◄ نقش ایرلاین ها در بازار حمل و نقل هوایی داخلی و بین‌المللی
تعداد مسافرهای جابه‌جاشده شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای بین‌المللی در سال ۱۳۹۶ به میزان ۶۶۵۳۰۸۱ نفر بود.
سال ۱۳۹۶ در صنعت حمل و نقل هوایی کشور تعداد شانزده شرکت هواپیمایی ایرانی دارای پروانه بهره‌برداری هوایی معتبر در زمینه انجام پروازهای داخلی و بین‌المللی فعالیت داشته‌اند که مجموع تعداد مسافرهای جابه‌جاشده آن شرکت‌ها در پروازهای داخلی به میزان ۲۳۷۰۱۹۳۰ نفر مسافر و در پروازهای بین‌المللی به میزان ۶۶۵۳۰۸۱ نفر بوده و با توجه به کارکرد سال ۱۳۹۵ به ترتیب به میزان ۲۲۰۱۷۰۳۳ نفر مسافر در پروازهای داخلی و ۵۹۷۶۰۱۱ نفر مسافر در پروازهای بین‌المللی، حدود ۷/۷ درصد رشد در بازار داخلی و حدود ۳/۱۱ درصد رشد در بازار بین‌المللی را نشان می‌دهد.
۱ ـ جابه‌جایی مسافر داخلی
تعداد مسافرهای جابه‌جاشده شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای داخلی در سال ۱۳۹۶ به میزان ۲۳۷۰۱۹۳۰ نفر بود. فارغ از بررسی مقایسه‌ای به جهت تفاوت در امکانات و کارکرد شرکت‌های هواپیمایی ایرانی رتبه آن‌ها فقط به لحاظ جابه‌جایی مسافر در پروازهای داخلی از اول تا شانزدهم به ترتیب عبارت است از: ۱- آسمان (۳۴۵۵۷۴۰ مسافر)، ۲- ماهان (۲۷۹۴۹۹۶ مسافر)، ۳- زاگرس (۲۳۵۰۲۳۶ مسافر)، ۴- آتا (۲۳۴۹۶۳۱ مسافر)، ۵- ایران‌ایر (۲۲۴۸۴۳۱ مسافر)، ۶- کیش ایر (۲۲۲۴۴۷۴ مسافر)، ۷- کاسپین (۲۱۸۲۱۴۳ مسافر)، ۸- تابان (۱۶۵۹۲۸۱ مسافر)، ۹ ـ ایران ایرتور (۱۳۸۵۱۱۴ مسافر)، ۱۰- قشم ایر (۱۰۱۲۹۵۷ مسافر)، ۱۱- نفت ایران (۶۲۸۱۵۲ مسافر)، ۱۲- سپهران (۵۲۵۲۷۷ مسافر)، ۱۳- معراج (۳۶۴۷۴۷ مسافر)، ۱۴- ساها (۳۲۹۶۱۷ مسافر)، ۱۵- اترک (۱۷۹۹۹۰) و ۱۶- پویا ایر (۱۱۱۴۴).
درحالی‌که در سال ۱۳۹۵ رتبه شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای داخلی به‌این‌ترتیب بود: ۱ـ ماهان (۳۱۲۹۷۷۹)، ۲ـ آسمان (۲۹۷۵۲۳۱)، ۳ـ آتا (۲۲۹۵۴۱۰)، ۴ـ ایران‌ایر (۲۰۴۴۰۶۸)، ۵ـ کاسپین (۱۹۹۸۱۱۸)، ۶ـ کیش ایر (۱۹۵۹۵۶۹)، ۷ـ زاگرس (۱۹۱۷۳۲۹)، ۸ـ تابان (۱۸۳۷۳۴۶)، ۹ـ ایران ایرتور (۱۲۴۲۳۱۴)، ۱۰ـ قشم ایر (۱۰۴۷۰۰۶)، ۱۱ـ نفت ایران (۷۶۳۹۲۴)، ۱۲ـ معراج (۵۵۶۰۰۶)، ۱۳ـ اترک (۲۲۶۱۹۸)، ۱۴- سپهران (۱۰۵۸۳) ۱۵ـ پویا ایر (۱۰۳۱۸) و ۱۶- ساها (۳۸۳۴).
به‌طوری‌که مشاهده می‌شود شرکت‌های هواپیمایی آسمان و زاگرس و آتا و ایران‌ایر و کیش ایر و کاسپین و ایران ایرتور و سپهران و ساها و پویا ایر در سال ۱۳۹۶ با افزایش مسافر در پروازهای داخلی نسبت به سال قبل مواجه بوده‌اند درحالی‌که شرکت‌های هواپیمایی ماهان و تابان و قشم ایر و نفت ایران و معراج و اترک در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل کاهش مسافر در پروازهای داخلی داشته‌اند.
مقایسه آمار در دو سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که شرکت‌های هواپیمایی کیش‌ایر و تابان و ایران ایرتور و قشم‌ایر و نفت ایران به ترتیب رتبه‌های ششم و هشتم و نهم و دهم و یازدهم را حفظ کرده و شرکت‌های هواپیمایی آسمان و زاگرس به ترتیب از رتبه‌های دوم به اول و هفتم به سوم ارتقا یافته و شرکت‌های هواپیمایی ماهان از رتبه اول به دوم و آتا از رتبه سوم به چهارم و ایران‌ایر از رتبه چهارم به رتبه پنجم انتقال یافته‌اند. شرکت هواپیمایی کاسپین که در سال ۱۳۹۵ رتبه پنجم را دارا بود در سال ۱۳۹۶ صاحب رتبه هفتم شد و شرکت هواپیمایی سپهران از رتبه چهاردهم به دوازدهم در سال ۱۳۹۶ ارتقا یافت و بعدازآن در سال ۱۳۹۶ شرکت هواپیمایی معراج در رتبه سیزدهم قرار می‌گیرد که در سال قبل رتبه دوازدهم را به خود اختصاص داده بود. شرکت هواپیمایی ساها که در سال ۱۳۹۵ رتبه شانزدهم را کسب کرده بود در سال ۱۳۹۶ به رتبه چهاردهم رسید و شرکت هواپیمایی اترک که سال قبل در رتبه سیزدهم بود سال ۱۳۹۶ در رتبه پانزدهم قرار گرفت و شرکت هواپیمایی پویا ایر که در سال قبل در رتبه پانزدهم قرار داشت در سال ۱۳۹۶ رتبه شانزدهم را به خود اختصاص داد.
در واقع پنج شرکت هواپیمایی کیش‌ایر و تابان و ایران ایرتور و قشم ایر و نفت ایران به ترتیب در رتبه‌های ششم و هشتم و نهم و دهم و یازدهم ثابت مانده‌اند و شرکت‌های هواپیمایی آسمان و زاگرس و سپهران و ساها در رتبه‌های بالاتر یعنی اول و سوم و دوازدهم و چهاردهم و شرکت‌های هواپیمایی ماهان و آتا و ایران‌ایر و کاسپین و معراج و اترک و پویا ایر در رتبه‌های پایین‌تر یعنی دوم و چهارم و پنجم و هفتم و دوازدهم و پانزدهم و شانزدهم قرار گرفتند.
در سال ۱۳۹۶ میزان سهم جابه‌جایی هر یک از شرکت‌ها از کل سهم بازار حمل‌ونقل هوایی داخلی عبارت است از: آسمان (۵۸/۱۴٪)، ماهان (۷۹/۱۱٪)، زاگرس (۹۲/۹٪)، آتا (۹۱/۹٪)، ایران‌ایر (۴۹/۹٪)، کیش ایر (۳۹/۹٪)، کاسپین (۲۱/۹٪)، تابان (۰۰/۷٪)، ایران ایرتور (۸۴/۵٪)، قشم ایر (۲۷/۴٪)، نفت ایران (۶۵/۲٪)، سپهران (۲۲/۲٪)، معراج (۵۴/۱٪)، ساها (۳۹/۱٪)، اترک (۷۶/۰%) و پویا ایر (۰۵/۰٪).
میزان سهم بازار هر یک از شرکت‌ها در سال ۱۳۹۵ عبارت بود از: ماهان (۲۲/۱۴٪)، آسمان (۵۱/۱۳٪)، آتا (۴۳/۱۰٪)، ایران‌ایر (۲۸/۹٪)، کاسپین (۰۸/۹٪)، کیش ایر (۹۰/٪۸)، زاگرس (۷۱/۸٪)، تابان (۳۵/۸٪)، ایران ایرتور (۶۴/۵٪)، قشم ایر (۷۶/٪۴)، نفت ایران (۴۷/۳٪)، معراج (۵۳/۲٪)، اترک (۰۳/۱٪)، سپهران (۰۵/۰٪)، پویا ایر (۰۵/۰٪) و ساها (۰۲/۰٪).
در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی آسمان، زاگرس، ایران‌ایر، کیش ایر، کاسپین، ایران ایرتور، سپهران، ساها توانسته‌اند به نسبت سال ۱۳۹۵ سهم خود از بازار را افزایش دهند و در مقابل سهم شرکت‌های هواپیمایی ماهان، آتا، تابان، قشم ایر، نفت ایران، معراج و اترک از بازار کاهش یافته است و فقط سهم بازار پویا ایر ثابت ماند.
۲ ـ جابه‌جایی مسافر بین‌المللی
تعداد مسافرهای جابه‌جاشده شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای بین‌المللی در سال ۱۳۹۶ به میزان ۶۶۵۳۰۸۱ نفر بود. فارغ از بررسی مقایسه‌ای به جهت تفاوت در امکانات و عملکرد شرکت‌ها رتبه آن‌ها فقط به لحاظ جابه‌جایی مسافر از اول تا سیزده به ترتیب عبارت است از: ۱- ماهان (۱۹۲۷۰۳۴ مسافر)، ۲- ایران ایر (۱۳۲۱۸۴۴ مسافر)، ۳- آتا (۷۹۱۱۰۳ مسافر)، ۴- قشم ایر (۷۸۳۱۸۹ مسافر)، ۵- تابان (۵۴۶۹۷۴ مسافر)، ۶- زاگرس (۴۴۸۶۰۸ مسافر)، ۷- آسمان (۳۵۱۵۵۰ مسافر)، ۸- کیش ایر (۲۳۰۳۶۶ مسافر)، ۹- معراج (۱۷۲۰۸۹ مسافر)، ۱۰- ایران ایرتور (۴۸۵۱۵ مسافر)، ۱۱- نفت ایران (۱۵۷۹۰ مسافر)، ۱۲- کاسپین (۱۵۵۱۰ مسافر) و ۱۳- پویاایر (۵۰۹).
درحالی‌که در سال ۱۳۹۵ رتبه شرکت‌های هواپیمایی ایرانی در پروازهای بین‌المللی به‌این‌ترتیب بود: ۱- ماهان (۱۸۶۲۹۰۴ مسافر)، ۲- ایران ایر (۱۴۸۲۴۶۸ مسافر)، ۳- قشم ایر (۷۵۰۵۵۲ مسافر)، ۴- تابان (۵۴۱۷۳۲ مسافر)، ۵- زاگرس (۲۹۲۰۲۹ مسافر)، ۶- معراج (۲۷۸۸۹۵ مسافر)، ۷- آتا (۲۶۳۶۵۸ مسافر)، ۸- آسمان (۲۰۹۶۰۳ مسافر)، ۹- کاسپین (۱۲۰۸۱۵ مسافر)، ۱۰- کیش ایر (۱۱۸۱۴۷ مسافر)، ۱۱- ایران‌ایرتور (۳۲۹۴۸ مسافر)، ۱۲- نفت ایران (۲۱۷۸۲ مسافر) و ۱۳- پویا ایر (۴۷۸ مسافر).
به‌طوری‌که مشاهده می‌شود شرکت‌های هواپیمایی ماهان، آتا، قشم ایر، تابان، زاگرس، آسمان، کیش ایر، ایران ایرتور و پویا ایر در سال ۱۳۹۶ با افزایش مسافر در پروازهای بین‌المللی نسبت به سال قبل مواجه بوده‌اند درحالی‌که شرکت‌های هواپیمایی ایران ایر، معراج، نفت ایران و کاسپین در سال ۱۳۹۶ نسبت به سال قبل کاهش مسافر در پروازهای بین‌المللی داشته‌اند.
مقایسه آمار در دو سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ نشان می‌دهد که شرکت‌های هواپیمایی ماهان و ایران ایر به ترتیب رتبه‌های اول و دوم را حفظ کرده و شرکت هواپیمایی آتا از رتبه هفتم به سوم ارتقا یافته و شرکت هواپیمایی قشم ایر از رتبه سوم به چهارم انتقال‌یافته‌اند. شرکت‌های هواپیمایی تابان و زاگرس که در سال ۱۳۹۵ به ترتیب رتبه‌های چهارم و پنجم را دارا بودند در سال ۱۳۹۶ به ترتیب صاحب رتبه پنجم و ششم شدند و بعدازآن در سال ۱۳۹۶ شرکت هواپیمایی آسمان در رتبه هفتم قرار می‌گیرد که در سال قبل رتبه هشتم را به خود اختصاص داده بود. شرکت‌های هواپیمایی کیش ایر، ایران ایرتور و نفت ایران که سال قبل به ترتیب در رتبه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم بودند سال ۱۳۹۶ در رتبه‌های هشتم، دهم و یازدهم قرار گرفتند درحالی‌که شرکت‌های هواپیمایی معراج و کاسپین که در سال ۱۳۹۶ به ترتیب رتبه‌های نهم و دوازدهم را به خود اختصاص دادند در سال قبل به ترتیب در رتبه‌های ششم و نهم قرار داشتند. شرکت هواپیمایی پویا ایر در هر دو دوره رتبه سیزدهم را حفظ کرده است.
درواقع هفت شرکت هواپیمایی ماهان، ایران ایر و پویا ایر به ترتیب در رتبه‌های اول و دوم و سیزدهم ثابت مانده‌اند و شرکت‌های هواپیمایی آتا و آسمان و کیش ایر و ایران ایرتور و نفت ایران در رتبه‌های بالاتر یعنی سوم و هفتم و هشتم و دهم و یازدهم و شرکت‌های قشم ایر و تابان و زاگرس و معراج و کاسپین در رتبه‌های پایین‌تر یعنی چهارم و پنجم و ششم و نهم و دوازدهم قرار گرفتند.
در سال ۱۳۹۶ میزان سهم جابه‌جایی هر یک از شرکت‌های هواپیمایی از کل سهم بازار حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی عبارت است از: ماهان (۹۶/۲۸٪)، ایران ایر (۸۷/۱۹٪)، آتا (۸۹/٪۱۱)، قشم ایر (۷۷/۱۱٪)، تابان (۲۲/۸٪)، زاگرس (۷۴/۶٪)، آسمان (۲۸/۵٪)، کیش ایر (۴۶/۳٪)، معراج (۵۹/۲٪)، ایران ایرتور (۷۳/۰٪)، نفت ایران (۲۴/۰٪)، کاسپین (۲۳/۰٪) و پویا ایر (۰۱/۰٪).
میزان سهم بازار هر یک از شرکت‌های هواپیمایی در سال ۱۳۹۵ عبارت بود از: ماهان (۱۷/٪۳۱)، ایران ایر (۸۱/۲۴٪)، قشم ایر (۵۶/۱۲٪)، تابان (۰۷/۹٪)، زاگرس (۸۹/٪۴)، معراج (۶۷/۴٪)، آتا (۴۱/۴٪)، آسمان (۵۱/۳٪)، کاسپین (۰۲/۲٪)، کیش ایر (۹۸/٪۱)، ایران ایرتور (۵۵/۰٪)، نفت ایران (۳۶/۰٪) و پویا ایر (۰۱/۰٪).
در سال ۱۳۹۶ شرکت‌های هواپیمایی آتا، زاگرس، آسمان، کیش ایر و ایران ایر تور توانسته‌اند به نسبت سال ۱۳۹۵ سهم خود از بازار را افزایش دهند و در مقابل سهم شرکت‌های هواپیمایی ماهان، ایران‌ایر، قشم ایر، تابان، معراج، نفت ایران و کاسپین از بازار کاهش‌یافته است. پویا ایر همچنان سهم خود در بازار را حفظ کرده است.
