◄ چند مزیت ایجاد تونل دوخطی و برقی ورسک - فیروز کوه

پس از فرمایشات مقام معظم رهبری در خطبه های نماز عید سعید فطر سال 86، قانون مدیریت سوخت مصوب سال 86 مجلس دولت را مکلف به افزایش سهم بار ریلی از 7 درصد به 30 درصد و افزایش سهم بار از 4 درصد به 18 درصد نمود و راه آهن در نظر داشت تا سال 1400 میزان جابجایی بار را به چهار برابر یعنی حدود 200 میلیون تن افزایش دهد. درحالی که تا سال 1390 نه تنها سهم ریلی افزایش نیافت بلکه این بخش شاهد کاهش سهم از کل حمل و نقل کشور به ویژه در بخش بار گردید.

متاسفانه این روند کاهشی طی سه دهه پیش سهم حمل بار از طریق ریل را از 23 درصد در سال 1370 به 20 درصد در سال 79 و 14 درصد در سال 1381 و نهایتا 7 درصد در سال 1386 رساند و طی 6 سال منتهی به سال 1390 رشد راه آهن در مجموع واحد حمل حدود 18 درصد بوده ( از 33 میلیارد به 39 میلیارد واحد حمل) در حالی که حمل و نقل جاده ای طی همین مدت بیش از 30 درصد رشد داشت، در شرایطی که در سیاست های کلی بخش حمل و نقل ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری در برنامه سوم، و نیز در سیاست های ابلاغی برنامه ششم اولویت حمل و نقل ریلی به صراحت تاکید شده بود.

از همین نویسنده:

راه‌آهن نیمه برقی با ناوگان برقی-دیزلی

حال چنانچه سهم حمل و نقل ریلی به حدود تعیین شده در قانون مصوب 1386 که در سال 1391 برای برنامه پنجم نیز تاکید گردید یعنی 180 میلیارد واحد حمل (تن کیلومتر و نفر کیلومتر) برسد، صرفه جویی سالانه سوخت از محل حمل ریلی به 6 میلیارد لیتر معادل 4 میلیارد دلار خواهد رسید که با دوبرابر تولید گاز و میعانات گازی یک فاز پارس جنوبی برابری خواهد داشت و با این اقدام سالانه جان چندین هزار نفر از خطر مرگ در تصادفات جاده ای در امان خواهند بود.

از سوی دیگر برای افزایش درآمدهای ارزی و تقویت نقش و موقعیت استراتژیک جمهوری اسلامی و تعامل بهتر با همسایگان تکمیل ظرفیت مسیرهای موجود و پرتردد ترانزیت و ایجاد مسیرهای جدید در شبکه ریلی مورد توجه است که این مهم با توجه به نقش راه آهن در حمل و نقل همسایگان شمالی اهمیت بیشتری می یابد.

مسیر گرمسار-ساری که تکمیل شده محور قدیمی ترانزیت بندر امام خمینی به بندرترکمن بوده در سال 1317 یعنی بیش از هشتاد سال پیش به بهره برداری رسید و با احداث راه آهن گرگان - اینچه برون در سال 1395 وابستگی ترانزیت به ظرفیت محدود کشتی های کم ظرفیت دریای خزر رفع و با مسافت و زمان کوتاه تر، شرایط مطلوب تری برای جلب بار به شبکه ریلی فراهم شد. با وجود فاصله زیاد حمل بار فعلی با ظرفیت مسیر ذکر شده طی یک دهه گذشته، طرح برقی کردن این مسیر با هدف افزایش ظرفیت از حدود 2 به 10 میلیون تن در سال مطرح و پیگیری شده که در اینجا به یکی دیگر از روش های افزایش ظرفیت با هزینه اندک، زمان و وابستگی به مراتب کمتر و اثر بخشی بیشتر می پردازیم.

روش مورد نظر در اینجا مبتنی بر تجربیات جهانی و داخلی در احداث تونل های طویل در مسیرهای کوهستانی است که راه آهن را از طی مسیر طولانی و پرپیچ و خم برای کاهش فراز آسوده می نماید که بزرگترین آنها اخیرا در سوئیس رخ داد.

تونل گوتهارد سوئیس با طول بیش از 57 کیلومتر که در یکم ژوئن 2016 افتتاح شد طولانی ترین تونل ترافیکی جهان است. این تونل با 2 تونل مستقل تک خطه برقی با قابلیت سرعت 250 کیلومتر بر ساعت با شیب 4 و 7 درهزار اولین مسیر سطح پایین رشته کوه های آلپ بشمار می رود و پیش بینی شده بود 260 قطار باری و 65 قطار مسافری از آن عبور کنند.

بررسی های نخست در مسیر شمال بیانگر این هستند که با احداث تونل دوخطه فیروزکوه-ورسک (در گام نخست بررسی) می توان با بهره گیری از توانایی های داخلی با هزینه بسیار متناسب به نتایج بسیار درخشان مشابه دست یافت.

احداث تونل مستقیم دوخطه (با قابلیت برقی در آینده) از ایستگاه ورسک به ایستگاه فیروزکوه با طول حدود 25 کیلومتر و فراز زیر 20 درهزار با حذف ایستگاه های گدوک و دوگل و پل ورسک چند گلوگاه اساسی و بخش مهمی از فراز 28 درهزار و قوس های تند مسیر را مرتفع می نماید و علاوه بر افزایش بسیار بالای ظرفیت، زمینه افزایش سرعت و کاهش زمان سیر و رقابت بهتر ریل با جاده، زمینه کاربری بیشتر خط قدیم برای قطارهای گردشگری را فراهم می کند.       

* کارشناس حمل و نقل