جهان پساکرونا، ایران پساکرونا
در شرایطی که کشورهای مختلف جهان، هر کدام به نوع خاصی با بحران کرونا و عواقب آن دست به گریبانند، خبر تلاش‌ها و تولید موفقیتآمیز واکسن توسط مراکز علمی، بنگاه‌های مختلف و در کشورهای متعدد از جمله پیشرفت‌هایی که در ایران گزارش می‌گردد، نور امیدی در دل مردم دنیا که نزدیک به یک سال است با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، تابانده است.
1- پدیده کرونا امری جهانی و بدون مرز است، جان مردمان جهان را به مخاطره انداخته، مقابله با آن نیز در همکاری جهانیان با یکدیگر حاصل می‌شود. بنابراین، سیاست مقابله با کرونا در همکاری بین‌المللی تنظیم می شود. زمانیکه دستاوردهای خود را در اختیار جهانیان قرار دهیم و از دستاوردهای جهان بی‌دریغ به سود مردم مان بهره گیریم. افزون بر این باید بدانیم که برآورد می‌شود دستِ‌کم این پدیده تا 2 سال دیگر با شدت و ضعف متفاوت و بسته به تدبیر کشورهای گوناگون، در جهان جان‌سختی می‌کند. بنابراین، برنامه‌های مقابله پزشکی و اجتماعی و اقتصادی با آن باید فراتر از اقدام‌های فوری و آنی باشد.
2- در شرایطی که کشورهای مختلف جهان، هر کدام به نوع خاصی با بحران کرونا و عواقب آن دست به گریبانند، خبر تلاش‌ها و تولید موفقیتآمیز واکسن توسط مراکز علمی، بنگاه‌های مختلف و در کشورهای متعدد از جمله پیشرفت‌هایی که در ایران گزارش می‌گردد، نور امیدی در دل مردم دنیا که نزدیک به یک سال است با این بیماری دست‌وپنجه نرم می‌کنند، تابانده است. افت‌وخیزها در روند پژوهش‌های مربوط به تولید واکسن و معمّاهای گوناگون پیرامون آن طبیعی است. چرا که ما با پدیده‌ی نو و تجربه نشده روبه‌رو هستیم و باید بیاموزیم که برای رویارویی با پدیده‌های نو به راه‌کارهای نو نیازمندیم. بهره‌بردن از آموزه‌ها و تجربه‌های تاریخی بی‌تردید ضروری است. لیکن، تکرار آنها و تکیه بدون نوآوری به انها بی‌گمان مانعی بزرگ بر سر تامین امنیت و سلامت مردم ایران خواهد بود.
3- اکنون، تعدادی از مراکز معتبر جهان در تولید واکسن به آخرین مراحل رسیدهاند و بریتانیا نیز کار تأیید واکسن تولیدی شرکت فایزر را به پایان برده است. در صورت تأیید نهایی و امکان تولید و توزیع واکسن، امکان تأمین نیاز کشورهای مختلف در کوتاه‌مدت، به سادگی، مقدور نخواهد بود. ما هم به تعداد لازم از واکسن با سرعت کافی نیازمندیم. بنابراین، وظیفه دولت ایران است که با فرارفتن از تمام موانع سیاسی و مالی بر سر راه مبادله‌های بین‌الملی ایران با جهان، با استفاده از قانون‌ها و مقررات بین‌المللی ، امکان دسترسی مردم ایران بدین واکسن را فراهم آورد. این امر مانع آن نیست که پژوهش در راه دسترسی به واکسن کرونا در ایران با جدیت پی‌گرفته نشود و گامی در جهت پیشبرد دانش توسط ایرانیان و خدمت به بشریت صورت نگیرد. هم‌چنان‌که همین واکسنی که تولید شده‌است توسط دو تن دانشمندی صورت گرفته که هجای نام آنان برای گوش‌های ما آشناست. خانم توره چی و آقای شاهین که واکسن کرونا را طراحی و با کمک شرکت فایزر به مرحله آزمایش و استفاده رساندند زوج دانشمند ترکیه‌ای مهاجر به آلمان هستند. آقای شاهین اهل اسکندرون و خانم توره چی اهل آنکارا بوده‌اند. رییس فایزر هم یک مهاجر یونانی است که با این ها دوست بوده‌است. این دو نفر شرکتی را ایجاد کرده بودند تحت عنوان بیون تک (BioNTech) که به مدت سی سال بر روی سرطان تحقیق کرده و هزینه آن را دو برادر میلیاردر آلمانی تامین کرده‌اند. وقتی موضوع ویروس کرونا مطرح شد آن دو متوجه می‌شوند تکنیکی مورد استفاده آنان قابل کاربرد در این زمینه هم هست. تا کنون حد اقل زمان سرعت تولید واکسن در جهان چهار سال بوده است و این زوج موفق شده‌اند که طی مدت شش ماه این واکسن را تولید کنند. بی‌گمان این دو خدمت بزرگی به بشریت کرده‌اند و مرزهای دانش را یک گام به‌پیش برده‌اند. از این‌رو، نامشان در تاریخ ثبت خواهد شد.
4- اکنون مسئله ما در ایران نحوه دسترسی به این یافته بشری، انتقال واکسن به ایران و نحوه توزیع آن است. در باره دسترسی و انتقال باید از مقررات جهانی بهره‌برد. قاعدتا اگر مداخله‌ای در کار وزارت‌خانه‌های بهداشت و درمان، امور خارجه و راه‌وشهرسازی و بانک مرکزی صورت نگیرد، آنان دانش و تجربه این کار را دارند. پس از آن نوبت به امر توزیع می‌رسد. در بحث توزیع ستاد مقابله با کرونا با رعایت دو اصل اولویت بیماران آسیب پذیر و عدالت منطقه‌ای مرجع تصمیم‌گیری است. بیان شفاف معیارها و پایبندی به سیاست‌های اتخاذی نه تنها می‌تواند نگرانی‌های احتمالی را از میان ببرد که ظرفیت خلق یک سرمایه اجتماعی در همکاری میان دولت، نهادهای مدنی و شهروندان را نیز دارد. در همین ده ماهه‌ای که از شیوع کرونا می‌گذرد، هرجا که آمار و اطلاعات با کمترین در اختیار مردم گذاشته شده و با مردم صادقانه گفتگو شده، سیاست‌های اتخاذی با کمترین هزینه توسط مردم به‌کار بسته شده‌است.
5- ایران از جمله کشورهایی است که تجربه‌های ارزشمند و سودمندی در ایمن‌سازی مردم در برابر بیماری‌های واگیردار دارد؛ از جمله می‌توان به مبارزه با بیماری فلج اطفال، آبله‌کوبی و یا سایر موردها اشاره کرد. ازاین‌رو، در ارتباط به کرونا نیز باید به داشته‌های علمی و تجربی دستگاه‌های مسوول از جمله انیستیتو پاستور اعتماد کرد، برای آنان رقیب نتراشید و مانع ارائه محصولات تقلبی شد. اکنون زمان برنامهریزی دقیق و اجرای سریع دستیابی به واکسن و توزیع آن فرارسیده است. هر چند این سخن تکراری است لیکن، تکرار آن ضروری است، پایبندی به اصل‌های شفافیت اطلاعات، اولویت بیماران آسیب‌پذیر و رعایت عدالت منطقه‌ای ضرورتی اجتناب‌ناپذیر درجلب اعتماد عمومی همکاری آحاد شهروندان در برنامه واکسیناسیون ملی مبارزه با کروناست.
6- تا این لحظه به‌نظر می‌رسد که فرایند فنی واکسیناسیون کرونا و نحوه نگهداری فیزیکی واکسن آن در مواردی با محدودیت‌های جدی روبه‌رو است. این واکسیناسیون به سادگی زدن در خانهها و چکاندن قطره در دهان کودکان نیست. پروتکل‌های جدی برای حفظ سلامت کادرهای توزیع، تزریق‌کننده واکسن و دریافت‌کننده‌های آن وجود دارد که باید همگی رعایت شوند. بنابراین، قاعدتا باید با اجرای همزمان سیاست‌های محدودسازی جدی تماس فیزیکی شهروندان، فشار بر کادر درمانی و مجری واکسیناسیون را کمینه کرد.
7- آموزش عمومی مردم و تخصصی کادرهای درگیر در وزارت بهداشت و درمان و هلال احمر و هم‌چنین کادرهای پشتیبان در وزارت‌خانه‌های آموزش و پرورش، علوم، تحقیقات و فناوری و راه و شهرسازی با همراهی و بهر‌گیری حداکثری از امکانات صداوسیما و سایر امکانات رسانه‌ای مجازی و حقیقی و تمام شخصیت‌ها و نهادهای دینی، مدنی و منطقه‌ای در سراسر ایران امری ضروری است.
* استاد دانشگاه تهران، فعال سیاسی
