◄ پندی از فناوری قطار سریع السیر چین برای صنایع ریلی کشور
مشکلات لوکوموتیو آلستوم که به قصور راه آهن و شرکت های واگن پارس، دسا و آلستوم و نیز وزارت صنعت بازمی گردد به دلیل عدم اقدام برای آسیب شناسی و ارتقای مناسب، نه تنها سبب بلوغ صنعت نگردید بلکه بلوغ سطح خدمات در کشش راه آهن را نیز درپی نداشت (همایش نگهداری،و مجددا در خودکشش و لوکوموتیو زیمنس تکرار شد
عباس قربانعلی بیک: به گزارش تین نیوز، چین اکنون با بیش از 42،000 کیلومتر، بزرگترین شبکه قطارهای تندرو جهان را دارد و طول آن تا سال 2035 به 70،000 کیلومتر خواهد رسید، اما چین چگونه به اینجا رسید و پیشرو جهانی و حتی یاریگر دیگر کشورها در ساخت قطارهای تندرو شد؟ در سال 2000 چین مهارت ساخت قطار تندرو نداشت، آنها تصمیم گرفتند به جای تکیه بر دیگران، از متخصصان کشورهایی مثل ژاپن، آلمان، فرانسه و کانادا بیاموزند. چین معامله ای کرد، فن آوری ساخت قطار را با ما به شراکت بگذارید و به بازار بزرگ ما دسترسی پیدا کنید. یکی از اولین همکاری ها با شرکت کاوازاکی ژاپن بود که در ساخت قطار معروف شینکانسن مشارکت داشت. در سال 2004 چین فن آوری ساخت قطار شینکانسن E2 با سرعت 250 کیلومتر بر ساعت (کبس) را به دست آورد. چین فقط خریدار نبود، می خواست ساخت قطار را یاد بگیرد. طرح شرکت کاوازاکی مبنای ساخت قطارهای CRH2 چین و اولین قدم برای ایجاد شبکه قطارهای تندرو داخلی شد. چین همچنین از شرکت زیمنس آلمان فن آوری ساخت قطارهای Velaro با سرعت 300 کبس، از فن آوری شرکت آلستوم برای ساخت قطارهای CRH5 و از فن آوری قطار Zafiro شرکت بمباردیر نیز استفاده کرد. تا سال 2010 چین فقط کپی کننده نبود بلکه مدل های خود را هم مانند قطار CRH380A براساس فن آوری ژاپنی ساخت اما طراحی آن به روز شد تا به سرعت 380 کبس برسد و یکی از تندروترین قطارهای دنیا شود و طی چند سال از یک مبتدی به یک کشور پیشرو ساخت قطارهای تندرو تبدیل شد (تین 284983).
مهمترین بخش این خبر از نگاه فناوری و صنعت را می توان در اقدام چین در ارتقای فناوری ژاپن برای دستیابی به سرعت 380 اعلام نمود و این همان ضعف اصلی تمامی پروژه های انتقال فناوری مانند لوکوموتیو آلستوم، خودکشش زیمنس، لوکوموتیو زیمنس، موتور دیزل روستون و ... در صنعت ریلی بوده و دلیل عدم توفیق انتقال فناوری صنایع دیگر هم غالبا همین بوده است.
این مبحث در صفحه 17 کتاب نقشه راه بلوغ با عنوان صنعت و خدمات بالغ و کامل و در صفحه 9 کتاب نقشه راه بلوغ برای تولیدملی با عنوان ویژگی های تولید محصول جدید تشریح و راهکاری برای کاهش ریسک تکرار این مشکلات بیان شده است.
ارتقای محصولاتی که دوران بلوغ (Maturity) خود را در کشور سازنده یا دیگر کشورها سپری کرده اند در افزایش کارایی، افزایش بهره وری، کاهش هزینه و ... آنهاست اما ارتقاء محصولات نابالغ در شناسایی و اصلاح ضعفها و عوامل خرابی است (تین 246781).
در نیروگاه ها، پالایشگاه ها و پتروشیمی ها، نوسازی (revamping) و در انواع مختلف وسایل حمل ونقل با عمر طولانی مانند هواپیما، کشتی و قطار جایگزینی (retrofit) یا ارتقاء (Upgrade) توسط شرکت هایی مانند زیمنس، GE و ... استفاده میگردد (تین 89656).
کتاب نقشه راه بلوغ پس از مروری بر قوت ها (مانند صنایع نظامی) و ضعف ها (مانند صنعت خودرو) به آسیب شناسی و تحلیل مشکلات پرداخته و سه ریشه مشترک آنها را شناسایی و بیان می دارد: مناسب ترین گزینه ها انتخاب نشده، فراتر از حد توان بوده، دفعتا و بدون فرصت اصلاح، انجام شده و سه رویکرد اصلاحی پیشنهاد می دهد: تصمیم شایسته، اقدام بایسته، بهبود پیوسته.
در اقدام بایسته (سه پایه: شناخت، توانایی، انگیزه) (ص 10) به روند تدریجی و خردمندانه کاهش آلودگی موتورهای دیزل اروپا طی 20 سال اشاره شده و در موضوع بهبود پیوسته (ص 11) مهمترین چرخه پیشرفت صنعت وفناوری را تحلیل نموده و در شرح آن به رفتار منحنی بلوغ و کمال تکنولوژی اشاره (ص 16) و نمونه واقعی چرخه های تکنولوژی که نمایشگر بهبود و ارتقای فناوری چندنسل ماشین آلات مکانیزه تعمیرات خطوط راه آهن در مدت نیم قرن را (ص 18) ترسیم نموده است (تین 266212).
سایت ناسا (NASA)، برای گسترش فناوری و آمادگی برای بهره برداری (TRL)، گام های 9گانه را تبیین کرده (تین 224986).
مشکلات لوکوموتیو آلستوم که به قصور راه آهن و شرکت های واگن پارس، دسا و آلستوم و نیز وزارت صنعت بازمی گردد (تین 90443)، به دلیل عدم اقدام برای آسیب شناسی و ارتقای مناسب، نه تنها سبب بلوغ صنعت نگردید بلکه بلوغ سطح خدمات در کشش راه آهن را نیز درپی نداشت (همایش نگهداری، تین 252337) و مجددا در خودکشش و لوکوموتیو زیمنس تکرار شد.
آسیب شناسی و ارتقای این محصولات می تواند زمینه بلوغ واقعی فناوری ناوگان کلیدی کشش و خودکشش را فراهم نماید.
تحلیل تخصصی و عمیق درباره چگونگی بهرهگیری از فناوری قطارهای سریعالسیر چین در صنایع ریلی کشور، پیشنهاد میشود به موارد زیر بپردازیم. در ادامه، توضیحات همراه با جداول و دادههای مقایسهای ارائه خواهد شد.
________________________________________
1. همکاری بینالمللی هدفمند
راهکار: انتقال فناوری همراه با شراکت تولید
چین از کشورهای پیشرفته مانند ژاپن (کاوازاکی)، آلمان (زیمنس)، فرانسه (آلستوم)، و کانادا (بمباردیه) فناوری وارد کرد، اما واردات را به شراکت تولید و انتقال دانش مشروط کرد. این مسیر به بومیسازی دانش کمک کرد.
کشور تأمینکننده=تکنولوژی واردشده=نقش چین=نتیجه
ژاپن (کاوازاکی)=شینکانسن E2=کپیبرداری و بهبود=CRH2 (250 کیلومتر در ساعت)
آلمان (زیمنس)=Velaro=طراحی مجدد و بهبود=CRH380A (380 کیلومتر در ساعت)
فرانسه (آلستوم)=قطارهای CRH5=توسعه فناوری برای مناطق سرد=عملکرد در شرایط آبوهوایی متنوع
کانادا (بمباردیه)=Zefiro=سفارشیسازی براساس نیاز محلی=طراحی داخلی مدرن
پیشنهاد برای ایران:
توافق با شرکتهای فناوری پیشرفته برای انتقال تدریجی دانش فنی همراه با سرمایهگذاری داخلی در تولید قطعات.
________________________________________
2. بومیسازی تدریجی فناوری
راهکار: ایجاد کنسرسیومهای صنعتی با رویکرد تولید مشترک
بومیسازی باید با مرحلهبندی انتقال دانش صورت گیرد:
1. مونتاژ (Assembly)
2. تولید قطعات (Localization of parts)
3. طراحی داخلی فناوری (Domestic design)
4. صادرات (Export capability)
مرحله=چین (2000-2010)=ایران (وضعیت فعلی)=ایران (پیشنهاد شده)
مونتاژ=بله=محدود=با ایجاد کارخانههای مونتاژ قطعات
تولید داخلی قطعات=تدریجی با شراکت خارجی=محدود=بومیسازی حداقل 50% قطعات
طراحی داخلی فناوری=آغاز از 2008=تقریباً هیچ=بومیسازی در 10 سال آینده
صادرات=آغاز صادرات از 2012=محدود به خدمات=هدفگذاری صادرات در 15 سال آینده
________________________________________
3. سرمایهگذاری در تحقیق و توسعه (R&D)
راهکار: تخصیص بودجه پایدار
چین در توسعه قطارهای سریعالسیر حدود 30 میلیارد دلار در R&D سرمایهگذاری کرد.
در ایران، بودجه محدود تحقیقاتی به پروژههای کلیدی مانند قطارهای سریعالسیر تخصیص نیافته است.
شاخص=چین=ایران (تخمینی)=هدفگذاری پیشنهادی
بودجه R&D صنعت ریلی=5% از کل بودجه=کمتر از 1%=حداقل 3%
تعداد پروژههای کلیدی R&D=50+ پروژه=کمتر از 5 پروژه=15 پروژه کلیدی
نیروی انسانی متخصص=20,000+ نفر=کمتر از 2,000 نفر=تربیت 5,000 متخصص
________________________________________
4. نوسازی و ارتقای ناوگان قدیمی
راهکار: استفاده از مدل Retrofit و Upgrade
چین ناوگانهای قدیمی خود را با فناوریهای جدید ارتقا داد. این اقدام باعث کاهش هزینهها و افزایش عمر مفید ناوگان شد.
پارامتر=چین (2000-2010)=ایران (وضعیت فعلی)=پیشنهاد برای ایران
هزینه نوسازی (درصد)=40% هزینه جایگزینی=هزینه بالا=کاهش هزینه تا 50%
افزایش عمر مفید (سال)=15-20 سال=محدود=حداقل 15 سال
ارتقای سیستمها=سیستمهای کنترل=محدود=ارتقای کنترل، ترمز و موتور
________________________________________
5. تدوین استانداردهای ملی
راهکار: الگوبرداری از استانداردهای بینالمللی
چین استانداردهای فناوری ریلی خود را با الگوبرداری از ژاپن و آلمان تعریف کرد. در ایران نیز تدوین استانداردهای ملی بر مبنای نیازهای داخلی ضروری است.
شاخص=چین (2000-2010)=ایران (وضعیت فعلی)=پیشنهاد برای ایران
استانداردهای ایمنی=تطبیق با EN 50126=محدود=تدوین مطابق EN 50126
استانداردهای بهرهوری=تطبیق با معیارهای اروپا=نامشخص=تنظیم معیارهای بهرهوری
________________________________________
6. تشکیل کنسرسیومهای تخصصی
راهکار: جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی
کنسرسیومهایی مشابه آنچه چین انجام داد، میتوانند در ایران تشکیل شوند تا پروژههای استراتژیک مانند ساخت قطارهای سریعالسیر را مدیریت کنند.
پارامتر=چین (2000-2010)=ایران (وضعیت فعلی)=پیشنهاد برای ایران
تعداد کنسرسیومهای فعال=10+=کمتر از 2=حداقل 5 کنسرسیوم
حجم سرمایهگذاری (میلیارد دلار)=20+=کمتر از 1=10 در 5 سال آینده
________________________________________
جمعبندی و پیشنهاد نهایی
نقشه راه پیشنهادی برای ایران
1. تدوین سیاستهای حمایتی از تحقیق و توسعه.
2. ایجاد زیرساختهای بومیسازی فناوری.
3. تمرکز بر پروژههای نوسازی ناوگان قدیمی.
4. استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در اجرای پروژهها.
5. شراکت با کشورهای پیشرفته برای انتقال دانش و فناوری.
برای تحلیل دقیقتر، نیازمند دسترسی به آمار بروزتر صنعت ریلی ایران هستیم تا بتوان مقایسه عمیقتری ارائه داد.
با سلام و تشکر از توضیحات تکمیلی شما