◄ رفع مشکل افت کیفیت ساخت پروژه های زیربنایی با مشارکت مردم
بر اساس اعلام بانک مرکزی، تورم بهمن ماه سال جاری نسبت به بهمن ماه سال گذشته نزدیک به 50 درصد گزارش شده است. بنابراین، در شرایطی که نظام اقتصادی کشور دچار رکورد تورمی شده است و کشور شاهد تورم بالای نقطه به نقطه است، وقفه در پرداخت به پیمانکاران پروژه های عمرانی موجب وارد آمدن خسارت به پیمانکاران شده است. از همین رو پیمانکاران پروژه هایی که با بودجه های دولتی مشغول به کار هستند، بعضا با افت کیفیت فنی پروژه، اقدام به حفظ سرمایه خود و جلوگیری از زیان بیشتر می‌کنند.
بر اساس اعلام بانک مرکزی، تورم بهمن ماه سال جاری نسبت به بهمن ماه سال گذشته نزدیک به 50 درصد گزارش شده است. بنابراین، در شرایطی که نظام اقتصادی کشور دچار رکورد تورمی شده است و کشور شاهد تورم بالای نقطه به نقطه است، وقفه در پرداخت به پیمانکاران پروژه های عمرانی موجب وارد آمدن خسارت به پیمانکاران شده است. از همین رو پیمانکاران پروژه هایی که با بودجه های دولتی مشغول به کار هستند، بعضا با افت کیفیت فنی پروژه، اقدام به حفظ سرمایه خود و جلوگیری از زیان بیشتر می‌کنند.
از سوی دیگر، کاهش کیفیت ساخت در پروژه‌های زیربنایی به جهت درگیری خیل عظیمی از کسب و کارها و نیاز آنها به این زیرساخت ها، باعث می‌شود تا اهمیت این مسئله دوچندان شود. شاید کاهش کیفیت ساخت در یک پاساژ و خرابی های احتمالی ناشی از آن، تنها چند کسب و کار خرد را درگیر کند. اما برای مثال اگر یک خط آهن تازه تاسیس و یا یک پل تازه تاسیس دچار خرابی شود، بسیاری از کسب و کارهای آن منطقه و چه بسا کشور با چالش مواجه خواهد شد. بنابراین اهمیت کیفی سازی پروژه های عمرانی زیربنایی بسیار بالا است.
ورود مردم به موضوع توسعه زیرساخت ها؛ مفید اما مشروط
در شرایطی که وضعیت اقتصادی کشور به جهت نوسانات ناشی از تورم و کاهش فروش نفت نامطلوب است، پروژه‌های زیربنایی به واسطه وابستگی بالا به بودجه های دولتی در معرض آسیب جدی از نظر کم کاری و یا افت کیفیت از طرف پیمانکاران است. یکی از راهکارهای حل این مسئله که در عین حال می تواند چالش تامین نقدینگی و کاهش رشد تعداد پروژه های تکمیل شده زیرساختی را مرتفع کند، ورود مردم و بخش خصوصی به این حوزه است. این اتفاق علاوه بر آنکه می‌تواند روند تکمیل و بهره برداری از پروژه های زیربنایی را از نوسانات اقتصادی مصون کند، اهرم نظارتی مهمی برای کیفی سازی این دست از پروژه ها نیز ایجاد خواهد کرد.
استفاده از سرمایه های مردمی مشروط بر آنکه مردم به عنوان شریک در ساخت پروژه ها و نه صرفا آورنده پول شناخته شوند، می تواند بسیاری از آسیب هایی که تا کنون پروژه های عمرانی در کشور با آن مواجه بوده اند را بر طرف کند. یکی از این آسیب ها زمانبر شدن پروژه ها است. در شرایطی که تزریق بودجه توسط دولت و به واسطه اعتبارات مصوب در بودجه عمرانی به صورت قطره چکانی صورت می گیرد، پروژه ای که از نظر عملیاتی می تواند در مدت زمان کوتاهی ساخته شود، تکمیل آن چندین سال زمان می برد؛ به طوری که گاهای هزینه های استهلاک پروژه از هزینه های اجرایی آن پیشی می گیرد. ورود مردم به سرمایه گذاری در این پروژه ها و تامین یکجای سرمایه مورد نیاز برای ساخت پروژه می تواند این معضل را بر طرف کند.
دولت برای کارآمدی باید بار خود را سبک کند؛ منفعت مردم و منفعت کشور هم‌بردار می‌شود
مزیت دیگری که سرمایه گذاری مردمی در پروژه های زیرساختی می تواند ایجاد کند، به وجود آمدن یک فعالیت سودمند و مولد و بستر مفید سرمایه گذاری در کشور است. هم اکنون مردم برای حفظ سرمایه خود در برابر تورم و نوسانات اقتصادی، اضافه دارایی خود را در بازارهایی غیر مولد و سوداگرانه انباشت می کنند. در صورتی که اگر بستری مناسب برای سرمایه گذاری آنان در پروژه های زیربنایی ایجاد شود که در عین سودآوری برای آنان، در راستای توسعه و مصون سازی اقتصاد کشور نیز مفید باشد، بدون شک سرمایه های مردمی به سمت آن گسیل خواهد شد.
سرمایه های مردمی همچنین مشروط بر آنکه در پروژه هایی منحصر به فرد و شفاف رسوب شود، می تواند به ایجاد یک بازوی نظارتی مهم در جهت جلوگیری از اتلاف منابع و ایضا سرعت بخشیدن به اجرای پروژه و افزایش هزینه های مدیریت غیرکارشناسی که سابقا در اینگونه پروژه ها اتفاق می افتاد، کمک کند. مردم از آنجا که برای سرمایه گذاری خود و میزان بازگشت سود عملیاتی ناشی از سرمایه گذاری اهمیت قائل‌اند، در صورت سرمایه گذاری در یک پروژه خاص، هر یک به عنوان یک نهاد نظارتی جدی در جهت بهبود در فرآیند ساخت و بهره برداری از همان پروژه عمل خواهند کرد و در چنین شرایطی، هیچ پیمانکارانی نمی تواند کیفیت عملیات ساخت و بهره برداری را کاهش داده و یا فرآیند ساخت پروژه را زمانبر کند.
همه شروطی که ذکر شد می تواند در قالب سرمایه گذاری به روش صندوق های سرمایه گذاری پروژه لحاظ شود. این روش به عنوان یکی از ابزارهای نوین تامین مالی بورس پایه چندین سال است که در کشورهای مختلف دنیا بکار گرفته شده است و تجربه استفاده از آن در نیروگاه سیکل ترکیبی پرند مپنا نیز وجود دارد. با استفاده از این روش، نقدینگی مورد نیاز برای پروژه های عمرانی جمع آوری شده، نظارت مردمی بر فرآیند اجرا و بهره برداری از پروژه ها ایجاد و در نهایت بار تکمیل پروژه های عمرانی از روی دوش دولت برداشته خواهد شد تا اولا دولت بتواند با فراق بال بیشتری به ایجاد ثبات در سایر بخش های اقتصادی بپردازد و ثانیا روند رشد و توسعه کشور به واسطه نبود زیرساخت های مورد نیاز توسعه ای متوقف نگردد.
* کارشناس حمل و نقل
