قبیله لاابالی

ما ایرانی‌ها برای همین زندگی عادی که از دست آن هم کلافه‌ایم، سه برابر آنچه منطقاً باید انرژی مصرف می‌کردیم، داریم انرژی مصرف می‌کنیم.

ممکن است بپرسید یعنی چه که به ازای تولید هر کالا مصرف انرژی بالا رفته؟ آیا وقتی ما در ذوب‌آهن تولید می‌کنیم، میزان مصرف گاز که قبلاً برای تولید یک تن فولاد مصرف می‌کرده حالا ۲ برابر شده؟  نه الزاماً. حتی ممکن است ذوب آهن خودش مصرف گاز را به ازای هر تن فولاد کاهش داده اما در عوض به خاطر ناامنی، نگهبانانش را زیاد کرده؛ به سفارش نماینده مجلس یا فلان روحانی منطقه، کارگر اضافی استخدام کرده؛ به سفارش وزیر، یک آدم غیرمتخصص را به معاونت تولید منصوب کرده که با اشتباهاتش کلی هزینه بر ذوب‌آهن تحمیل کرده؛ برای این که بتواند مجوز صادرات فلان کالا به برخی افراد رشوه داده؛ هی جلسه و سفر و همایش‌های نمایشی برگزار کرده؛ شورای اسلامی کارگران برای برگزاری مراسم مرثیه، یک ساعت در روز کارگران را معطل کرده؛ برای ساختن ساختمان برای فلان نهاد انقلابی و یا رفت‌وآمد امام جماعت هزینه کرده؛ به خاطر کم‌کاری مهندسان یا کارگران مجبور شده همه جا دوربین‌نصب کند؛ برای وصول چک‌های برگشتی مشتریان، وکیل گرفته؛ به خاطر تنش در خلیج فارس، هزینه بیمه کشتی‌هایی که برایش زغال سنگ می‌آورند افزایش یافته؛ به خاطر تحریم، تیرآهن‌های صادراتی‌اش به کشورهای عربی در بندر یا روی کشتی معطل مانده و مجبور شده کرایه اضافی بدهد؛ به خاطر رقابت‌های سیاسی، مدیرعاملش زود به زود تغییر کرده و یا مدیرعاملان غیرحرفه‌ای برایش انتخاب شده و بنابراین فناوری تولید در طول این سال‌ها بهبود پیدا نکرده است؛ و ده‌ها مسئله نظیر اینها که همه‌شان به معنی مصرف انرژی بیشتر برای تولید یک تن فولاد در ذوب آهن است. این وضعیت را به کل سازمان‌ها تعمیم دهید

در شکل گیری این وضعیت همه مقصریم. از خانه‌داری که برای شستن یک استکان، یک لیتر آب (۱۲ برابر ظرفیت همان استکان) هدر می‌دهد؛ تا مغازه‌داری که پیاده رو را با آب لوله‌کشی می‌شوید؛ تا میوه‌فروشی که ۲ برابر نیاز چراغ روشن می‌کند؛ تا رانندگانی که با راندن با سرعت در شهر، شهرداری را مجبور می‌کنند برای ساختن سرعت‌گیر هزینه کند؛ تا پرستار بیمارستان که از گاز استریل به جای دستمال کاغذی استفاده می‌کند؛ تا کشاورزی که در اقلیم کویری ایران هنوز به صورت غرقابی کشت می‌کند تا نیروهای نظامی که سالیانه ۲ میلیون نفر از جوانان تحصیل‌کرده و پرانگیزه ما را به عنوان سرباز نگه می‌دارند و از این سرمایه‌های انسانی به عنوان نگهبان و دربان و نظافت‌چی و منشی و راننده بهره می‌برد و یک جوان خسته و فرسوده که تخصصش دانشگاهی‌اش را هم فراموش کرده است تحویل می‌دهند. آری تک‌تک ما در ایجاد این وضعیت مشارکت داشته‌ایم اما مقصر اصلی سیاستگذاران هستند که این رویه‌های غلط را شکل داده اند

میانگین کل شدت انرژی در دنیا در این سه دهه به طور متوسط نزولی بوده و ما شاهکار عالم بشریت در ضایع کردن منابع کشوریم.ما هفتمین کشور از نظر تولید آلودگی کربن در  جهان هستیم. یعنی تنها اقتصادهای عظیمی مانند چین، آمریکا، هند، روسیه،‌ ژاپن و آلمان که جمعاً حدود ۵۰ % جمعیت و اقتصاد جهان را در خود جای داده‌اند، بیش از ما در جهان کربن تولید می‌کنند.ما در ایران برای تولید یک ساندویچ، ۳۰ %بیش از روسیه ، ۳۸ % بیش از عراق جنگزده، ۴۳ %بیش از عربستان نفتی ، ۴۹ %بیش از چین، ۹۰ % بیش از امارات ولخرج، ۳۲۷ %بیش از آمریکا و ۲ هزار % بیش از سوئیس آلودگی کربن تولید می‌کنیم.

همه اینها چیزی جز ناکارآمدی و شکست را نشان نمی‌دهد. به هیچ زبان دیگری نمی‌توان نشان داد که این سیستم به غایتِ ناکارآمدی خود رسیده و اگر هر چه سریع‌تر فرمان را نچرخاند ما را به ته دره خواهد فرستاد. ما چاره ای نداریم جز انجام اصلاحات در همه حوزه‌های بحران آفرین، رتبه‌بندی مجدد هدف‌گذاریهای ملی ،بازگشت به مدیریت عقلانی مبتنی بر منافع ملی، توقف انقلابی‌گری افراطی و نهایتاً بهسازی نظام سیاسی

این روزها خدا خدا می‌کنم که بورس فرو نریزد،دلار بالا نرود، ترامپ بیش از این خیره‌سری نکند، نمایندگان نوخاسته‌ی مجلس، کشور را بی‌ثبات نکنند، تورمِ چهارنعل سربرنیاورد،طاقت فقرا طاق نشود،بیکاران به خیابان نریزند،کارگران اعتصاب نکنند،جوانان ناامید دست به اعتراض نزنند،دولت تصمیمات شتابرده نگیرد،مقامات سخنرانی‌ احساسی نکنند، اسرائیل تحریک‌مان نکند،نظامیان به اشتباه موشک هوا نکنند، ترامپ دوباره رأی نیاورد و مهم‌تر از همه، که خدا از غریبی خودش در این دیار، دلشکسته و ناامید نشود و درهای رحمتش را به روی ما نبندد

آه که این روزها چقدر همه باید مراقب باشیم!

تلخیص: مجمع فعالان اقتصادی

* اقتصاددان