◄ آموزش مؤثر بر اساس مدل یادگیری بلوم

محمد توکلی: همان گونه که می دانیم آموزش و یادگیری فرآیندی است که فرد فراگیر قبل و بعد از دوره آموزشی متفاوت است و باید تغییر و تحول در سطح نگرش، بیان و عملکرد داشته باشد.

دغدغه  و مسئله اساسی در آموزش ها این است که چرا با توجه به صرف وقت، انرژی، هزینه و اعصاب،  بازخورد و اثر و خروجی مطلوب و مناسبی از آموزش نمی بینیم و این موجب سرخوردگی در امر آموزش می شود و رغبت به آن را کمرنگ می کند.

در مطالعه ای علمی و آماری که در محیط های علمی و آموزشی در ارتباط با موفقیت آموزشی  انجام گرفته بود به این نتیجه گیری رسیدند که 30 (سی) درصد موفقیت آموزشی مرتبط با امکانات و فضای آموزشی و مدرس است و 70 (هفتاد) درصد مرتبط با ذوق، شوق، انگیزه، طلب، اراده، همت، برنامه داشتن، هدفمندی، هوشمندی، تلاش و پیگیری فرد فراگیر است.

آموزش و یادگیری مفید و مؤثر با ماندگاری بیشتر و بهتر و خروجی کاربردی که    می تواند یک آموزش کاربردی و تأثیرگذار را به ارمغان بیاورد بر اساس مدل یادگیری بلوم 6 (شش) سطح و حوزه را در بر می گیرد و ما برای نیل به یادگیری مؤثر نیاز داریم به سطوح عالی آن حرکت کنیم:

سطح 1: یادآوری (Remembering): 

در این سطح ما نسبت به یادآوری، بازشناخت اطلاعات و احضار کردن اطلاعات اقدام می کنیم و این نازل ترین، ضعیف ترین و ناپایدارترین سطح یادگیری شناختی است که حافظه محور است و در حال حاضر بیشتر نظام آموزشی در کشور ما بر همین اساس است. 

سطح 2: فهم (Understanding): 

این سطح به طور مثال در یک مقاله چارچوب (پارادایم) فکری نویسنده نسبت به مسایل مختلف از جمله: خود، انسان، زندگی، جهان، کار، محیط و ... را متوجه می شویم. مسئله و سؤال نویسنده و هم چنین پاسخ وی را به آن مشخص می کنیم. مفروضات و دیدگاه نویسنده تبیین می گردد و انگیزه ها و ارزش های وی نیز شناسایی می شود. در این سطح ما به تفکر انتقادی و درک صحیح نیاز داریم. 

سطح 3: کاربرد (Applying):

در این سطح ما نیاز داریم به این سؤالات پاسخ دهیم: الف) آیا مقاله نویسنده قابلیت اجرا دارد؟ ب) آیا مقاله قابلیت به کارگیری و کاربرد برای حل مسأله را دارد؟

سطح 4: تحلیل (Analyzing):

این حوزه سطح تجزیه، تحلیل و تشریح مقاله است که در چه سطحی (فرد، سازمان، ساختار، محیط و ...) پرداخته شده است و از نظر شکلی مواد مقاله و جزئیات به بخش های تشکیل دهنده تقسیم می گردد. 

سطح 5: نقد و ارزیابی (Evaluating):

این سطح نقد و ارزیابی از منظر روان شناسی، اخلاقی و شناختی انجام می پذیرد و داوری بر اساس معیارها و شاخص های استاندارد انجام می پذیرد. از جمله می توان به این نکته اشاره کرد که برای ارزیابی یک اندیشه ورز نیاز داریم به روند کل دوران کاری و زندگی او نگاه کرد. در این سطح بررسی اینکه چه مفاهیمی در متن مقاله بیان شده است و چگونه با همدیگر رابطه (علی، مکملی و...) دارند و چرا چنین روابطی بین سازه ها وجود دارد. روابط و چرایی تحت تأثیر چه زمینه ای (Context) قرار دارد. یعنی تحت تأثیر چه کسانی بوده است؟ در چه زمانی و مکانی ارایه شده است؟ نویسنده در چه شرایط شخصی (جسمی و روانی)، خانوادگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، دینی، دوستان و اطرافیان، مدرسه و ... بوده است برای درک بهتر، بیشتر، همه جانبه و عمیق مقاله به شناختی جامع و کامل و حد امکان و بضاعت در مورد نویسنده داریم تا بتوانیم شکل گیری اثر را بهتر درک و ارزیابی داشته باشیم. از دیگر سؤالات که قابل طرح است: آیا در زمان من و کشور من مصداق و کاربرد دارد؟ نوآوری مقاله در چه چیزی بوده است (مفاهیم جدید، روابط جدید، مفروضات جدید، زمینه جدید، روش شناخت جدید، سؤال جدید و ...).

سطح 6: بازآفرینی (Creating):

در این سطح به این سؤال پاسخ می دهیم که بعد از خواندن مقاله چه چیزی در ذهن شما شکل گرفت؟ آیا می توانیم از این اثر چیزی کم، زیاد و یا خلق و ایجاد اثر جدید داشته باشیم؟ آیا می توانیم با شرایط خودمان آن را بومی سازی کنیم؟  و این مرحله نهایی فرآیند یادگیری مؤثر است. که یک نتیجه کاربردی و ماندگار را به ما می دهد. 

ابعاد تحول انسان عبارتند از:

 الف) شناختی: تغییر در فهم، بالا بردن قدرت تحلیل، قدرت نقد نظریه ها

ب) عاطفی (ارزشی- باوری): ایجاد عواطف و احساسات نسبت به کار

ج) رفتاری- مهارتی: رفتارهای متناسب با توسعه کسب و کار.