عدم دخالت دولت در اقتصاد به یکباره امکان ندارد

وبلاگ موسی غنی‌نژاد-دخالت دولت در قیمت گذاری کالا و خدمات فقط به واحدهایی معطوف شود که از دولت یارانه یا کمک مالی دریافت می کنند، براین اساس واحدهای خارج این قاعده از دخالت دولت در قیمت گذاری معاف شوند.

اقتصاد ایران طی سال های گذشته با بحران های بسیاری مواجه بوده است. اتفاقاتی که منجر به رقم خوردن رشد منفی 5.8 درصدی برای اقتصاد کشور شد. در حال حاضر دولت تلاش می کند تا مقدماتی را برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور مهیا کند. اما همچنان سوالات کلیدی در مورد نحو دخالت و حضور دولت در اقتصاد باقی مانده است. همچنان دولتمردان و اقتصاددانان به خوبی نمی دانند که میزان حضور دولت در روندهای اقتصادی تا چه اندازه می تواند باشد. گفت و گوی با موسی غنی نژاد با همین محور صورت گرفته است. او توضیح می دهد دخالت دولت در قیمت گذاری کالاها به کجا می رسد.

به نظر شما اقتصاد ایران از فضای رقابت پذیری تا چه اندازه فاصله دارد؟ اساسا شما اعتقاد دارید که چه زمانی می توان به سمت اقتصاد رقابتی بدون دخالت مستقیم دولت حرکت کرد؟

برای برون رفت از مشکلات باید راهکارها را برمبنای واقعیات امروز اقتصاد ارزیابی کرد؛ شاید هدف آرمانی رسیدن به یک اقتصاد رقابتی و بدون دخالت دولت در بخش های مختلف از جمله قیمت گذاری باشد اما این هدف به یکباره و در کوتاه مدت قابل وصول نیست. یکی از پیشنهادات آن است که در کوتاه مدت دخالت دولت در قیمت گذاری کالا و خدمات فقط به واحدهایی معطوف شود که از دولت یارانه یا کمک مالی دریافت می کنند، براین اساس واحدهای خارج این قاعده از دخالت دولت در قیمت گذاری معاف شوند.

البته در حال حاضر نگرانی دولت از بابت گرانی است و احتمالا به همین دلیل در قیمت گذاری کالاها دخالت می کند؟

آن چیزی که در شرایط کنونی کشور مانند یک آفت بزرگ است نوع نگاه برخی مسئولان کشور است. متاسفانه برخی مسئولان تصور می کنند که افزایش قیمت ها و رشد تورم ناشی از گرانی است به عبارتی آن ها معتقدند تورم افزایش می یابد زیرا برخی واحدها گران فروشی می کنند، به نظرم این نوعی خلط مبحث بوده و از لحاظ علمی کاملا نادرست و اشتباه است. البته این نگاه از زمان پیش از انقلاب نیز وجود داشته است و همواره این نوع تفکرات به فعالان اقتصادی ما و بخش خصوصی کشور لطمه وارد کرده است.

این موضوع به دولت خاصی مربوط است؟

خیر. امروز نیز جای تاسف دارد که برخی مسئولان این خط فکری را دنبال می کنند که البته این نوع تفکر مربوط به همه دولتمردان کنونی نیست. برای مثال در طول ماه های گذشته آقای روحانی به عنوان رهبر اصلی دولت محور سیاست های اقتصادی دولت را برمبنای اقتصاد رقابتی عنوان کرده است. اما نکته تعجب برانگیز در این بین اظهارنظر برخی مسئولان و تاکید آن ها بر لزوم کنترل قیمت ها است به نوعی که می تواند بیانگر عدم وجود یکدستی در تفکر اقتصادی تیم دولت باشد که این امر نتایج نامناسبی به همراه خواهد داشت. من نگران آن هستم که این نوع تفکر دستوری بر سیاست های اقتصادی دولت قالب شود و تصور کنند که می توان با کنترل قیمت ها، اقتصاد را کنترل کرد. 
در حال حاضر یکی از مشکلات ما از آنجا ناشی می شود که دولت به برخی بخش های اقتصادی یارانه می پردازد یا اینکه از محل منابع خود به آنها کمک های مالی می پردازد؛ بنابراین، این تصور ایجاد می شود که دولت می تواند به سبب کمکی که به این واحدهای اقتصادی می کند، روی قیمت تمام شده تولیدی آنها نیز نظارت داشته و در تعیین قیمت ها دخالت کند این تفکر یک اشتباه بزرگ است، اشتباهی که متاسفانه با آن روبرو هستیم.

شما قائل به این نیستید که در شرایط امروز اقتصاد ایران نیاز به دخالت دولت در برخی حوزه های اقتصادی وجود دارد؟

البته در بحث قیمت گذاری دستوری باید به واقعیات امروز کشور نیز توجه کرد و دید که در شرایط امروز چه می توان کرد؟ شاید اینکه بگوییم دولت به یکباره از اقتصاد و بازار کنار برود، یک رویکرد ایده آل باشد اما آیا این امر قابل وصول و تحقق است؟ آیا واقعا می توان انتظار داشت که این اتفاق در کوتاه مدت بیفتد؟ به نظرم پاسخ منفی است.
به نظرم در شرایط کنونی و باتوجه به آنچه که در اقتصاد امروز ما جریان دارد، قابل تحقق ترین و منطقی ترین راهکار این است که از دولت خواسته شود نظارت بر قیمت ها و به عبارتی تلاش برای قیمتگذاری کالا و خدمات را تنها به واحدهایی معطوف کند که آنها از دولت یارانه دریافت کرده و چرخشان با بهره گیری از منابع و کمک های دولتی می چرخد. اما از سوی دیگر دولت اجازه نداشته باشد روی قیمت گذاری بنگاه هایی که هیچ کمکی دریافت نمی کنند و روی پای خود می چرخند، دخالتی اعمال کند. البته اجرای چنین سیاستی هم، باید تنها به یک بازه زمانی کوتاه مدت و مشخص محدود شود. چرا که بهتر آن است دولت در دراز مدت پای خود را از هرگونه دخالت در بازار کنار بکشد و هیچ گونه اعمال نظری روی قیمتگذاری کالا و خدمات نداشته باشد.

به اعتقاد شما راهکار بلند مدت برای ایجاد فضای رقابت پذیری در اقتصاد ایران چیست؟

باید به سمتی حرکت کرد که اجازه داده شود سیستم اقتصاد و بازار به واقع، رقابتی عمل کنند. این یک رویکرد آرمانی است اما از آنجا که در انطباق آن با واقعیت های امروز کشور قابل وصول نیست، شاید بتوان به راهکار عنوان شده برای کوتاه مدت متوسل شد و بعد انتظار تحقق ایده آرمانی را داشت.