت و کیف قاپی نیز توسط برخی راکبان این وسیله نقلیه امکان پذیرتر است و به نوعی دیگر، امنیت مالی و جانی شهروندان را به مخاطره می اندازد.
بنابراین، القای چنین باوری که موتورسیکلت می تواند پرواز کند یا بدون ترس از مجازات به قانون پایبند نباشد، از یک رسانه، در قالب یک تبلیغ مکرر طی روزها و هفته ها در زمان های پربیننده، تعداد این موتورسوارها و در پی آن، تعداد تخلفات و تصادفات و در نتیجه مرگ و میرهای مترتب آن را به سرعت افزایش می دهد. در واقع، چنین تبلیغی می تواند جمعیت میلیونی موتورسیکلت‌سوار و تبعات منفی آن مانند میانگین مرگ و میر سالانه 232 نفری این گروه و بخش بزرگ دیگری از گروه های دیگر کاربران سیستم حمل و نقل را به سرعت افزایش دهد. حال با پذیرش این حقیقت محض که ارزش جان یک انسان به هیچ عنوان قابل محاسبه و قیمت گذاری نیست، پرسش اساسی این است: آیا سود چند میلیونی رسانه ملی پاسخگوی هزینه های سرسام آور پیامدهای تصادف های فاجعه بار و جان های از دست رفته خواهد بود؟ نظارت بر محتوای تبلیغ های رسانه ملی بر عهده کیست؟ آیا طبق قانون، صدا و سیما با همراهی شهرداری و پلیس راهنمایی و رانندگی مسئولیت ترویج رفتار درست ترافیکی و قانونمداری شهروندان را بر عهده ندارد؟
متاسفانه به نظر می رسد چنین موضوعی در حال حاضر، در اولویت های رسانه ملی قرار نگرفته و از نظر دور مانده است. این در حالی است که سال‌ها پیش، این رسانه با کمک پلیس راهنمایی و رانندگی و شهرداری تهران، کارهای بزرگ و ارزشمندی در جهت تغییر رفتار ترافیکی شهروندان انجام داد که نتایج مثبت آن، در آن دوره زمانی بر هیچکس پوشیده نماند.
در خاتمه، ضمن یادآوری اهمیت و جایگاه آموزش عمومی برای بهبود و تغییر رفتار شهروندی در جهت قانونمداری و احترام به ارزش های انسانی و حقوق عامه سایر شهروندان، به نقش بسیار موثر رسانه ملی برای پخش برنامه های آموزشی و نیز مدیریت شهری و پلیس راهنمایی و رانندگی برای تولید محتوای این برنامه ها، به عنوان یک الزام برای ارتقای شاخص‌های زیست پذیری شهر، اشاره کرده و انتظار می رود این سه نهاد به این موضوع مهم بیش از پیش بها دهند و با جلب مشارکت عمومی و اقناع نظر شهروندان، از سنگینی بار مشکلات روزمره آنها بکاهند. علاوه بر این، یک پیشنهاد مفید و موثر برای کاهش خطرات و آلودگی هوای ناشی از تردد هزاران موتورسیکلت در شهرهای بزرگ، به متولیان حمل و نقل و این گروه صنعتی این است که با مشارکت مالی و فنی و هماهنگی کافی، حداقل موتورسیکلت های پاک و ایمن مانند موتورهای برقی با استانداردهای قابل قبول و مطلوب تولید شود و محیط زیست شهروندان بیش از این در معرض آسیب قرار نگیرد.
* کارشناس حمل و نقل
