◄ کشنده های ریلی باید به بخش غیردولتی واگذار شود

در 18 ماه گذشته بیش از 64 دستگاه کشنده ریلی موجود در شبکه راه آهن کشور با ارزش جایگزینی بالغ بر 100 میلیون دلار، به صورت کامل زمین گیر شده اند که این موضوع زنگ خطر از کار افتادگی قریب الوقوع سایر کشنده های ریلی کشور را به خطر در آورده است. بدون تردید در شرایط حال حاضر، مهمترین و شاید اساسی ترین چالش شبکه ریلی کشور، کمبود کشنده های ریلی برای سرویس دهی شبکه در مقیاس سال های گذشته است.

ادامه روند فعلی، راه آهن را به خاطره تبدیل خواهد کرد

پیشتر اگر بهره وری پایین شبکه ریلی کشور مورد توجه بود و باید برای آن چاره اندیشی می شد، در شرایط حال حاضر اما به واسطه مشکلاتی که در حوزه لکوموتیو اتفاق افتاده است، اولویت دار ترین مسئله صنعت ریلی کشور تبدیل نشدن راه آهن به خاطره ای محو در اقتصاد کشور است. چرا که روند فعلی، بدون شک این صنعت را به این نقطه خواهد رساند. هر چند ریشه به وجود آمدن چنین چالشی همان بهره وری پایین شبکه ریلی و بهره برداری غلط و غیر اصولی از زیرساخت ها و ادوات ریلی است.

به همین منظور، مدیرعامل جدید شرکت راه آهن در روزهای آغازین جلوس بر کرسی ریاست این شرکت اعلام کرد قصد دارد تا ظرف مدت سه سال، 1000 دستگاه کشنده جدید به شبکه ریلی کشور اضافه کند؛ وعده ای که هر چند ناممکن به نظر می رسید، اما دستیابی به حتی بخشی از آن می توانست وضعیت بغرنج حال حاضر شبکه ریلی کشور را تا حد مطلوبی بهبود بخشد.

عملکرد خوب بخش خصوصی علی رغم عدم دیافت مطالبات

بدون تعارف، در شرایط حال حاضر، افزوده شدن حتی یک دستگاه لکوموتیو به ناوگان لکوموتیو در سرویس شبکه ریلی نیز می تواند خبری مسرت بخش بوده و حذف یا زمین گیر شدن حتی یک دستگاه کشنده از کشنده های ریلی موجود خبری تلخ و ناامید کننده باشد. ضعف راه آهن در بهره برداری درست از کشنده های ریلی موجود در سال های گذشته و عدم وجود فرآیندهای تعمیر و نگهداری مناسب و به موقع اما باعث شده است که تعداد خبرهای بد، از تعداد خبرهای خوب پیشی بگیرد.

طبق آمار اعلام شده از مقایسه میزان عملکرد 9 ماهه کشنده های ریلی بخش باری در دو سال متوالی 1399 و 1400، میزان تن کیلومتر خالص جابجا شده توسط مجموع کشنده های ریلی باری در 9 ماهه اول سال 1400 به رقم 23.68 میلیارد تن کیلومتر کاهش پیدا کرده است. این در حالی است که این آمار برای سال 1399، رقمی بالغ بر 26.587 میلیارد تن کیلومتر بوده است. به بیان دیگر، افت عملکردی محسوسی در این حوزه اتفاق افتاده که به واسطه کاهش تعداد کشنده های معادل بوده است.

لازم به ذکر است که مجموع کشنده های معادل در 9 ماهه اول سال 1399 و 1400 به ترتیب اعداد 129645 و 117074 را نمایش می دهد. این در حالی است که در سال 1399، 30 درصد از سهم عملکرد کشنده های ریلی مربوط به کشنده های در اختیار بخش خصوصی بوده، اما در سال 1400 این سهم به 35 درصد افزایش پیدا کرده است. به بیان دیگر در شرایط یکسان، بخش خصوصی نه تنها کاهشی در عملکرد کشنده ها نداشته، بلکه حتی در شرایطی که مطالبات خویش را از سوی راه آهن دریافت نکرده، موفق به افزایش عملکرد و افزایش سهم خویش از نیروی کشش موجود در شبکه ریلی شده است.

اعطای حق بهره برداری از کشنده های موجود و جدید به بخش غیردولتی

به همین منظور، بدون شک یکی از مهمترین اقداماتی که شرکت راه آهن می بایست در وهله اول برای جلوگیری از تشدید بحران انجام دهد، اعطای کشنده های ریلی زمین گیر شده به بخش خصوصی در قالب قراردادهای ROT است و در گام بعد، این شرکت می بایست بهره برداری از تمامی نیروی کشش خود را، مطابق با نص صریح قانون، به بخش خصوصی واگذار نماید تا به این واسطه شاهد بهبود عملکرد در شبکه و کاهش تعداد لکوموتیوهای زمین گیر شده باشیم.

در گام بعد، خرید هر تعداد کشنده جدید باید با اقدام و سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی رخ دهد. راه آهن می بایست همانگونه که وظیفه ذاتی اش ایجاب می کند، در نقش هدایت گر و تضمین گر وارد عرصه خرید کشنده های ریلی جدید شود و در قدم نهایی، با اعطای حق بهره برداری از محورهای ریلی به بخش غیردولتی، نقش تنظیم گری به خود بگیرد و از گود رقابت با بخش خصوصی خارج شود.

* کارشناس حمل و نقل