◄ تراژدی 16 ساله نیشابور؛ نقش صاحبان بار در سانحه چه بود؟

 29 بهمن ماه سالگرد انفجار قطار نیشابور بود، فاجعه‌ای که در سال 1382 رخ داد و با گذشت 16 سال هنوز داغ آن تازه است. به مناسبت وقوع این رخداد دلخراش، فعالان حوزه‌ ریلی، مطالبی در کانال‌ها و گروه‌های مختلف منتشر کرده‌اند که تعدادی از آنها در تین نیوز باز نشر می‌شود.

تراژدی قطار نیشابور

29 بهمن سالگرد فاجعه انفجار قطار نیشابور است. دومین تراژدی بزرگ در زمستانِ تلخِ ایران؛ اندکی پس از بم. این یکی از مهیب‌ترین حوادث ریلی جهان است؛ روزی که صدها نفر مردند و مرکز لرزه‌نگاری، حتی در مشهد، زلزله‌ای به بزرگی ۵.۳ ریشتر را ثبت کرد.

  فیلم  پیوست ساعت‌های حریق در واگن‌ها رانشان می‌دهد درحالی‌که هنوز با فاجعه اصلی فاصله داریم. فرماندار نیشابور و بخش‌داران روستاهای اطراف آمده‌اند تا اوضاع را مدیریت کنند. آتش نشانها مشغول خاموش کردن آتش‌اند. بسیاری از افراد حاضر در فیلم، ساعتی بعد خواهند مرد!

۹:۳۵ صبح؛ پنج ساعت بعد از شروع، حریق فروکش می‌کند. مدیران، فرمانداران مشهد و نیشابور، مردم و نیرو‌های امدادی و آتش نشان دور هم جمع می‌شوند تا پایان آتش سوزی را اعلام و عکسی به یادگار بگیرند اما ناگهان یک انفجار مهیب، تمامِ معادلات را بر هم می‌زند.

انفجار، چرخ‌های قطار را تا شعاعِ دو کیلومتری پرتاب و موجِ حاصل از آن، تمام خانه‌ها در روستا‌های اطراف را آوار می‌سازد؛ تا ۲۰ کیلومتری کشته می‌دهد و حتی در مشهد، درحالی زلزله‌۵.۳ ریشتری ثبت می‌شود که شیشه‌های برخی خانه‌ها نیز شکسته.

از دست ندهید: بازخوانی وحشتناک‌ترین سانحه ریلی تاریخ راه‌آهن ایران

هرکس آنجا بود در دم جان سپرد. مسئولین شهری نیشابور شامل فرماندار، معاونین شهردار، مدیر عامل آتش نشانی، هلال احمر، مامورین نیروی انتظامی، کارکنان راه آهن و اهالی منطقه، افرادی هستند که در این حادثه کشته می‌شوند. بیش از ۳۵۰ کشته و صدها زخمی طبق آمار رسمی ثبت شده.

نقل شد که جنازه‌ها در فاصله یک کیلومتری، تمام برهنه در گوشه و کنار افتاده بودند. حتی محتویات مغز برخی‌، ازگوش و بینی‌شان به بیرون پاشیده شده بود. همچنین دام‌ها، حیوانات و پرنده‌ها نیز جان سالم به در نبردند.

فاجعه نیشابور در روزگاری رقم خورد که خبری از فضای مجازی نبود؛ رسانه‌ها تحت تاثیر زلزله مهیب یک ماه قبل در بم بودند؛ مدیران از پاسخگویی طفره رفتند و تا امروز، هیچکس دقیق نمی‌داند که چه چیزی در آن قطار حمل می‌شد؟! محموله‌ای که توانسته معادل ۱۸۰ تن TNT انفجار ایجاد کند.

دو اشتباه مرگبار

 آنچه در صبح چهارشنبه ٢٩ بهمن ماه در نیشابور رخ داد و در آغاز بیشتر به یک سانحه معمولی می‌ماند، فاجعه دلخراشی بود که بار دیگر ذهن و دل و روح همه مردم کشور را به درد آورد. ماجرا از این قرار بود که در بامداد صبح چهارشنبه ٢٩ بهمن ماه ٥١ واگن قطار از لکوموتیو در حوالی مشهد جدا و به سمت نیشابور حرکت کرد. واگن‌ها حامل بنزین، گوگرد مواد قابل اشتعال و پنبه بود و مسئولان راه‌آهن برای کنترل واگن‌های جدا شده، واگن‌هایی را از سوی نیشابور به سمت مجموعه واگن‌های رها شده فرستادند که در اثر برخورد ایجاد شده در ایستگاه خیام نیشابور، واگن‌ها متوقف شده و  آتش سوزی آغاز می‌شود.

همه اخبار حکایت از به خیر گذشتن حادثه داشت. روستاهای اطراف تخلیه شدند. آتشنشانان نیشابور و مشهد در محل حاضر شدند و مسئولان اجرایی نیز. اما متاسفانه در ساعت 9.37  دقیقه صبح، بر اثر انفجار شدید مواد قابل اشتعال در واگن‌ها، همه حاضران در محل حادثه و بسیاری از ساکنان روستاهای ‌هاشم آباد و دهنو بر اثر ترکش‌ها و آوار جان سپردند. البته چهار روستای دیگر نیز بین ٣٠ تا ٥٠ درصد خسارت دیده‌‌اند. شدت انفجار به حدی بوده که در محل حادثه گودالی به عمق ٢٥ متر در محدوده وسیع ایجاد شده و ترکش‌های جدا شده از قطار، بسیاری از افراد را بی‌دست و سر و پا می‌کند. آتش همچنین بسیاری از افراد را خشک کرده و می‌سوزاند.

بدین ترتیب بر اثر ٢ اشتباه (یکی رها شدن واگن‌ها از قطار و دوم فقدان مراقبت‌های حفاظتی و ایمنی لازم در محل حادثه)، صدها تن از هموطنان ما در استان خراسان جان به جان آفرین تسلیم می‌کنند. از مردمان روستایی گرفته تا مسئولان اجرایی نیشابور و. . . . نیشابور شهر آرام و سبز و پرطراوتی که در دل خود آرامگاه شاعران برجسته کشور را جای داده، این روزها سیاهپوش و عزادار است. براساس آخرین آمار دریافتی، در این حادثه ٤٤٥ نفر مجروح و ٣٢٠ نفر کشته شدند. البته هنوز ٩٠ نفر نیز مفقودند و از اجسادشان خبری نیست. معلوم نیست بر اثر شدت حادثه اجساد این افراد چه شده است. احتمال دارد عده‌‌ای زیر خاک مدفون شده، عده‌‌ای سوخته و عده‌‌ای زیر برخی آوارها مانده باشند.

نقش صاحبان بار در حادثه

 29 بهمن۱۳۸۲، داغ زلزله بم تازه‌ تازه بود، که در نزدیکی نیشابور، قطار باری تهران- مشهد منفجر شد.

روز قبل، قطار در ایستگاهی نزدیک نیشابور، نگه می‌دارد اما واگن‌های قطار، رو به نیشابور، در شیب تند مسیر، از کنترل درمی‌روند و دم‌به‌دم بر سرعت‌شان افزوده می‌شود. مسئولان قبل از رسیدن قطار به نیشابور، با تغییر ریل، آن را به ایستگاه خیام در ۱۷کیلومتری نیشابور منحرف می‌کنند. واگن‌ها در ایستگاه به مانعی می‌خورند؛ آتش‌ می‌گیرند و آتش‌نشانان با آب خاموش‌اش می‌کنند.  فردا صبح آتش ظاهراً خاموش بود و از واگن‌ها بخار برمی‌خاست؛ آتش‌نشانان خیال می‌کردند بخار آب است اما نبود!

مردم، آتش‌نشانان و پلیس دور و بر قطارند که واگن‌ها با قدرتی برابر با ۱۸۰تن تی‌ان‌تی می‌ترکد؛ در محل حادثه گودالی بزرگ پدید می‌آید؛ مشهد بیش از پنج ریشتر می‌لرزد.  ۳۲۰ نفر کشته‌شدند و صدها تن زخمی؛ بدن بسیاری کشته‌شدگان قابل شناسایی نبود.  آتش‌نشانان نمی‌دانستند که قطار، بنابر گزارش‌های رسمی، گوگرد، پشم‌شیشه و موادشیمیایی می‌برده که ترکیب‌شان با آب به انفجار می‌انجامد! اما چرا نمی‌دانستند؟ معاون وقت وزیر راه به مجلس گزارش داد چون صاحبان بار می‌دانستند هزینه حمل این‌گونه مواد خطرناک گران‌تر است، نوع بار را افشا نکرده‌بودند! (بنابر گزارش خبرگزاری تسنیم در سال ۱۳۹۲)

* این مطالب در کانال‌های  اطلاعات تخصصی روسازی راه‌آهن و مترو، قطار متخصصین ریلی درج شده است