◄ صندوق پروژه، جایگزین انتشار اوراق

یکی از دغدغه‌های اصلی دولت‌ها همواره تکمیل و به بهره‌برداری رسیدن پروژه‌ های زیرساختی است که به عنوان پیشران توسعه اقتصادی کشور و بستر سرمایه‌گذاری در سایر بخش‌های اقتصاد به شمار می‌روند. پروژه‌های زیرساختی با توجه به اعتبار بالای مورد نیاز در جهت احداث، تکمیل و بهره‌برداری، علی‌القاعده نمی‌توانند صرفا به بودجه‌های دولتی که دچار محدودیت است، اکتفا کنند. بنابراین، در اغلب کشورهای دنیا، تامین منابع مورد نیاز این‌گونه پروژه‌ها با کمک مردم و بخش خصوصی انجام می‌شود. بهره‌گیری از سرمایه‌های بخش مردمی در تامین منابع مالی مورد نیاز برای پروژه‌ های عمرانی، علاوه بر حل چالش تامین ملی این گونه پروژه‌ها، مزیت‌هایی دارد که منجر به محبوبیت بالای این روش از تامین مالی شده است.

مزیت ورود مردم به بخش مولد اقتصادی

مهم‌ترین مزیت تامین مالی مردمی پروژه‌های زیرساختی، استفاده از منابع نامحدود مالی بخش خصوصی، به جای استفاده از منابع محدود دولتی است. به علاوه تامین مالی از بخش مردمی، به هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مفید و مولد در اقتصاد کمک می‌کند و از سرمایه‌گذاری مردم در بازارهای موازی و غیرمولد جلوگیری به عمل می‌آورد. هم‌چنین، پروژه‌هایی که به روش مردمی و با جمع‌آوری سرمایه‌ های بخش غیر دولتی انجام می‌شوند، با توجه به وجود نظارت دائمی سرمایه‌ گذاران، کمتر ریسک ‎‌های مدیریتی و عملیاتی را تجربه می‌کنند؛ چرا که به واسطه مواجهه تیم مدیریت پروژه با تعداد زیادی از سرمایه‌ گذاران، تصمیم‌گیری‌های غیرمنطقی و یا غیرکارشناسی هزینه بالایی برایشان ایجاد خواهد کرد.

یکی از انواع روش‌های تامین مالی مردمی که به زعم کارشناسان اقتصادی، مفید ترین نوع آن با توجه به شرایط و ویژگی‌های اقتصاد ایران است، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه یا به عبارت دیگر، ایجاد شرکت‌های سهامی عام پروژه محور است که به عنوان ابزاری نوین در بستر بازار بورس و اوراق بهادار می‌تواند به جمع‌آوری سرمایه‌های خرد مردمی و تامین منابع مالی مورد نیاز برای ایجاد، تکمیل و بهره‌برداری از پروژه‌ های زیر ساختی کمک کند. استفاده از این ابزار در ایران مسبوق به سابقه است. پروژه مهم تبدیل نیروگاه گازی پرند به سیکل ترکیبی توسط گروه صنعتی مپنا، به عنوان مثال موفق این روش از تامین مالی مردمی شناخته می‌شود.

نحوه کارکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری پروژه و تفاوت با فروش اوراق مشارکت

در این روش، سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای سرمایه‌ گذاری (یونیت)، در یک پروژه منحصر به فرد شریک می‌شوند و در صورت بالارفتن ارزش هر واحد سرمایه‌ گذاری در آن پروژه به سود خواهند رسید. هم‌چنین با توجه شرایط و ویژگی‌ های اجرایی پروژه‌ های زیرساختی و پروژه‌های کلان عمرانی، می‌بایست در جهت تشویق مردم به سرمایه‌ گذاری در این پروژه‌ ها، حداقل کف سود از طرف یک نهاد تضمین‌گر همچون بانک و یا نهادهای حاکمیتی، تضمین شود تا سرمایه‌ گذاران با طیب خاطر بتوانند به تامین مالی این پروژه‌ها بپردازند. به بیان دقیق‌تر ضمن آنکه ‌سرمایه‌ گذاران از سهام ممتاز پروژه برخوردار خواهند شد، این امید برای آنان وجود خواهد داشت که در صورت تامین سود بیشتر از میزان تضمین شده از قبل عملکرد پروژه بعد از بهره‌برداری، بتوانند سود بیشتری را کسب نمایند. لازم به ذکر است که در این روش، سرمایه‌گذاران پروژه می‌توانند پیش از به بهره‌برداری رسیدن پروژه و یا پس از بهره‌برداری از آن، واحدهای سرمایه‌گذاری خود را در بستر بورس و با قیمت روز به شخص دیگری واگذار نمایند.

هم‌اکنون روش صندوق پروژه در بسیاری از کشورهای دنیا در کنار فروش اوراق مشارکت برای تامین پروژه‌ های زیرساختی در حال استفاده است. با این وجود، در ایران روش فروش اوراق مشارکت با توجه به تجربه چند سال اخیر دولت در انتشار اوراق مشارکت گزینه مطلوبی نخواهد بود؛ چرا که بر خلاف کشورهای دیگر که دولت برای احداث و تکمیل پروژه‌ های زیرساختی اقدام به انتشار اوراق مشارکت در سرمایه گذاری می‌کند، در ایران، دولت برای تامین هزینه های جاری خود از جمله پرداخت حقوق و دستمزد کارکنان، به انتشار اوراق مشارکت می‌پردازد. به بیان دیگر، دولت با فروش اوراق مشارکت و خرید بدهی از مردم، هزینه‌ ای را می‌پردازد که عملا سرمایه‌ گذاری به حساب نمی‌آید و ما به ازایی در آینده نخواهد داشت. در حالی که باید در آینده این بدهی به علاوه سود تضمین شده در زمان انتشار را بازگرداند. بنابراین با توجه به این روال، شایسته است تا پروژه‌های عمرانی صرفا از طریق روش صندوق‌های سرمایه‌ گذاری پروژه محور تامین مالی شوند تا به این واسطه از محل هزینه‌کرد و همچنین بازگشت سرمایه‌ های مردمی اطمینان حاصل شود.

* کارشناس حمل ونقل