آزادسازی قیمت بلیت هواپیما به معنای سوءاستفاده نیست
نوسانات فاحش قیمت ارز، عدم خرید هواپیما، قیمت نفت و... باعث می‌شود که شرکت‌های هواپیمایی ایران نتوانند به حد کامل از ظرفیت‌های خودشان استفاده کنند اما این دلیل نمی‌شود که شرکت‌های هواپیمایی ما سعی نکنند که بهترین مدیریت را داشته باشند
پس از نوسانات اخیر نرخ ارز شاهد افزایش به یکباره قیمت بلیت هواپیما بودیم که در این میان برخی از مسئولان خارج از بدنه صنعت حمل ونقل هوایی از سوءاستفاده برخی ایرلاین ها از قانون آزادسازی نرخ بلیت و گران فروشی انتقاد کرده و معتقد بودند ایرلاین ها در زمان اوج سفر از شرایط سوءاستفاده و اقدام به افزایش نرخ بلیت می کنند.
به همین جهت لازم است سازمان هواپیمایی کشوری با ورود ضربتی خود اقدام به توقف افزایش قیمت ها کند. در همین رابطه در این شماره از هفته نامه «حمل ونقل» گفتگویی با بیژن وثیق، پرفسور اقتصاد و فاینانس دانشگاه امبری ریدل امریکا، داشتیم. او در این گفتگو توضیح داد که بالا و پایین نگه داشتن قیمت بلیت هواپیما به صورت تصنعی در بازار آزاد به چه میزان می تواند به یک شرکت هواپیمایی خسارت وارد کند.
لطفاً تشریح کنید در دنیا یک شرکت هواپیمایی با چه فاکتورهایی نرخ بلیت هواپیما را مشخص می کند؟
از سال ۱۹۸۰ میلادی که شرکت های هواپیمایی در دنیا خصوصی سازی شدند، قیمت بلیت هواپیما بر اساس «بازار آزاد» و «عرضه و تقاضا» مشخص می شوند. تا زمانی که عرضه صندلی در یک بازاری بیشتر از میزان تقاضا باشد ایرلاین ها سعی می کنند قیمت خود را پایین بیاورند و از سوی دیگر زمانی که میزان تقاضا زیادتر از عرضه باشد شرکت های هواپیمایی به طبع آن قیمت بلیت را افزایش می دهند.
آزادسازی صنعت حمل ونقل هوایی باعث شده تا به هیچ عنوان قیمت های صندلی یکسان نباشد از همین رو ایرلاین ها سعی می کنند زمانی که تقاضا برای صندلی ها بالاتر می رود قیمت ها را بیشتر بکنند تا بتوانند یک تعادلی در بازار ایجاد کنند. برای مثال وقتی که یک شرکت هواپیمایی ۲۷۰ روز قبل از پرواز شروع به فروختن بلیت هواپیما می کند در ابتدا قیمت اولیه بلیت هواپیما معمولاً تا حدودی کم است.
این موضوع به این دلیل است که برای شرکت هواپیمایی ضمانت ایجاد کند که بخش اعظمی از صندلی ها فروخته شده است اما به مجردی که به روزهای پایانی پرواز نزدیک می شود شرکت هواپیمایی اقدام به افزایش به یک باره قیمت صندلی پرواز خود می کند. دلیل این افزایش این است که مسافرانی وجود دارند که در روزهای پایانی تصمیم به سفر می گیرند و دیگر روی قیمت بلیت حساسیت ندارند و حاضر هستند با هر قیمتی به این پرواز برسند.
به اعتقاد شما این آزادسازی به چه میزان می تواند در سوءاستفاده شرکت های هواپیمایی مؤثر باشد؟
من به این موضوع که آزادسازی قیمت ها باعث سوءاستفاده خواهد شد اعتقادی ندارم؛ آزادسازی رقابت پذیری را در پی خواهد داشت. اگر یک شرکت هواپیمایی در این فضا اقدام به افزایش قیمت بلیت خود به صورت غیرمنطقی کند شرکت های هواپیمایی دیگر وارد بازار خواهند شد و از موقعیت به وجود آمده با کاهش قیمت بلیت خود استفاده خواهند کرد.
ورود ایرلاین های جدید به بازار تعداد صندلی ها یعنی عرضه را به نسبت تقاضا افزایش خواهد داد و درنتیجه قیمت بلیت هواپیما کاهش خواهد یافت. آزادسازی قیمت بلیت یکی از واجبات در صنعت هوایی است لذا اگر ما بخواهیم به صورت تصنعی قیمت بلیت هواپیما را بالا و یا پایین نگه داریم هیچ گاه صنعت حمل ونقل هوایی کشور نمی تواند از ظرفیت کامل اقتصادی خود استفاده مطلوب را ببرد. برای مثال اگر امروز دولت اعلام کند که قیمت گوجه فرنگی نباید تحت هیچ شرایط از پنج هزار تومان عدول کند دیگر انگیزه ای برای کشاورز و کارگر باقی نمی ماند از همین رو بهترین مکانیزم همان بازار آزاد خواهد بود.
به اعتقاد شما در شرایط اقتصادی حاکم در کشور به چه میزان آزادسازی قیمت بلیت هواپیما می تواند موفق عمل کند؟ نقش مدیریت در این میان چگونه باید تعریف شود؟
متأسفانه اقتصاد کشور یک اقتصاد بیمار است و کنترل قیمت به هیچ عنوان تأثیری در بیماری سیستم نخواهد داشت. متأسفانه در اکثر موارد می بینیم مدیرانی که شرکت های هواپیمایی را مدیریت می کنند قابلیت مدیربودن را ندارند و تصمیماتی که در رأس یک شرکت اتخاذ می کنند هزینه گزافی را برای شرکت هواپیمایی به دنبال دارد. من معتقدم آزادسازی قیمت در کنار مدیریت صحیح می تواند حضور یک شرکت هواپیمایی را در بازار به شکل اقتصادی توجیه کند.
به اعتقاد شما آیا مشکلاتی که در صنعت حمل ونقل هوایی وجود دارد باعث شده که مدیریت یک ایرلاین سخت شود و همان طور که گفتید تصمیمات اشتباهی اتخاذ شود؟
این موضوع بی تأثیر نخواهد بود؛ متأسفانه شرکت های هواپیمایی ایران با مسائلی دست به گریبان هستند که خارج از کنترل آنها است و متأسفانه به تولید آنها صدمه می زند. نوسانات فاحش قیمت ارز، عدم خرید هواپیما، قیمت نفت و... باعث می شود که شرکت های هواپیمایی ایران نتوانند به حد کامل از ظرفیت های خودشان استفاده کنند اما این دلیل نمی شود که شرکت های هواپیمایی ما سعی نکنند که بهترین مدیریت را داشته باشند و تحت مدیریت صحیح با آزادسازی قیمت بلیت بتوانند حالت رقابتی بهتری پیدا کنند و درنهایت شانس حضور در بازار را داشته باشند.
